Αλπικό τοπίο, ποτάμια με καθαρά νερά κι άνθρωποι με τα πρόσωπα λαμπερά. Λίγοι αφού η ξενιτιά ερήμωσε το χωριό. Ο Πολυπόταμος σηκώνει τα χάλκινα και γλεντά τη μοναξιά του...
Η εκπομπή θα παρουσιαστεί την Κυριακή 29 Απριλίου και ώρα 12.00μ.μ.
Τετάρτη 18 Απριλίου 2012
Κυριακή 8 Απριλίου 2012
Στιγμές από το παρελθόν της Φλώρινας. Οι Λαζαρίνες.
ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ - ΛΑΖΑΡΚΕΣ
Η καρδιά των κοριτσιών χοροπηδάει. Έρχεται ο Άγιος Λάζαρος. Οι χαρές που προσφέρει, πολλές. Γέλιο, τραγούδι, χορό. Μα και λεφτά, αυγά, φαγώσιμα.
Από νωρίς λοιπόν μαζεύονται τα κορίτσια. Κάνουν κι εξάσκηση. Να πούνε όμορφα τα τραγούδια. Να παρουσιάσουν τους χορούς αέρινους, σαν πεταλουδίτσες. Να χαρούν κι αυτές, να ευχαριστήσουν και τους χωριανούς, για να προσφέρουν περισσότερα. Και τα λένε. Πoια θα μαζεύει τ' αυγά, πoια τ' αλεύρι, το φασόλι, τα λεφτά.
Τιτίβισμα οι φωνούλες τους. Είναι μικρές. Όχι μεγαλύτερες από 14 χρονών. Ξέρουν την κούραση. Μα τι τις νοιάζει; Αυτές θέλουν να γίνουν Λαζαρίνες, ή, Λαζάρκες. Να σκορπίσουν κέφι, τραγούδι, συμπόνια.
Στον τόπο μας, ο Άγιος Λάζαρος, είναι πλούσιος. Δεν προσφέρει χαρές μόνον την ημέρα της μνήμης του. Αρχίζει νωρίτερα. Το προηγούμενο Σάββατο, το παραμονιάτικο της Ε' Κυριακής των Νηστειών. Και το λέμε γυφτολάζαρου, ή μικρολάζαρου, ή φτωχολάζαρου ή τη λάζαρα.
(=Τ' αϊ Λάζαρου = τη Λάζαρο του Λαζάρου = τη Λάζαρο).
Τώρα, στη Φλώρινα και τα χωριά της, έρχονται λαζάρκες οι γύφτες.
Είναι ντυμένες με παρδαλά φορέματα, με λουλούδια στο κεφάλι και χορεύουν και τραγουδούν. Σ’ όλα τα σπίτια πάνε. Για το καθένα θα ’χουν κάτι να πουν.
Και μαζεύουν λεφτά, ψωμί, τυρί, κτλ. Φυσικά λένε και την τύχη, σ ’όποιον θελήσει. Να βγαίνει το καρβέλι. Και σκορπούν κέφι. Και τις ακολουθούν τα μικρά για να δουν και απολαύσουν τις φωνητικές και χορευτικές ικανότητές τους. Για αυτό λέγεται γυφτολάζαρου, ή, μικρολάζαρου, ή, φτωχολάζαρου το Σάββατο τούτο.
Οι γύφτοι κουβαλούν και αρκούδες και μαϊμούνια που με τα παιγνιδίσματά τους σκορπούν κέφι και συρφετό από πιτσιρικάδες ξωπίσω τους. Χορεύουν, πηδούν, παλεύουν οι αρκουδιάρηδες μαζί τους. Και μαζεύονται περίσσια και προσφερόμενα απ’ τους συντοπίτες.
Πολλοί για θεραπεία της μέσης, βάζουν να τους πατήσει ή αρκούδα, κατόπιν εiδικής συμφωνίας με τ' αφεντικό της.
Οι αρκούδες γυρίζουν όλη τη βδομάδα.
Το Σάββατο όμως του Αγίου Λαζάρου, είναι των κοριτσιών του χωριού. Μόνον αυτά παρουσιάζονται λαζαρίνες. Γυρίζουν σ' όλα τα σπίτια, απ' το πρωί, παρέες παρέες από 4 ή 6 κορίτσια ντυμένες με τα γιορτινά τους, και λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι. Τραγουδούν, χορεύουν και μαζεύουν αλεύρι και φασόλια, Μα κι άλλοι αν τους δώσουν τα παίρνουν. Σήμερα δίνουν και λεφτά.
Σαν φτάσουν σε σπίτι για καλόπιασμα τραγουδούν:
Να βγει, γυναίκα ή κορίτσι
να μας δώσει λίγο αλεύρι.
Και μετά, καθώς όλοι οι χωριανοί γνωρίζονται μεταξύ τους, λένε για κάθε σπίτι ανάλογο τραγούδι :
Για ανύπαντρο. Εύχονται να παντρευτεί όταν όλα θα ’ναι γιομάτα και βολικά.
Σ’ αυτήν την αυλή, έχει νέο δυνατό.
Θέλουν να τον παντρέψουν.
Με καινούριο άσπρο σιτάρι,
και καινούριο καλό, κόκκινο κρασί.
Για κοριτσάκι. Το εκθειάζουν και τού εύχονται να παντρευτεί με κάποιον σαν αυτήν.
Μικρό κορίτσι,
όμορφο κορίτσι.
Χρυσό σκουφί φορούσε,
Χρυσό αγόρι να πάρει.
Για παπά, σαν τον βρούνε σπίτι του. Επικαλούνται τις ευλογίες του, για πλούσια σοδειά.
Περιόδευσε, ο Δεσπότης,
στον κάμπο και στ’ αμπέλια.
Να ευλογήσει τα χωράφια.
Να βγει άσπρο σιτάρι
και καλό κόκκινο κρασί.
Στο δρόμο πάλι, καθώς οι λαζαρίνες βαδίζουν, τις πειράζουνε. Είναι γνωστοί όλοι και θέλουν να γελάσουν. Αυτές όμως δε χαρίζονται κι' απαντούν:
Παύσε, σκάσε, ζωηρό παιδί.
Βλέπε μας και σκάνε.
Λένε κι άλλα. Για νύφη, ξενιτεμένο, γέρο κτλ.
Γυρίζουν όλη μέρα. Όλα τα σπίτια πρέπει να επισκεφτούν Να μαζέψουν και πολλά. Κι οι νοικοκυρές τις δέχονται καλοσυνάτα και γελαστές, με γιομάτο το ταγάρι. Αφού ακούσουν το τραγούδι και χαρούν το χορό, τους προσφέρουν. Πολλές φορές, παρέκει, χορεύουν και οι σπιτικοί. Οι λαζάρκες μετέδωσαν κάτι απ’ το κέφι τους.
Μόλις ακουστεί ή καμπάνα του Εσπερινού, οι λαζαρίνες, σταματούν.
Με τη σοδειά τους όλη, πηγαίνουν στο πιο φτωχό σπίτι του χωριού. Εδώ μαγειρεύουν αυτά που συγκέντρωσαν. Με πολύ κέφι και μπρίο κάθε μια, κάνει και μια δουλειά υπεύθυνα. Ύστερα, σαν όλοι είναι έτοιμοι, τα τρώνε μαζί.
Λαζαρίνες και ή φτωχή οικογένεια. Και το γλέντι συνεχίζεται ως αργά. Όταν φύγουν είναι ψόφιες. Η φτωχοοικογένεια όμως χαίρεται ιδιαίτερα για την τιμή πού της κάνουν να την διαλέξουν να τις περιποιηθεί, και γιατί χόρτασε η ίδια. Ότι περισσεύει απ’ τη σοδειά, μένουν στη φτωχοοικογένεια. Οι Λαζάρκες για αυτήν τα μάζεψαν.
Σήμερα οι λαζαρίνες πουλάνε τη σοδειά τους, για να αγοράσουν τίποτα κουφέτα, ή γλυκά. Την άλλη μέρα είναι ή Κυριακή των Βαΐων. Την λέμε Κυριακή του Λαζάρου.
Οι λαζάρκες δε χόρτασαν, δε κουράστηκαν, δεν τέλειωσαν. Πάλι παρέες παρέες, σαν χτες, γυρίζουν σ’ όλα τα σπίτια. Τραγουδούν και χορεύουν. Το χτες ξεχάστηκε. Τώρα έχουμε άλλα. Μαζεύουν αυγά, λεφτά και γεωργικά προϊόντα. Τα σημερινά είναι δικά τους. Το βράδυ, σαν τελειώσουν, πάνε σε Κάποιο απ' τα σπίτια τους, και τα μοιράζονται.
Ο διήμερος κόπος τους αμείβεται μ’ αυτά και το πολύ κέφι και κούραση.
Μα έχουν να λένε πολλά για αυτό. Και γριές ακόμα, θαρρείς πως τιτιβίζουν όταν τα διηγούνται.
Λαζάρου Αν. Μέλλιου, Λαογραφικά Φλώρινας, Γιορτές Ι, Φλώρινα 1976
Η καρδιά των κοριτσιών χοροπηδάει. Έρχεται ο Άγιος Λάζαρος. Οι χαρές που προσφέρει, πολλές. Γέλιο, τραγούδι, χορό. Μα και λεφτά, αυγά, φαγώσιμα.
Από νωρίς λοιπόν μαζεύονται τα κορίτσια. Κάνουν κι εξάσκηση. Να πούνε όμορφα τα τραγούδια. Να παρουσιάσουν τους χορούς αέρινους, σαν πεταλουδίτσες. Να χαρούν κι αυτές, να ευχαριστήσουν και τους χωριανούς, για να προσφέρουν περισσότερα. Και τα λένε. Πoια θα μαζεύει τ' αυγά, πoια τ' αλεύρι, το φασόλι, τα λεφτά.
Τιτίβισμα οι φωνούλες τους. Είναι μικρές. Όχι μεγαλύτερες από 14 χρονών. Ξέρουν την κούραση. Μα τι τις νοιάζει; Αυτές θέλουν να γίνουν Λαζαρίνες, ή, Λαζάρκες. Να σκορπίσουν κέφι, τραγούδι, συμπόνια.
Στον τόπο μας, ο Άγιος Λάζαρος, είναι πλούσιος. Δεν προσφέρει χαρές μόνον την ημέρα της μνήμης του. Αρχίζει νωρίτερα. Το προηγούμενο Σάββατο, το παραμονιάτικο της Ε' Κυριακής των Νηστειών. Και το λέμε γυφτολάζαρου, ή μικρολάζαρου, ή φτωχολάζαρου ή τη λάζαρα.
(=Τ' αϊ Λάζαρου = τη Λάζαρο του Λαζάρου = τη Λάζαρο).
Τώρα, στη Φλώρινα και τα χωριά της, έρχονται λαζάρκες οι γύφτες.
Είναι ντυμένες με παρδαλά φορέματα, με λουλούδια στο κεφάλι και χορεύουν και τραγουδούν. Σ’ όλα τα σπίτια πάνε. Για το καθένα θα ’χουν κάτι να πουν.
Και μαζεύουν λεφτά, ψωμί, τυρί, κτλ. Φυσικά λένε και την τύχη, σ ’όποιον θελήσει. Να βγαίνει το καρβέλι. Και σκορπούν κέφι. Και τις ακολουθούν τα μικρά για να δουν και απολαύσουν τις φωνητικές και χορευτικές ικανότητές τους. Για αυτό λέγεται γυφτολάζαρου, ή, μικρολάζαρου, ή, φτωχολάζαρου το Σάββατο τούτο.
Οι γύφτοι κουβαλούν και αρκούδες και μαϊμούνια που με τα παιγνιδίσματά τους σκορπούν κέφι και συρφετό από πιτσιρικάδες ξωπίσω τους. Χορεύουν, πηδούν, παλεύουν οι αρκουδιάρηδες μαζί τους. Και μαζεύονται περίσσια και προσφερόμενα απ’ τους συντοπίτες.
Πολλοί για θεραπεία της μέσης, βάζουν να τους πατήσει ή αρκούδα, κατόπιν εiδικής συμφωνίας με τ' αφεντικό της.
Οι αρκούδες γυρίζουν όλη τη βδομάδα.
Το Σάββατο όμως του Αγίου Λαζάρου, είναι των κοριτσιών του χωριού. Μόνον αυτά παρουσιάζονται λαζαρίνες. Γυρίζουν σ' όλα τα σπίτια, απ' το πρωί, παρέες παρέες από 4 ή 6 κορίτσια ντυμένες με τα γιορτινά τους, και λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι. Τραγουδούν, χορεύουν και μαζεύουν αλεύρι και φασόλια, Μα κι άλλοι αν τους δώσουν τα παίρνουν. Σήμερα δίνουν και λεφτά.
Σαν φτάσουν σε σπίτι για καλόπιασμα τραγουδούν:
Να βγει, γυναίκα ή κορίτσι
να μας δώσει λίγο αλεύρι.
Και μετά, καθώς όλοι οι χωριανοί γνωρίζονται μεταξύ τους, λένε για κάθε σπίτι ανάλογο τραγούδι :
Για ανύπαντρο. Εύχονται να παντρευτεί όταν όλα θα ’ναι γιομάτα και βολικά.
Σ’ αυτήν την αυλή, έχει νέο δυνατό.
Θέλουν να τον παντρέψουν.
Με καινούριο άσπρο σιτάρι,
και καινούριο καλό, κόκκινο κρασί.
Για κοριτσάκι. Το εκθειάζουν και τού εύχονται να παντρευτεί με κάποιον σαν αυτήν.
Μικρό κορίτσι,
όμορφο κορίτσι.
Χρυσό σκουφί φορούσε,
Χρυσό αγόρι να πάρει.
Για παπά, σαν τον βρούνε σπίτι του. Επικαλούνται τις ευλογίες του, για πλούσια σοδειά.
Περιόδευσε, ο Δεσπότης,
στον κάμπο και στ’ αμπέλια.
Να ευλογήσει τα χωράφια.
Να βγει άσπρο σιτάρι
και καλό κόκκινο κρασί.
Στο δρόμο πάλι, καθώς οι λαζαρίνες βαδίζουν, τις πειράζουνε. Είναι γνωστοί όλοι και θέλουν να γελάσουν. Αυτές όμως δε χαρίζονται κι' απαντούν:
Παύσε, σκάσε, ζωηρό παιδί.
Βλέπε μας και σκάνε.
Λένε κι άλλα. Για νύφη, ξενιτεμένο, γέρο κτλ.
Γυρίζουν όλη μέρα. Όλα τα σπίτια πρέπει να επισκεφτούν Να μαζέψουν και πολλά. Κι οι νοικοκυρές τις δέχονται καλοσυνάτα και γελαστές, με γιομάτο το ταγάρι. Αφού ακούσουν το τραγούδι και χαρούν το χορό, τους προσφέρουν. Πολλές φορές, παρέκει, χορεύουν και οι σπιτικοί. Οι λαζάρκες μετέδωσαν κάτι απ’ το κέφι τους.
Μόλις ακουστεί ή καμπάνα του Εσπερινού, οι λαζαρίνες, σταματούν.
Με τη σοδειά τους όλη, πηγαίνουν στο πιο φτωχό σπίτι του χωριού. Εδώ μαγειρεύουν αυτά που συγκέντρωσαν. Με πολύ κέφι και μπρίο κάθε μια, κάνει και μια δουλειά υπεύθυνα. Ύστερα, σαν όλοι είναι έτοιμοι, τα τρώνε μαζί.
Λαζαρίνες και ή φτωχή οικογένεια. Και το γλέντι συνεχίζεται ως αργά. Όταν φύγουν είναι ψόφιες. Η φτωχοοικογένεια όμως χαίρεται ιδιαίτερα για την τιμή πού της κάνουν να την διαλέξουν να τις περιποιηθεί, και γιατί χόρτασε η ίδια. Ότι περισσεύει απ’ τη σοδειά, μένουν στη φτωχοοικογένεια. Οι Λαζάρκες για αυτήν τα μάζεψαν.
Σήμερα οι λαζαρίνες πουλάνε τη σοδειά τους, για να αγοράσουν τίποτα κουφέτα, ή γλυκά. Την άλλη μέρα είναι ή Κυριακή των Βαΐων. Την λέμε Κυριακή του Λαζάρου.
Οι λαζάρκες δε χόρτασαν, δε κουράστηκαν, δεν τέλειωσαν. Πάλι παρέες παρέες, σαν χτες, γυρίζουν σ’ όλα τα σπίτια. Τραγουδούν και χορεύουν. Το χτες ξεχάστηκε. Τώρα έχουμε άλλα. Μαζεύουν αυγά, λεφτά και γεωργικά προϊόντα. Τα σημερινά είναι δικά τους. Το βράδυ, σαν τελειώσουν, πάνε σε Κάποιο απ' τα σπίτια τους, και τα μοιράζονται.
Ο διήμερος κόπος τους αμείβεται μ’ αυτά και το πολύ κέφι και κούραση.
Μα έχουν να λένε πολλά για αυτό. Και γριές ακόμα, θαρρείς πως τιτιβίζουν όταν τα διηγούνται.
Λαζάρου Αν. Μέλλιου, Λαογραφικά Φλώρινας, Γιορτές Ι, Φλώρινα 1976
Παρασκευή 6 Απριλίου 2012
Οι λίμνες της Φλώρινας
Το 70% περίπου των επιφανειακών και υπόγειων υδάτων της Ελλάδας βρίσκονται στη Δυτική Μακεδονία. Πρόκειται για το σημαντικότερο φυσικό απόθεμα το οποίο εκτός από τη μεγάλη σημασία του για την ίδια τη ζωή προσφέρει και μία απαράμιλλη φυσική ομορφιά σε συνδυασμό με την πλούσια χλωρίδα της περιοχής. Τα δάση της Δυτικής Μακεδονίας, τα νερά της, η πανίδα και n χλωρίδα σε συνδυασμό με τις περιοχές «natura 2000» αποτελούν πόλο έλξης χιλιάδων τουριστών και επισκεπτών οι οποίοι έρχονται να θαυμάσουν το τοπίο και να παρατηρήσουν τα ζώα, πουλιά και ενδημικά είδη της χλωρίδας. H προστασία και n ανάδειξη τους αποτελεί πρώτη προτεραιότητα όλων μας.
Η λίμνη της Βεγορίτιδας:
H λίμνη Βεγορίτιδα ή Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται στα όρια των νομών Φλώρινας και Πέλλας. Τροφοδοτείται από νερά βροχής και χιονιού απευθείας στην επιφάνεια της καθώς και με τη βοήθεια χειμάρρων, ρυακιών, ποταμών και με σημαντικό αριθμό υπολίμνιων πηγών. Είναι αλπινικού χαρακτήρα, καταλαμβάνει ένα από τα κοιλώματα των κλειστών οροπεδίων της Δυτικής Μακεδονίας. H λίμνη αυτή, μαζί με της γειτονικές λίμνες Πετρών και Ζάζαρης, θεωρείται ως υπόλειμμα της παλιάς λίμνης της Εορδαίας, της οποίας αναφέρεται ότι έφτασε τα 1000km2 περίπου με μέγιστο βάθος τα 250m.
H λίμνη, εξαιρουμένου του κολπίσκου που δημιουργείται Νοτιανατολικά της πόλεως Άρνισσας, έχει σχήμα επιμήκες ελλειπτικό. Το μέγιστο μήκος της ανερχόταν σε 17,8km, με μέγιστο πλάτος τα 7,1km και ελάχιστο τα 2,1km νότια των οικισμών Φαραγγίου και Αγίου Παντελεήμονος. Από άποψη διοικητικής διαιρέσεως, n λίμνη καθώς και n λεκάνη απορροής αυτής, ανήκει σε τρεις νομούς: Κοζάνης, Πέλλας και Φλώρινας, οι οποίοι αποτελούν και το βορειοδυτικό τμήμα της χώρας. H απόσταση της λίμνης από τη Θεσσαλονίκη στη Θέση Άρνισσα, είναι οδικός 120 km περίπου, ενώ σιδηροδρομικός 138km περίπου. Η ιστορία της λίμνης Βεγορίτιδας ξεκινά με ένα Θρύλο. Σύμφωνα με το Θρύλο αυτό, που τον μνημονεύει ο Αρχαιολόγος Adolph Struck, υπήρχε εποχή όπου στην περιοχή δεν υφίστατο n λίμνη αλλά αντ' αυτής υπήρχε μια ωραία κοιλάδα με ένα σπήλαιο στο κέντρο. Στο σπήλαιο αυτό κατέληγαν δύο χείμαρροι προερχόμενοι ο ένας εκ νοτίως και ο έτερος εξ ανατολών. Οι χείμαρροί αυτοί, με την είσοδο τους στο σπήλαιο, εξαφανίζονταν, τροφοδοτώντας υπόγειες κοιλότητες. H ανωτέρω ωραία κοιλάδα έπεσε σε δυσμένεια λόγω του ότι μια κόρη που κακολογήθηκε από τον πατριό της, καταράστηκε την ανωτέρω κοιλάδα και στη συνέχεια πνίγηκε στα νερά ενός εκ των δύο χειμάρρων. Η συνέχεια αφήνεται στα αγριεμένα στοιχεία της φύσης, καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις προκάλεσαν υπερχείλιση των χειμάρρων. Ζώα πνίγηκαν, βράχοι αποκολλήθηκαν, δέντρα ξεριζώθηκαν και όλα αυτά προκάλεσαν την έμφραξη των υπόγειων διεξόδων μέσα στο σπήλαιο. H στάθμη του νερού άρχισε να ανεβαίνει και τα γύρο χωριά κατακλύσθηκαν από τα μανιασμένα νερά.
H θρυλική – φανταστική δημιουργία της λίμνης Βεγορίτιδας δεν αποκλείεται να πηγάζει από το πιθανό ιστορικό γεγονός της εμφάνισης ενός συνταρακτικού φυσικού φαινομένου, όπως ακραίας καταιγίδας n σεισμού, που στάθηκε ικανό να δημιουργήσει τη σημερινή λίμνη Βεγορίτιδα. O Sir Arthour Evans αναφέρει στην περιγραφή από κάποιον περιηγητή της Ιλλυρίας, τον Comes Marcellinus. Ο περιηγητής αναφέρει την εμφάνιση μεγάλου καταστροφικού σεισμού στα Σκόπια με πιθανές καταστροφές στη λεκάνη της Εορδαίας.
Χρονικά οι ανωτέρω αφηγήσεις, δημιουργούν την εικόνα ότι κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια κάποιο φυσικό φαινόμενο έφραξε τις υπόγειες διαφυγές του υδρογραφικού δικτύου με άμεσο επακόλουθο την ανύψωση της στάθμης των υδάτων και τη δημιουργία της λίμνης. Από το 1896 και μετά πολλοί ερευνητές ασχολήθηκαν με την λίμνη εξαιτίας της συνεχούς αύξησης που παρουσίαζε n στάθμη της επιφάνειας της, μέχρι και το 1957. Για το λόγο αυτό μετακινήθηκε και n σιδηροδρομική γραμμή, n οποία διερχόταν και διέρχεται περιμετρικά της λίμνης. Από το 1920 προτάθηκε και απασχόλησε τους τότε τεχνικούς n χρησιμοποίηση των υδάτων της λίμνης για ενεργειακούς σκοπούς, σε σχέση με τον ποταμό Άγρα. Η έκταση της επιφάνειας της λίμνης έφτασε περίπου τα 70 km2, η χωρητικότητα της περί τα 2.200.000.000 m3 και το μέγιστο βάθος της τα 70 m. Το έτος 1953 αρχίζει στην περιοχή n κατασκευή της σήραγγας που διοχετεύει νερό από τη λίμνη Βεγορίτιδα στη λίμνη Νησίου. Είναι μια σήραγγα ελεύθερης ροής, μήκους 6.035,4 m, εσωτερικής διαμέτρου 2m και μέγιστης παροχής 10 m3/s (Ράλλης, 1955). Το νερό το οποίο διοχετεύεται από τη σήραγγα χρησιμοποιείται για τη λειτουργία του υδροηλεκτρικού σταθμού Άγρα (ισχύος 50.000 Ι )
Στις μελέτες που εκπονήθηκαν για την κατασκευή του έργου, υπολογίστηκε πως, n πτώση της στάθμης της λίμνης κατά 20m (από υψόμετρο 540m σε 520m) Θα περιόριζε τις απώλειες από εξάτμιση και υπόγειες διαρροές, έτσι ώστε, να παραμένει πάντοτε διαθέσιμη μια ικανοποιητική παροχή για τη λειτουργία του ΥΗΣ Άγρα. Από τα σημερινά δεδομένα γίνεται φανερό πως οι απώλειες της λίμνης, όχι μόνο δεν περιορίσθηκαν, αλλά αντίθετα συνεχίστηκαν με έντονο ρυθμό, με αποτέλεσμα το 1992 n στάθμη της λίμνης να φθάσει σε υψόμετρο 514,19m. Στα μέσα της δεκαετίας 1960 γίνεται n επόμενη σημαντική παρέμβαση στην περιοχή από την Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, όταν αρχίζει n προσπάθεια εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων λιγνίτη που βρίσκονται στο λεκανοπέδιο της Πτολεμαΐδας. Από το 1959 έως το 1987 n Δ.E.H. έχει εγκαταστήσει τέσσερις Ατμοηλεκτρικούς σταθμούς στην Πτολεμαΐδα, στην Καρδία, στον Αγ. Δημήτριο και στο Αμύνταιο, με συνολικό αριθμό μονάδων 14. Το έτος 1987 αρχίζει να λειτουργεί ο νέος Α.Η.Σ. στην περιοχή Αμυνταίου. Αυτός ο σταθμός χρησιμοποιεί νερό από το αντλιοστάσια του Αγίου Παντελεήμονα ενώ οι Α.Η.Σ. του Αγίου Δημητρίου και της Καρδίας αρχίζουν να τροφοδοτούνται από το ποταμό Αλιάκμονα (τεχνητή λίμνη Πολυφύτου). Κατά τη διάρκεια του 1980 σημαντικές αλλαγές συντελούνται και στη γεωργική παραγωγή με ραγδαία αύξηση των αρδευόμενων καλλιεργειών. Επίσης με την πτώση της στάθμης της λίμνης εμφανίζονται νέες καλλιεργούμενες εκτάσεις.
Οι λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα:
Αν και είναι δύο ξεχωριστές λίμνες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, σχεδόν πάντα ανα¬φέρονται μαζί, ίσως γιατί διαμορφώνουν μια ενιαία περιοχή και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους είναι αμοιβαίες. H λίμνη Ζάζαρη είναι μια από τις ομορφότερες λίμνες της Ελλάδας, σε υψόμετρο 602 μέτρα, έχει εμβαδό περίπου δύο τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τροφοδοτείται από το ποτάμι του Σκλήθρου, αλλά και από υπόγειες πηγές, ενώ στη συνέχεια τροφοδοτεί με τη σειρά της τη Χειμαδίτιδα. H λίμνη Χειμαδίτιδα είναι μεγαλύτερη, έχοντας έκταση 10,8 τ. χμ. και βρίσκεται εννιά μέτρα χαμηλότερα από τη Ζάζαρη. Πρόκειται για λίμνη με έντονο ευτροφισμό, ο οποίος είναι εμφανής από την πολύ μεγάλη έκταση απροσπέλαστων καλαμιώνων, οι οποίοι όμως αποτελούν σημαντικό βιότοπο για την αναπαραγωγή, διαχείμαση και γενικότερα διαβίωση σημαντικών οργανισμών. Οι δύο λίμνες, μα κυρίως n Χειμαδίτιδα, έδιναν στο παρελθόν και συνεχίζουν ακόμα να προσφέρουν στα κοπάδια των κτηνοτρόφων πιο ήπιες συνθήκες διαβίωσης κατά τη διάρκεια του δριμύτατου χειμώνα της ευρύτερης περιοχής, αλλά και πιο απομακρυσμένων Διαμερισμάτων. Τα χειμαδιά άλλωστε, χάρισαν ως αντάλλαγμα το όνομα στη μία από τις λίμνες. Μετά τις αλλαγές στον τρόπο εκτροφής των αιγοπροβάτων και των βοοειδών, τα τελευταία χρόνια, λίγα μόλις κοπάδια κτηνοτρόφων, σε πείσμα των καιρών, εξακολουθούν να βόσκουν στη γύρω περιοχή και να θυμίζουν αμυδρά το παρελθόν. Στο σύμπλεγμα των δύο λιμνών έχουν καταγραφεί σημαντικά είδη φυτών (εκατόν πενήντα είδη) και κυρίως ζώων. Έχουν παρατηρηθεί εκατόν σαράντα ένα είδη πουλιών, από τα οποία τα εκατό είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Αξίζει όμως να αναφερθεί πως στη Χειμαδίτιδα αναπαράγεται, με το μεγαλύτερο πληθυσμό στην Ελλάδα, n Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), με 60 ζευγάρια, n οποία είναι παγκόσμια απειλούμενο είδος. Ακόμη στις δύο λίμνες φιλοξενούνται δώδεκα είδη Θηλαστικών, εφτά είδη ερπετών, εφτά είδη αμφιβίων και οχτώ είδη ψαριών.
Λiμνη Πετρών:
H Λίμνη των Πετρών βρίσκεται 1 χμ. βορειοδυτικά του Δήμου Αμυνταίου και σε μικρή απόσταση από τη λίμνη Βεγορίτιδα. Τροφοδοτείται από νερά βροχής και χιονιού, απευθείας στην επιφάνεια της και με το νερό από τη λίμνη Χειμαδίτιδα μέσω της κεντρικής απα-γωγού τάφρου. Ταυτόχρονα μέσω φυσικής τάφρου αλλά και τεχνητής υπόγειας σήραγγας επικοινωνεί με τη λίμνη Βεγορίτιδα, στην οποία διοχετεύει μεγάλες ποσότητες νερού. H λίμνη φαίνεται πολύ ωραία από τον αρχαιολογικό χώρο των Πετρών. H πρόσβαση (επίσκεψη) στη λίμνη είναι δυνατή από το χωριό Πέτρες. Στη λίμνη Πετρών έχουν παρατηρηθεί περισσότερα από ενενήντα είδη πουλιών, ενώ στο σύμπλεγμα των δύο λιμνών, περισσότερα από εκατόν τριάντα, πολλά από τα οποία είναι απειλούμενα. Μάλιστα, στη λίμνη των Πετρών αναπαράγονται σπάνια είδη, όπως n Λαγγόνα, n οποία έχει δημιουργήσει στην περιοχή μια δεύτερη αποικία στο νομό της Φλώρινας, εκτός από αυτή των Πρεσπών. Αυτές είναι οι δύο από τις τρεις αποικίες του είδους στην Ελλάδα, τις μοναδικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τα θηλαστικά, εξέχουσα σημασία έχει η παρουσία της Βίδρας, γιατί Θεωρείται πολύ καλός δείκτης καθαρότητας των νερών στα οποία ζει, άρα οι ελπίδες για διατήρηση των υγροβιότοπων αυτών σε ικανοποιητικό επίπεδο συνεχίζουν να υπάρχουν. Μοναδική είναι, τέλος, και n παρουσία ενός ψαριού στη Βεγορίτιδα, του Κορήγονου. Το μοναδικό παρατηρητήριο της περιοχής βρίσκεται 3 χμ. έξω από τον Άγιο Παντελεήμονα.
H Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα:
Οι λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα απέχουν 47 χμ. από τη Φλώρινα. H μικρή Πρέσπα είναι μία μακρόστενη, μεσοτροφική λίμνη, με επιφάνεια 47,35 τ. χιλ. από τα οποία τα 43,5 είναι στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα στην Αλβανία. H μεγάλη Πρέσπα είναι ολιγοτροφική λίμνη με επιφάνεια 272 τ. χιλ. από τα οποία μόνο τα 39 είναι στην Ελλάδα. Από πολύ νωρίς αναγνωρίστηκε n μοναδικότητα των Πρεσπών ως ενδιαίτημα σημαντικών ειδών και κυρίως πουλιών. H ελληνική Πολιτεία αναγνωρίζοντας τις φυσικές αξίες της περιοχής, ανακήρυξη την περιοχή Εθνικό Δρυμό το 1974. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο εθνικό δρυμό στην Ελλάδα με 270 τ. χιλ. έκταση. Το στοιχείο που ξεχωρίζει τις Πρέσπες από τους υπόλοιπους εθνικούς δρυμούς είναι n μεγάλη ποικιλομορφία σε φυσικές διαπλάσεις και τύπους ενδιαιτημάτων.
H λεκάνη των Πρεσπών βρίσκεται σε υψόμετρο 850μ. H περιοχή είναι ένας από τους σπουδαιότερους οικότοπους πουλιών στην Ευρώπη. H Μικρή Πρέσπα είναι περιοχή ειδικής σημασίας. Έχει εκτεταμένες ρηχές ζώνες με υδρόβια βλάστηση, υγρά λιβάδια, βοσκοτόπια και αγροτική γη. Οι λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα χωρίζονται από μια στενή λωρίδα μήκους 4 χιλιομέτρων. Λόγω υψομετρικής διαφοράς, χύνονται τα νερά της Μικρής Πρέσπα, στη Μεγάλη Πρέσπα και συμφωνά με έρευνα, από τη Μεγάλη Πρέσπα με υπόγειες διαδρομές συνεχίζουν προς τη λίμνη Αχρίδα (FYROM). Οι λίμνες είναι απομεινάρια της μεγάλης Δασσαρίτιδας λίμνης που κατείχε την ευρύτερη περιοχή πριν εκατομμύρια χρόνια. H λίμνη Μικρή Πρέσπα παγώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα κάθε χειμώνα.
H περιοχή των Πρεσπών κηρύχτηκε Εθνικός Δρυμός από το 1974 για την ομορφιά του τοπίου της, για την πλούσια πανίδα και χλωρίδα για τα σπάνια υδρόβια πουλιά της (πελεκάνοι, λαγγόνες, κορμοράνοι, ερωδιοί κ.λ.π.) και για μία συστάδα αιωνόβιων κέδρων. Στην περιοχή αναφέρονται: -17 είδη ψαριών (γριβάδια, τσιρόνια, χέλια, μπράνες κ.α) -11 είδη αμφιβίων -21 είδη ερπετών -45 είδη Θηλαστικών -πάνω από 260 είδη πτηνών. Τα ψάρια μπράνα Πρέσπας, Πέστροφα Αγίου Γερμανού Πρεσπών, κορύγονος Αγίου Παντελεήμονα (Βεγορίτιδα) είναι μοναδικά παγκόσμια. Από τα 6.000 είδη φυτών της ελληνικής χλωρίδας, στις Πρέσπες απαντούν περίπου 1.400 είδη (σχεδόν το 25%).
Η λίμνη της Βεγορίτιδας:
H λίμνη Βεγορίτιδα ή Αγίου Παντελεήμονα βρίσκεται στα όρια των νομών Φλώρινας και Πέλλας. Τροφοδοτείται από νερά βροχής και χιονιού απευθείας στην επιφάνεια της καθώς και με τη βοήθεια χειμάρρων, ρυακιών, ποταμών και με σημαντικό αριθμό υπολίμνιων πηγών. Είναι αλπινικού χαρακτήρα, καταλαμβάνει ένα από τα κοιλώματα των κλειστών οροπεδίων της Δυτικής Μακεδονίας. H λίμνη αυτή, μαζί με της γειτονικές λίμνες Πετρών και Ζάζαρης, θεωρείται ως υπόλειμμα της παλιάς λίμνης της Εορδαίας, της οποίας αναφέρεται ότι έφτασε τα 1000km2 περίπου με μέγιστο βάθος τα 250m.
H λίμνη, εξαιρουμένου του κολπίσκου που δημιουργείται Νοτιανατολικά της πόλεως Άρνισσας, έχει σχήμα επιμήκες ελλειπτικό. Το μέγιστο μήκος της ανερχόταν σε 17,8km, με μέγιστο πλάτος τα 7,1km και ελάχιστο τα 2,1km νότια των οικισμών Φαραγγίου και Αγίου Παντελεήμονος. Από άποψη διοικητικής διαιρέσεως, n λίμνη καθώς και n λεκάνη απορροής αυτής, ανήκει σε τρεις νομούς: Κοζάνης, Πέλλας και Φλώρινας, οι οποίοι αποτελούν και το βορειοδυτικό τμήμα της χώρας. H απόσταση της λίμνης από τη Θεσσαλονίκη στη Θέση Άρνισσα, είναι οδικός 120 km περίπου, ενώ σιδηροδρομικός 138km περίπου. Η ιστορία της λίμνης Βεγορίτιδας ξεκινά με ένα Θρύλο. Σύμφωνα με το Θρύλο αυτό, που τον μνημονεύει ο Αρχαιολόγος Adolph Struck, υπήρχε εποχή όπου στην περιοχή δεν υφίστατο n λίμνη αλλά αντ' αυτής υπήρχε μια ωραία κοιλάδα με ένα σπήλαιο στο κέντρο. Στο σπήλαιο αυτό κατέληγαν δύο χείμαρροι προερχόμενοι ο ένας εκ νοτίως και ο έτερος εξ ανατολών. Οι χείμαρροί αυτοί, με την είσοδο τους στο σπήλαιο, εξαφανίζονταν, τροφοδοτώντας υπόγειες κοιλότητες. H ανωτέρω ωραία κοιλάδα έπεσε σε δυσμένεια λόγω του ότι μια κόρη που κακολογήθηκε από τον πατριό της, καταράστηκε την ανωτέρω κοιλάδα και στη συνέχεια πνίγηκε στα νερά ενός εκ των δύο χειμάρρων. Η συνέχεια αφήνεται στα αγριεμένα στοιχεία της φύσης, καταρρακτώδεις βροχοπτώσεις προκάλεσαν υπερχείλιση των χειμάρρων. Ζώα πνίγηκαν, βράχοι αποκολλήθηκαν, δέντρα ξεριζώθηκαν και όλα αυτά προκάλεσαν την έμφραξη των υπόγειων διεξόδων μέσα στο σπήλαιο. H στάθμη του νερού άρχισε να ανεβαίνει και τα γύρο χωριά κατακλύσθηκαν από τα μανιασμένα νερά.
H θρυλική – φανταστική δημιουργία της λίμνης Βεγορίτιδας δεν αποκλείεται να πηγάζει από το πιθανό ιστορικό γεγονός της εμφάνισης ενός συνταρακτικού φυσικού φαινομένου, όπως ακραίας καταιγίδας n σεισμού, που στάθηκε ικανό να δημιουργήσει τη σημερινή λίμνη Βεγορίτιδα. O Sir Arthour Evans αναφέρει στην περιγραφή από κάποιον περιηγητή της Ιλλυρίας, τον Comes Marcellinus. Ο περιηγητής αναφέρει την εμφάνιση μεγάλου καταστροφικού σεισμού στα Σκόπια με πιθανές καταστροφές στη λεκάνη της Εορδαίας.
Χρονικά οι ανωτέρω αφηγήσεις, δημιουργούν την εικόνα ότι κατά τα Ρωμαϊκά χρόνια κάποιο φυσικό φαινόμενο έφραξε τις υπόγειες διαφυγές του υδρογραφικού δικτύου με άμεσο επακόλουθο την ανύψωση της στάθμης των υδάτων και τη δημιουργία της λίμνης. Από το 1896 και μετά πολλοί ερευνητές ασχολήθηκαν με την λίμνη εξαιτίας της συνεχούς αύξησης που παρουσίαζε n στάθμη της επιφάνειας της, μέχρι και το 1957. Για το λόγο αυτό μετακινήθηκε και n σιδηροδρομική γραμμή, n οποία διερχόταν και διέρχεται περιμετρικά της λίμνης. Από το 1920 προτάθηκε και απασχόλησε τους τότε τεχνικούς n χρησιμοποίηση των υδάτων της λίμνης για ενεργειακούς σκοπούς, σε σχέση με τον ποταμό Άγρα. Η έκταση της επιφάνειας της λίμνης έφτασε περίπου τα 70 km2, η χωρητικότητα της περί τα 2.200.000.000 m3 και το μέγιστο βάθος της τα 70 m. Το έτος 1953 αρχίζει στην περιοχή n κατασκευή της σήραγγας που διοχετεύει νερό από τη λίμνη Βεγορίτιδα στη λίμνη Νησίου. Είναι μια σήραγγα ελεύθερης ροής, μήκους 6.035,4 m, εσωτερικής διαμέτρου 2m και μέγιστης παροχής 10 m3/s (Ράλλης, 1955). Το νερό το οποίο διοχετεύεται από τη σήραγγα χρησιμοποιείται για τη λειτουργία του υδροηλεκτρικού σταθμού Άγρα (ισχύος 50.000 Ι
Στις μελέτες που εκπονήθηκαν για την κατασκευή του έργου, υπολογίστηκε πως, n πτώση της στάθμης της λίμνης κατά 20m (από υψόμετρο 540m σε 520m) Θα περιόριζε τις απώλειες από εξάτμιση και υπόγειες διαρροές, έτσι ώστε, να παραμένει πάντοτε διαθέσιμη μια ικανοποιητική παροχή για τη λειτουργία του ΥΗΣ Άγρα. Από τα σημερινά δεδομένα γίνεται φανερό πως οι απώλειες της λίμνης, όχι μόνο δεν περιορίσθηκαν, αλλά αντίθετα συνεχίστηκαν με έντονο ρυθμό, με αποτέλεσμα το 1992 n στάθμη της λίμνης να φθάσει σε υψόμετρο 514,19m. Στα μέσα της δεκαετίας 1960 γίνεται n επόμενη σημαντική παρέμβαση στην περιοχή από την Δημόσια Επιχείρηση Ηλεκτρισμού, όταν αρχίζει n προσπάθεια εκμετάλλευσης των κοιτασμάτων λιγνίτη που βρίσκονται στο λεκανοπέδιο της Πτολεμαΐδας. Από το 1959 έως το 1987 n Δ.E.H. έχει εγκαταστήσει τέσσερις Ατμοηλεκτρικούς σταθμούς στην Πτολεμαΐδα, στην Καρδία, στον Αγ. Δημήτριο και στο Αμύνταιο, με συνολικό αριθμό μονάδων 14. Το έτος 1987 αρχίζει να λειτουργεί ο νέος Α.Η.Σ. στην περιοχή Αμυνταίου. Αυτός ο σταθμός χρησιμοποιεί νερό από το αντλιοστάσια του Αγίου Παντελεήμονα ενώ οι Α.Η.Σ. του Αγίου Δημητρίου και της Καρδίας αρχίζουν να τροφοδοτούνται από το ποταμό Αλιάκμονα (τεχνητή λίμνη Πολυφύτου). Κατά τη διάρκεια του 1980 σημαντικές αλλαγές συντελούνται και στη γεωργική παραγωγή με ραγδαία αύξηση των αρδευόμενων καλλιεργειών. Επίσης με την πτώση της στάθμης της λίμνης εμφανίζονται νέες καλλιεργούμενες εκτάσεις.
Οι λίμνες Ζάζαρη και Χειμαδίτιδα:
Αν και είναι δύο ξεχωριστές λίμνες με διαφορετικά χαρακτηριστικά, σχεδόν πάντα ανα¬φέρονται μαζί, ίσως γιατί διαμορφώνουν μια ενιαία περιοχή και οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ τους είναι αμοιβαίες. H λίμνη Ζάζαρη είναι μια από τις ομορφότερες λίμνες της Ελλάδας, σε υψόμετρο 602 μέτρα, έχει εμβαδό περίπου δύο τετραγωνικά χιλιόμετρα. Τροφοδοτείται από το ποτάμι του Σκλήθρου, αλλά και από υπόγειες πηγές, ενώ στη συνέχεια τροφοδοτεί με τη σειρά της τη Χειμαδίτιδα. H λίμνη Χειμαδίτιδα είναι μεγαλύτερη, έχοντας έκταση 10,8 τ. χμ. και βρίσκεται εννιά μέτρα χαμηλότερα από τη Ζάζαρη. Πρόκειται για λίμνη με έντονο ευτροφισμό, ο οποίος είναι εμφανής από την πολύ μεγάλη έκταση απροσπέλαστων καλαμιώνων, οι οποίοι όμως αποτελούν σημαντικό βιότοπο για την αναπαραγωγή, διαχείμαση και γενικότερα διαβίωση σημαντικών οργανισμών. Οι δύο λίμνες, μα κυρίως n Χειμαδίτιδα, έδιναν στο παρελθόν και συνεχίζουν ακόμα να προσφέρουν στα κοπάδια των κτηνοτρόφων πιο ήπιες συνθήκες διαβίωσης κατά τη διάρκεια του δριμύτατου χειμώνα της ευρύτερης περιοχής, αλλά και πιο απομακρυσμένων Διαμερισμάτων. Τα χειμαδιά άλλωστε, χάρισαν ως αντάλλαγμα το όνομα στη μία από τις λίμνες. Μετά τις αλλαγές στον τρόπο εκτροφής των αιγοπροβάτων και των βοοειδών, τα τελευταία χρόνια, λίγα μόλις κοπάδια κτηνοτρόφων, σε πείσμα των καιρών, εξακολουθούν να βόσκουν στη γύρω περιοχή και να θυμίζουν αμυδρά το παρελθόν. Στο σύμπλεγμα των δύο λιμνών έχουν καταγραφεί σημαντικά είδη φυτών (εκατόν πενήντα είδη) και κυρίως ζώων. Έχουν παρατηρηθεί εκατόν σαράντα ένα είδη πουλιών, από τα οποία τα εκατό είναι ιδιαίτερα σημαντικά. Αξίζει όμως να αναφερθεί πως στη Χειμαδίτιδα αναπαράγεται, με το μεγαλύτερο πληθυσμό στην Ελλάδα, n Βαλτόπαπια (Aythya nyroca), με 60 ζευγάρια, n οποία είναι παγκόσμια απειλούμενο είδος. Ακόμη στις δύο λίμνες φιλοξενούνται δώδεκα είδη Θηλαστικών, εφτά είδη ερπετών, εφτά είδη αμφιβίων και οχτώ είδη ψαριών.
Λiμνη Πετρών:
H Λίμνη των Πετρών βρίσκεται 1 χμ. βορειοδυτικά του Δήμου Αμυνταίου και σε μικρή απόσταση από τη λίμνη Βεγορίτιδα. Τροφοδοτείται από νερά βροχής και χιονιού, απευθείας στην επιφάνεια της και με το νερό από τη λίμνη Χειμαδίτιδα μέσω της κεντρικής απα-γωγού τάφρου. Ταυτόχρονα μέσω φυσικής τάφρου αλλά και τεχνητής υπόγειας σήραγγας επικοινωνεί με τη λίμνη Βεγορίτιδα, στην οποία διοχετεύει μεγάλες ποσότητες νερού. H λίμνη φαίνεται πολύ ωραία από τον αρχαιολογικό χώρο των Πετρών. H πρόσβαση (επίσκεψη) στη λίμνη είναι δυνατή από το χωριό Πέτρες. Στη λίμνη Πετρών έχουν παρατηρηθεί περισσότερα από ενενήντα είδη πουλιών, ενώ στο σύμπλεγμα των δύο λιμνών, περισσότερα από εκατόν τριάντα, πολλά από τα οποία είναι απειλούμενα. Μάλιστα, στη λίμνη των Πετρών αναπαράγονται σπάνια είδη, όπως n Λαγγόνα, n οποία έχει δημιουργήσει στην περιοχή μια δεύτερη αποικία στο νομό της Φλώρινας, εκτός από αυτή των Πρεσπών. Αυτές είναι οι δύο από τις τρεις αποικίες του είδους στην Ελλάδα, τις μοναδικές στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Από τα θηλαστικά, εξέχουσα σημασία έχει η παρουσία της Βίδρας, γιατί Θεωρείται πολύ καλός δείκτης καθαρότητας των νερών στα οποία ζει, άρα οι ελπίδες για διατήρηση των υγροβιότοπων αυτών σε ικανοποιητικό επίπεδο συνεχίζουν να υπάρχουν. Μοναδική είναι, τέλος, και n παρουσία ενός ψαριού στη Βεγορίτιδα, του Κορήγονου. Το μοναδικό παρατηρητήριο της περιοχής βρίσκεται 3 χμ. έξω από τον Άγιο Παντελεήμονα.
H Μικρή και η Μεγάλη Πρέσπα:
Οι λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα απέχουν 47 χμ. από τη Φλώρινα. H μικρή Πρέσπα είναι μία μακρόστενη, μεσοτροφική λίμνη, με επιφάνεια 47,35 τ. χιλ. από τα οποία τα 43,5 είναι στην Ελλάδα και τα υπόλοιπα στην Αλβανία. H μεγάλη Πρέσπα είναι ολιγοτροφική λίμνη με επιφάνεια 272 τ. χιλ. από τα οποία μόνο τα 39 είναι στην Ελλάδα. Από πολύ νωρίς αναγνωρίστηκε n μοναδικότητα των Πρεσπών ως ενδιαίτημα σημαντικών ειδών και κυρίως πουλιών. H ελληνική Πολιτεία αναγνωρίζοντας τις φυσικές αξίες της περιοχής, ανακήρυξη την περιοχή Εθνικό Δρυμό το 1974. Πρόκειται για τον μεγαλύτερο εθνικό δρυμό στην Ελλάδα με 270 τ. χιλ. έκταση. Το στοιχείο που ξεχωρίζει τις Πρέσπες από τους υπόλοιπους εθνικούς δρυμούς είναι n μεγάλη ποικιλομορφία σε φυσικές διαπλάσεις και τύπους ενδιαιτημάτων.
H λεκάνη των Πρεσπών βρίσκεται σε υψόμετρο 850μ. H περιοχή είναι ένας από τους σπουδαιότερους οικότοπους πουλιών στην Ευρώπη. H Μικρή Πρέσπα είναι περιοχή ειδικής σημασίας. Έχει εκτεταμένες ρηχές ζώνες με υδρόβια βλάστηση, υγρά λιβάδια, βοσκοτόπια και αγροτική γη. Οι λίμνες Μικρή και Μεγάλη Πρέσπα χωρίζονται από μια στενή λωρίδα μήκους 4 χιλιομέτρων. Λόγω υψομετρικής διαφοράς, χύνονται τα νερά της Μικρής Πρέσπα, στη Μεγάλη Πρέσπα και συμφωνά με έρευνα, από τη Μεγάλη Πρέσπα με υπόγειες διαδρομές συνεχίζουν προς τη λίμνη Αχρίδα (FYROM). Οι λίμνες είναι απομεινάρια της μεγάλης Δασσαρίτιδας λίμνης που κατείχε την ευρύτερη περιοχή πριν εκατομμύρια χρόνια. H λίμνη Μικρή Πρέσπα παγώνει για μεγάλο χρονικό διάστημα κάθε χειμώνα.
H περιοχή των Πρεσπών κηρύχτηκε Εθνικός Δρυμός από το 1974 για την ομορφιά του τοπίου της, για την πλούσια πανίδα και χλωρίδα για τα σπάνια υδρόβια πουλιά της (πελεκάνοι, λαγγόνες, κορμοράνοι, ερωδιοί κ.λ.π.) και για μία συστάδα αιωνόβιων κέδρων. Στην περιοχή αναφέρονται: -17 είδη ψαριών (γριβάδια, τσιρόνια, χέλια, μπράνες κ.α) -11 είδη αμφιβίων -21 είδη ερπετών -45 είδη Θηλαστικών -πάνω από 260 είδη πτηνών. Τα ψάρια μπράνα Πρέσπας, Πέστροφα Αγίου Γερμανού Πρεσπών, κορύγονος Αγίου Παντελεήμονα (Βεγορίτιδα) είναι μοναδικά παγκόσμια. Από τα 6.000 είδη φυτών της ελληνικής χλωρίδας, στις Πρέσπες απαντούν περίπου 1.400 είδη (σχεδόν το 25%).Κυριακή 1 Απριλίου 2012
Παραδόσεις και θρύλοι των Πρεσπών
Σύμφωνα με μια παράδοση, η λεκάνη των Πρεσπών δημιουργήθηκε από μια βρύση, που οι κάτοικοι έπαιρναν νερό. Οι ντόπιοι ήξεραν να την κλείνουν καλά κάθε φορά που έπαιρναν νερό. Μια μέρα ήρθε στον τόπο τους μια ξένη. Πήγε να πάρει νερό και ξέχασε τη βρύση ανοιχτή. Έτσι πλημμύρησε η κοιλάδα με νερό και σχηματίστηκαν οι λίμνες.
Υπάρχει ένας θρύλος των λιμνών που λέει, ότι με τις αλλαγές στη στάθμη τους, οι λίμνες εκφράζουν τις διαθέσεις τους.
Έτσι, κάθε φορά που φουσκώνουν, η στάθμη τους ανεβαίνει 2-3 μέτρα, η διεθνής κατάσταση ή η τοπική “τυχαίνει” να είναι εξημμένη.
Τα κράτη βρίσκονται σε αναβρασμό και ο πόλεμος μαίνεται ανάλογα με το φούσκωμα. Στους βράχους και στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας διακρίνονται καθαρά οι στάθμες του νερού στη διάρκεια του Α΄ και του Παγκοσμίου πολέμου.
 |
| Αρχείο Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας |
Μια άλλη εκδοχή για το σχηματισμό των λιμνών, λέει πως πολύ παλιά ήταν ένα ποτάμι, που ξεκινούσε από τα βουνά της Σφήκας, νοτιοδυτικά της περιοχής και περνούσε όπου τώρα η Μικρή και η Μεγάλη λίμνη. Στο πέρασμά του μάζευε τα νερά από τα άλλα ποταμάκια και τους χείμαρρους της περιοχής και χύνονταν κοντά στον Όσιο Ναούμ (ξακουστό μοναστήρι, παραλίμνιο της λίμνης Αχρίδας). Κάποτε η δίοδος αυτή έκλεισε. Τα νερά, συγκεντρώνονταν και σιγά σιγά δημιούργησαν πρώτα τη μεγάλη λίμνη και μετά τη μικρή. Φυσικά το άπλωμα του νερού σκέπασε πόλεις και χωριά. Λένε ότι το 1940 ακόμα, βλέπανε τα γεφύρια του ποταμού αυτού στον Άγιο Αχίλλειο.
Σύμφωνα με μια άλλη παλιά ιστορία, μια αρχαία πολιτεία βρίσκεται βυθισμένη εδώ και αιώνες κάτω από τα νερά της λίμνης. Ένα πριγκιπόπουλο αγάπησε κάποτε μια νεράιδα. Θαμπώθηκε από την ομορφιά της σαν την είδε να λούζεται μια μέρα και της ζήτησε να γίνει γυναίκα του.
-Αν δεχτώ, θα φέρω συμφορά και κακό μεγάλο στο βασίλειο σου είπε η νεράιδα. Μα το πριγκιπόπουλο επέμενε μέχρι που την έπεισε κι αυτήν και το βασιλιά πατέρα του. Ξεκίνησαν λοιπόν οι γάμοι με κάθε μεγαλοπρέπεια. Στολίστηκε η πολιτεία κι ολόκληρος ο νεραϊδόκοσμος. Ντύθηκαν τα ξωτικά με υφάσματα αραχνοΰφαντα, με κοσμήματα κρυστάλλινα, και άρχισαν να τραγουδούν τα πιο απόκοσμα τραγούδια για χατίρι της αγαπημένης τους αδερφής. Μα εκεί που το γλέντι είχε ανάψει και χαιρόταν ο κόσμος όλος, ο ουρανός σκοτείνιασε. |
| Αρχείο Λέσχης Πολιτισμού Φλώρινας |
Αστραπές και κεραυνοί άρχισαν να τον αυλακώνουν απ’ άκρη σ’ άκρη και μια τρομερή μπόρα ξέσπασε από το πουθενά. Έβρεχε κι έβρεχε χωρίς σταματημό, μέχρι που τα νερά πνίξανε και σπίτια και ανθρώπους. Χάθηκε για πάντα η αρχαία πολιτεία.
Και τα νούφαρα που φυτρώνουν κάθε καλοκαίρι στην επιφάνεια της λίμνης, άσπρα και κίτρινα είναι οι ψυχές των αγοριών και των κοριτσιών που χάθηκαν τη μέρα εκείνη.Υπάρχει ένας θρύλος των λιμνών που λέει, ότι με τις αλλαγές στη στάθμη τους, οι λίμνες εκφράζουν τις διαθέσεις τους.
Έτσι, κάθε φορά που φουσκώνουν, η στάθμη τους ανεβαίνει 2-3 μέτρα, η διεθνής κατάσταση ή η τοπική “τυχαίνει” να είναι εξημμένη.
Τα κράτη βρίσκονται σε αναβρασμό και ο πόλεμος μαίνεται ανάλογα με το φούσκωμα. Στους βράχους και στις όχθες της Μεγάλης Πρέσπας διακρίνονται καθαρά οι στάθμες του νερού στη διάρκεια του Α΄ και του Παγκοσμίου πολέμου.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)