Το Κρατερό ιδρύθηκε τον 18o αιώνα ( 1770 ). Οι κάτοικοι του κατάγονταν από μια περιοχή της Αλβανίας ( Ματ ) και μιλούσαν την αρβανίτικη γλώσσα.
Αρχικά το χωριό ονομαζόταν Ράκοβο. Η ονομασία αυτή, σύμφωνα με μια εκδοχή, προέρχεται από το γεγονός ότι στην περιοχή της κοινότητας εξαιτίας των πολλών νερών και των πηγών υπήρχαν άφθονες καραβίδες και στην τοπική διάλεκτο η καραβίδα λέγεται Ράκοϊ. Ράκοϊ λοιπόν η καραβίδα και Ράκοβο το χωριό με τις πολλές καραβίδες.Στις 31-8-1926 Φ.Ε.Κ. Α 346/1926. Το χωριό μετονομάστηκε σε Κρατερό, προς χάριν του στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου Κρατερού.
Το έτος 1770 περίπου ήρθαν οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού. Εκατόν είκοσι άτομα εγκαταστάθηκαν σε δύο συνοικισμούς, άλλοι στον σημερινό χώρο και άλλοι στην περιοχή όπου υπάρχουν τα ερείπια του Ιερού Ναού του Αγίου Αθανασίου στη θέση μικρό ποτάμι ( Μάλα Ρέκκα ), νοτίως και σε απόσταση 500 μέτρων περίπου από το σημερινό Κρατερό.
Επειδή όμως οι κάτοικοι του δεύτερου συνοικισμού υπέφεραν από τις επιδρομές των ληστών, που έκλεβαν τα ζωντανά τους, αναγκάστηκαν να συμπτυχθούν με τους υπόλοιπους κατοίκους όπου βρίσκεται το σημερινό χωριό με Ενορία τον Άγιο Νικόλαο.
Η προφορική παράδοση μας εξιστορεί ότι: Την εποχή εκείνη κάποιο εορταζόμενο από τα δύο χωριά είχε καλέσει συγγενείς και φίλους σε γλέντι. Σαν ήρθε η ώρα του γεύματος, οι δύο Άρχοντες των δύο χωριών φώναξαν 7 αγόρια και 7 κορίτσια και τους έδωσαν ένα ψημένο, ζαχαρένιο σταφιδόψωμο την λεγόμενη πογάτσα. Οι δύο ομάδες παιδιών κρατώντας την πογάτσα και όταν δόθηκε το σύνθημα άρχισαν να την τραβούν προς το μέρος τους. Το περισσότερο ψωμί έμεινε στα χέρια της ομάδας του σημερινού χωριού. Τα δύο αυτά χωριά ενώθηκαν το 1812. Όλοι οι κάτοικοι με μια φλόγα πίστης και αγάπης, ενωμένοι, αποφάσισαν να μεταφέρουν όλο το υλικό από την Ενορία του Αγίου Αθανασίου αραδιασμένοι χέρι με χέρι ως τόπο όπου θα κτιζόταν η εκκλησία μας αυτή του Αγίου και προστάτη μας Νικολάου.
Οι κάτοικοι, εξαιτίας του κινδύνου από τους ληστές αλλά και από τους Τούρκους, οπλοφορούσαν πάντοτε και πολύ συχνά έδιναν αληθινές μάχες, όσες φορές πραγματοποιούσαν επιδρομές στο χωριό οι τελευταίοι.
Μερικοί από τους κατοίκους, επειδή το χωριό ήταν ορεινό και άγονο, αναγκάστηκαν το έτος 1882 να εγκαταλείψουν το χωριό και να εγκατασταθούν σ’ ένα χωριό της Έδεσσας τα Βρυττά, όπου και ανάπτυξαν πλουσιότατη εθνική δράση.
Γενικά οι κάτοικοι του Κρατερού, όπου και αν βρίσκονταν είτε στο εσωτερικό είτε στο εξωτερικό, κατεχόμενοι από ένθερμο πατριωτικό ζήλο, βοήθησαν την Ελλάδα σε όλες τις κρίσιμες στιγμές κινδύνου.
Συγκεκριμένα, το 1912 καθώς και νωρίτερα, κατά τον Μακεδονικό αγώνα, πολλοί κάτοικοι του Κρατερού εγκατεστημένοι στις Ηνωμένες Πολιτείες ή στην Αυστραλία, ήρθαν σαν εθελοντές και πολέμησαν για την απελευθέρωση της Μακεδονικής γης.
Το Κρατερό, ένα χωριό θρύλος. Ο εθνικός προμαχώνας, κάηκε από τους διάφορους εχθρούς της πατρίδας μας και ξαναχτίστηκε τρεις φορές.
-Το 1903 κάηκε από τους Τούρκους, συθέμελα.
-Το 1907 κάηκε από τους Βούλγαρους κομιτατζήδες, τελείως.
- Και το 1947 κάηκε για Τρίτη φορά από τους αντάρτες, για να κτισθεί το 1950 με έξοδα του κράτους.
Οι κάτοικοι του Κρατερού υπήρξαν πάντοτε μια απόρθητη εθνική έπαλξη ένα τροφείο της Ελληνικής ιδέας, ένα φυλάκιο στις μάχες του Έθνους, ένας κυματοθραύστης των εχθρών της Ελλάδας και ένα καρφί στα μάτια των εχθρών του Ελληνισμού.
Οι κάτοικοι του χωριού διακρίθηκαν σε όλες τις περιόδους της ιστορίας. Ιδιαίτερα αναδείχθηκαν ως σπουδαίοι Μακεδονομάχοι, φόβος και τρόμος των Βούλγαρων κομιτατζήδων.
Το Κρατερό θυσίασε πολλά από τα παιδιά του στον βωμό της ελευθερίας, δείχνοντας πως πρέπει να αγωνίζεται κανείς και να πεθαίνει για τα πανανθρώπινα ιδανικά.
Οι σπουδαιότεροι Μακεδονομάχοι που ανέδειξε το Κρατερό ήταν οι εξής :
1. ο Παύλος Νικολαΐδης ( Παύλος Ρακοβίτης ). Οπλαρχηγός, επικεφαλής αντάρτικου σώματος.
2. ο Κωνσταντίνος Μποϊκοβίτης. Πρωτοπαλίκαρο του Παύλου.
3. ο Βασίλειος Βιδινόπουλος. Παλικάρι του Παύλου.
4. ο Παύλος Ανδρεάδης. >>
5. ο Ιγνάτιος Μποϊκοβίτης. Αγγελιοφόρος.
6. ο Παύλος Στόϊτσης. >>
7. ο Νεδάνης Κανάρης. >>
8. ο Πασχάλης Πασκάρης. >>
Αντάρτες
9. ο παπα-Δημήτριος Μητανίδης.
10. ο Γιώργος Μποϊκοβίτης.
11. ο Σταύρος Μαλλιγιώργος.
12. ο Στέφανος Κυρκόπουλος.
13. ο Θωμάς Κωτσόπουλος.
14. ο Κυριάκος Δημκόπουλος.
15. ο Ιωάννης Λαζαρίδης.
16. ο παπα-Ηλίας Γεωργιάδης.
17. ο Πέτρος Ανδρεάδης.
18. ο παπα-Στέφανος Μητανίδης. Και άλλοι.
Rakovo [Αυστριακός Xάρτης]. Ράκοβον καζά Μοναστηρίου, χριστιανικός οικισμός [Χάρτης Κοντογόνη].
Rakovo, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].
Ράκοβον, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].
Ράκοβο Μοναστηρίου, 807 ορθόδοξοι Έλληνες (: πατριαρχικοί) [Χαλκιόπουλος 1910].
Ράκοβον Φλωρίνης, 1.008 άτομα (509 άρρενες και 499 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].
Ράκοβο Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].
Ράκοβον Φλωρίνης, 811 άτομα (401 άρρενες και 410 θήλεις), 299 οικογένειες [Απογραφή 1920].
Μετονομασία του οικισμού από Ράκοβο σε Κρατερό [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].
Κρατερόν (Ράκοβον) Φλωρίνης, 740 άτομα (380 άρρενες και 360 θήλεις). Δύο ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 687, ετεροδημότες 52 και ένας αλλοδαπός. Απογράφηκαν αλλού 73 δημότες [Απογραφή 1928].
Ράκοβο, «Σχεδόν όλοι δικοί μας» [Στέφος Γρηγορίου 1935].
Κρατερόν Φλωρίνης, 853 άτομα (401 άρρενες και 452 θήλεις) [Απογραφή 1940].
Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν: 1951 (719), 1961 (556), 1971 (246), 1981 (197), 1991 (208), 2001 (151).
