Ανταρτικό Φλώρινας

Το Ανταρτικό βρίσκεται χτισμένο στους πρόποδες του υψώματος Κάλετο (φρούριο) επάνω στο δρόμο που οδηγεί στην προς την Αλβανία, σε υψόμετρο 1.000μ.. Ο παλιότερος οικισμός βρισκόταν ακόμα ψηλότερα στη θέση Λάζινα.Το παλιότερο όνομα του χωριού ήταν Ζέλοβο και συμφώνα με την παράδοση ονομάστηκε έτσι από το όνομα Ζέλο, ενός Μπέη της Περιοχής. Κατά άλλους το όνομα προέκυψε από τη σλαβική λέξη ζ(ε)ίλα (ρίζα, φλέβα) από τις πολλές ρίζες που έχουν τα δέντρα της περιοχής.
Η αγροτική περιοχή Ανταρτικού Πισοδερίου ήταν τσιφλίκι Τούρκων Μπέηδων το οποίο αγοράστηκε από τους κατοίκους το 1909.

Σύμφωνα με παλιές πληροφορίες βγαίνει το συμπέρασμα ότι τα χωριά Ζέλοβο(Ανταρτικό), Όστιμα(Τρίγωνο), Τύρνοβο (Πράσινο), Χρούλια (Κώττα), Όροβνικ (Καριές) και Μπούκοβικ (Οξυά) της Πρέσπας ήσαν Ρεκάνοι, δηλαδή κατάγονταν από την ονομαστή Πελούσια της Ντίβρας ( Debre) που καταστράφηκε στους αγώνες του Σκεντέρμπεη εναντίον των Τούρκων.
Έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον n πληροφορία του Σωκρ. Λιάκου ότι: «Οι περίοικοι Κορεστιάνοι, μολονότι επίσης Σλαβόφωνοι, δεν έρχονταν σε επιγαμία με τον πληθυσμό των οικισμών αυτών μέχρι τουλάχιστον tην επανάσταση του Ίλιντεν».
Σύμφωνα με την άποψη του Σέρβου εθνολόγου Τzβίγιτς οι Ρεκάνοι (ή Ρεκάλιοι) είναι εκσλαβισμένοι παλαιοί ιθαγενείς, λείψανα, κατά τη γνώμη του Σωκρ. Λιάκου, των Ερκύνιων ή Ερκύλιων Ιλλυριών. Αυτούς τους Ρεκάνικους πληθυσμούς ο Χατzή Κάλφα προσονόμαzε Σέρβους, λόγω της ντεμπρελίδικης καταγωγής τους.
Από την περιοχή λοιπόν της Δίβρας (Debre) κατάγονταν οι κάτοικοι των οικισμών της Πρέσπας, n οποία, έπαθε μεγάλες καταστροφές κατά την τουρκική εισβολή και ιδιαίτερα n γειτονική της Πρώτης Ιουστινιανής (σημ. Ζιτίνιανη) ονομαστή Πελούσια (Σφέτι-γραντ ή Κοτσατzίκ των Τούρκων), τους κατοίκους των οποίων αντικατέστησαν με Τούρκους εποίκους από τη Μικρά Ασία*.



Το Ανταρτικό διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο την περίοδο του Μακεδονικού Αγώνα ως σημείο πέρασμα των αντάρτικων ομάδων που δρούσαν στην ευρύτερη περιοχή Φλώρινας -Κορεστίων και Μοναστηρίου για αυτό δόδηκε το όνομα Ανταρτικό, για να τιμηθεί για την προσφορά προς τους αντάρτες Μακεδονομάχους που έδρασαν στην περιοχή.
Μετονομασία του οικισμού από Ζέλοβον σε Ανταρτικόν [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Χωριό με πολύ καλό κλίμα και βρίσκεται στον οδικό άξονα Φλώρινας-Κρυσταλλοπηγής. Παρουσιάζει μοναδικό ενδιαφέρον, καθώς έχει πολλά πλινθόκιστα σπίτια. Στο παρελθόν η κοινότητα Ανταρτικού λειτουργούσε ως εμπορικό κέντρο διακίνησης και ως σταθμός ανάπαυσης για τους οδοιπόρους.

Περίπου 29χλμ. από τη Φλώρινα συναντάμε τον οικισμό Τρίγωνο που ιδρύθηκε το 1800 και διοικητικά υπάγεται στο Τοπικό Διαμέρισμα Ανταρτικού. Το Ανταρτικό είναι χτισμένο σε υψ. 1.050μ. και κατοικείται το χειμώνα από 110 άτομα και το καλοκαίρι από 120. Οι μόνιμοι κάτοικοι του ασχολούνται κατά κύριο λόγο με την κτηνοτροφία. Το χωριό πριν από τον Εμφύλιο είχε 2.500 κατοίκους, αλλά μετά τον πόλεμο ερημώθηκε. Η μετανάστευση άρχισε το 1920. Σήμερα υπάρχει Σύλλογος Ανταρτιωτών στον Καναδά, που αριθμεί 4.500 μέλη.


Η πηγή Πελιόρ απέχει 7χλμ. από τον οικισμό. Στην περιοχή ρέει ο Λαδοπόταμος (Ζελοβίτης), παραπόταμος του Αλιάκμονα. Οι όχθες του είναι κατάφυτες με φουντουκιές και ιτιές. Η περιοχή περιστοιχίζεται από τις κορυφές Μαζί (1.700μ.), Κόφιλο (1.250μ.), Γκολίνα (1.800μ.), Λόκμα (1.200μ.), Πέλιορ, Καλέτο κ.ά. .
Οι δασικές εκτάσεις γύρω από τον οικισμό είναι κατάφυτες με δρύες και οξιές. Εκεί βρίσκουν καταφύγιο αρκούδες, λύκοι, αλεπούδες, αγριογούρουνα, ζαρκάδια, λαγοί κ.ά. Αναχωρώντας από το χωριό του Ανταρτικού φτάνουμε στην τοποθεσία Περβάλι που προσφέρει θέα προς τις λίμνες των Πρεσπών.

Στο χωριό βυζαντινά μνημεία αποτελούν οι εκκλησίες του Αγ. Νικολάου και του Αγ. Αθανασίου Πρόκειται για έναν οίκο του Θεού που κτίστηκε από τεχνίτες του χωριού, σμιλεύοντας το γρανίτη που εξορύχτηκε με εθελοντική εργασία των κατοίκων από τον τοπικό ποταμό Λαδοπόταμο(Ζελοβίτης) -παραπόταμος του Αλιάκμονα- για να στεγάσει την πίστη και την ευλάβεια τους.
Ένα ακόμη έργο τέχνης που αξίζει να θαυμάσετε από κοντά είναι το ξυλόγλυπτο τέμπλο του Αγίου Αθανασίου που κατασκευάστηκε το 1882.
Παλιά αρχοντικά που διακρίνονται για την αξιόλογη Μακεδονική αρχιτεκτονική τους μαρτυρούν την αίγλη του παρελθόντος, αφού αποτέλεσε κεφαλοχώρι προπολεμικά. Λειτουργούσε ως εμπορικό κέντρο διακίνησης και ως σταθμός ανάπαυσης για τους οδοιπόρους με 2.500-3.000 πληθυσμό.


Στο νερόμυλο του χωριού, που έχει κατασκευαστεί πριν από 110 χρόνια, λειτουργεί ταβέρνα και έχει μόνιμη έκθεση φωτογραφιών παλιών δραστηριοτήτων.

Στον οικισμό υπάρχουν 5 γέφυρες ανακατασκευασμένες και την θέση «Εξοχικά» κοσμεί βρύση που κατασκευάστηκε το 1934. Πανηγύρι γίνεται στις 2/5 του Αγ. Αθανασίου και του Αγ. Πνεύματος. Στο Ανταρτικό λειτουργούν υποδομές φιλοξενίας για τους επισκέπτες.

*Ν.Κ. Μουτσόπουλος, Οι Εκκλησίες του Ν. Φλώρινας,2003, σελ. 16