Επιστολή του Ζαχαριάδη προς τον Τίτο (22.4.1947) για την κατάσταση στην Ελλάδα και τις ανάγκες του Δημοκρατικού Στρατού

Αγαπητέ σύντροφε,

Σχετικά με τη χθεσινή μας συνομιλία θέλω να συνοψίσω τα εξής σημεία:

1. Τον προηγούμενο χρόνο, αρχίζοντας από τον Μάρτιο του 1946, η κατάσταση στην Ελλάδα οξύνθηκε και έλαβε χαρακτήρα ένοπλου αγώνα. Ο αγώνας αυτός, βρισκόμενος υπό την άμεση καθοδήγηση του ΚΚΕ και ενταγμένος στο πολιτικό πλαίσιο του ΕΑΜ για εθνική ανεξαρτησία και λαϊκή δημοκρατία (πρόγραμμα ΕΑΜ) διαθέτει αυτή τη στιγμή περίπου 20.000 μαχητές διασκορπισμένους σε όλη τη χώρα, υπό την κεντρική διοίκηση του γενικού αρχηγείου.

Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας τώρα κυριαρχεί στο πεδίο του ανταρτοπολέμου και επιδιώκει τον σχηματισμό τακτικού στρατού. Από οργανωτικής άποψης η κύρια προσπάθειά μας επικεντρώνεται σε αυτό ακριβώς.

2. Ανεξάρτητα από την πολύπλευρη βοήθεια του αγγλοαμερικανικού ιμπεριαλισμού προς τον  μοναρχοφασισμό, αυτός δεν κατάφερε και δεν πρόκειται να καταφέρει –αυτό το αποδεικνύουν τα  γεγονότα –να υποτάξει και να εξουδετερώσει το λαϊκό δημοκρατικό κίνημα και τον δημοκρατικό του στρατό. Όλες οι ενδείξεις μαρτυρούν ότι η κύρια σκέψη των εχθρών είναι προσανατολισμένη προς τα εξής: να διατηρήσει τις πόλεις και τις κύριες γραμμές επικοινωνίας, να απομονώσει τον ΔΣΕ στις ορεινές

περιοχές, να τον αποκόψει από το εξωτερικό, να τον υπονομεύσει και να τον εξαντλήσει με την πάροδο του χρόνου.

3. Πέρα από το γεγονός ότι, σε αντίθεση με την ύπαιθρο, στις πόλεις καθυστερεί ακόμα η αγωνιστική ένοπλη αντίσταση και δεδομένης της υφιστάμενης μέχρι σήμερα κατάστασης και της αναλογίας των δυνάμεων στη χώρα, παρά την ανοιχτή πλέον επέμβαση του αμερικανικού ιμπεριαλισμού, υπάρχει η πιθανότητα να ανατραπούν τα αναφερθέντα σχέδια του μοναρχισμού και των ξένωνυποστηρικτών του. Από άποψη ανθρώπινου δυναμικού, στον ΔΣΕ υπάρχουν όλες οι δυνατότητες να επιτευχθεί ο στόχος των 50.000 ανδρών το συντομότερο δυνατό. Η τακτική του σήμερα είναι –και έτσι πρέπει να είναι και στο εγγύς μέλλον –να αποδιοργανώσουν με αδιάκοπα/συνεχή χτυπήματα, τα οποία πρέπει προοδευτικά να αυξηθούν, και να εξολοθρεύσουν τις μοναρχοφασιστικές δυνάμεις. Αλλά αυτό δεν είναι αρκετό. Σήμερα υπάρχουν στη χώρα όλες οι προϋποθέσεις –εφόσον η αγγλοαμερικανική επέμβαση παραμείνει σε γενικές γραμμές στα ίδια επίπεδα με τα σημερινά –ο ΔΣΕ να αναλάβει ευρύτερες πρωτοβουλίες και να επιφέρει σοβαρότερες αλλαγές στο εσωτερικό της χώρας, καταφέροντας αποφασιστικό χτύπημα στον

μοναρχοφασισμό, αφαιρώντας του ζωτικές περιοχές και αστικά κέντρα, δημιουργώντας έτσι μία δυνατή και βιώσιμη ελεύθερη Ελλάδα.

4. Η πιο αδύναμη και πιο νευραλγική περιοχή για τον μοναρχοφασισμό από άποψη κοινωνική, οικονομική, πολιτική, εθνική, στρατιωτική και γεωγραφική είναι η Βόρεια Ελλάδα, δηλαδή κυρίως η Μακεδονία και η Θράκη. Και αντίστροφα, για τον Δημοκρατικό Στρατό της Ελλάδας εδώ ακριβώς Υπάρχουν οι καταλληλότερες συνθήκες. Το γεγονός αυτό, ότι δηλαδή ο ΔΣΕ διαθέτει την πρωτοβουλία να επιλέξει το σημείο της σύγκρουσης, έχει μεγάλη σημασία. Επομένως, εδώ ο ΔΣΕ πρέπει να καταφέρει στον μοναρχοφασισμό ένα αποφασιστικό χτύπημα, επικεντρώνοντας την κύρια προσπάθειά του εναντίον των κέντρων αυτής της περιοχής.

5. Για να πετύχει ένα τέτοιο χτύπημα είναι απαραίτητο:

α) να συνεχίσει ο ΔΣΕ αδιάλειπτα την επιθετική δραστηριότητα στη δική του επικράτεια για να προκαλέσει απώλειες με αυτόν τον τρόπο και να κρατά διαρκώς τις μοναρχοφασιστικές δυνάμεις σε

κατάσταση συναγερμού και διασποράς β) να είναι καλά δομημένο το επιτελικό σχέδιο δράσης και να αποτελεί σίγουρο παράγοντα αιφνιδιασμού.

γ) να δημιουργηθεί μία εφεδρική μονάδα 5-7 χιλιάδων ανδρών από τα ικανά γιαμάχη και έμπιστα στελέχη και αγωνιστές του ΔΣΕ, η οποία θα καταφέρει το κύριο χτύπημα εναντίον των κέντρων της περιοχής στην οποία θα διεξαχθεί η επίθεση,

δ) να εξασφαλιστεί ταυτόχρονα η ένοπλη παρουσία του μέσα στις ίδιες τις πόλεις αυτών των περιοχών

ε)να εκμεταλλευθούμε στο έπακρο τις αξιόπιστες δυνάμεις και τις δυνατότητες τις οποίες διαθέτουμε στον κυβερνητικό στρατό και στο κυβερνητικό ναυτικό

6) Η μεγάλη αδυναμία του ΔΣΕ, η οποία ακόμα και τώρα αποτελεί σοβαρό ανασταλτικό παράγοντα στην εξέλιξή του, είναι η έλλειψη οπλισμού, προμηθειών όπλων και πυρομαχικών. Ανεξάρτητα από τη σημαντική βοήθεια που λάβαμε από Εσάς, το τελευταίο τηλεγράφημα του Γενικού Αρχηγείου τονίζει ότι ήδη κατά την διάρκεια των εκκαθαριστικών επιχειρήσεων που διεξάγει ο μοναρχοφασισμός υπάρχει έλλειψη πυρομαχικών. Είναι αναγκαίο να επισημανθεί ότι ο οπλισμός που διαθέτει ο ΔΣΕ είναι ανεπαρκής για μία επιτυχή επίθεση στις πόλεις και τα κέντρα τα οποία ο εχθρός έχει μετατρέψει σε οχυρωμένα στρατόπεδα. Με αυτόν τον τρόπο, για να πετύχει η επίθεση αυτή είναι απαραίτητο η ειδική μονάδα του ΔΣΕ που θα διεξάγει την επίθεση να είναι εξοπλισμένη όπως πρέπει. Για αυτό θα είναι αναγκαίο να εξοπλιστούν όπως πρέπει οι μαχόμενες δυνάμεις μας στις πόλεις της περιοχής. Κάτι άλλο που επίσης είναι σημαντικό –το στρατιωτικό προσωπικό και οι επικεφαλής της επιχείρησης να είναι ειδικά καταρτισμένοι και προετοιμασμένοι.

7) Όταν εξασφαλίσουμε τα απολύτως απαραίτητα από τα παραπάνω μπορούμε να πραγματοποιήσουμε το χτύπημά μας. Στις παρούσες συνθήκες δεν πρέπει να εκλαμβάνουμε αυτό το χτύπημα ως ένα προσωρινό γεγονός ή επιτυχία, αλλά ως αρχή μίας ουσιαστικότερης αλλαγής στην Ελλάδα, εκτός και εάν υπάρξει ένοπλη αμερικάνικη επέμβαση για τη διάσωση του μοναρχοφασισμού. Σε αυτήν, όμως, την περίπτωση θα δημιουργηθούν ευρύτερες διεθνείς επιπλοκές.

8) Εγώ θεωρώ ότι εάν εξασφαλιστούν οι υλικές προϋποθέσεις, ο εξοπλισμός του ΔΣΕ με στρατιωτικό υλικό μπορεί σε έσχατη περίπτωση να εξασφαλιστεί εν μέρει στη Γαλλία, την Ιταλία, την Αγγλία κ.λπ. Στην παρούσα φάση πρέπει να τεθεί αποφασιστικά σε ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα το ζήτημα της πολύπλευρης βοήθειας στο δημοκρατικό κίνημα της Ελλάδας.

10) Σχετικά με μένα σκέφτομαι τα εξής:

α) επειδή η ελληνική και η αγγλοσαξωνική αντίδραση προκαλούν θόρυβο γύρω από την «εξαφάνισή» μου από την Ελλάδα μπορεί με την ανοιχτή παρουσία μου στο Παρίσι να καταστεί σαφές γιατί αναγκάστηκα να φύγω από την Ελλάδα.

β) να μου εξασφαλιστεί η δυνατότητα να μείνω εδώ, διατηρώντας τους συνωμοτικούς κανόνες, κυρίως διακόπτοντας τις σχέσεις μου με τους εδώ Έλληνες συντρόφους (εξαιρείται ο σύντροφος Ντενίσωφ). Οι 10 από τους 12 Έλληνες συντρόφους γνωρίζουν ότι εγώ βρίσκομαι εδώ. Σε αυτούς δεν 14 συμπεριλαμβάνονται όσοι με μετέφεραν εδώ. Ο εδώ ανταποκριτής του Ρόιτερ άφησε να εννοηθεί στους Έλληνες ότι δήθεν μετέβηκα στη Μόσχα.

γ) να μου εξασφαλισθεί αξιόπιστη και ασφαλής επικοινωνία με την Αθήνα (δύο φορές τον μήνα)

δ) εάν είναι δυνατόν να πάω στη Μόσχα

ε) νομίζω ότι τελευταίος τόπος διαμονής μου θεωρείται ανεπίσημα το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ.

Σε αυτό το σημείο συνοψίζω, αγαπητέ σύντροφε, τη χθεσινή μας συνομιλία. Οι εξελίξεις στην Ελλάδα μάς επιτρέπουν να είμαστε άκρως αισιόδοξοι, με πρωταρχική προϋπόθεση ότι το ΚΚΕ θα εκπληρώσει το καθήκον του, διορθώνοντας τα λάθη τα οποία είχε διαπράξει στο παρελθόν. Επιτρέψτε μου να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη του ΚΚΕ για όλα αυτά που κάνετε για μας. Αυτό το αισθάνεται ενστικτωδώς και ο λαός μας, ο οποίος αγαπά με την καρδιά του τη νέα Γιουγκοσλαβία, τον λαό της και τον Στρατάρχη της διότι νιώθει ότι αυτοί είναι το κύριο στήριγμά του από το εξωτερικό. Το ελληνικό κείμενο αυτών των σημειώσεων το έχω εγώ. Ένα αντίτυπο θα δώσω στον σύντροφο Μάρκο για ενημέρωση. Τη μετάφραση στα ρωσικά την έκανε ο σύντροφος Πέτρος. Εάν το θεωρείτε απαραίτητο, ενημερώστε επίσης τη Μόσχα για τις παρατηρήσεις μου. Με την Μόσχα επίσης θα έρθει σε επαφή και ο σύντροφος Ντενίσωφ.

Με αγάπη και σεβασμό,

Ν. Ζαχαριάδης

22.4.1947

Πηγή:Arhiv Josipa Broza-Tita[στο εξής AJBT] , 13/772.

Σημείωση: Προς ενημέρωση σας θα αποστείλω σε Εσάς και στον σύντροφο Μάρκο τη μετάφραση των δύο επιστολών τις οποίες στείλαμε εγώ και ο σύντροφος Ντενίσωφ στο σύντροφο Μάρκο και το Γενικό Αρχηγείο αναφορικά με τα κύρια ζητήματα της οργάνωσης και της δουλειάς του ΔΣΕ. Εάν πραγματοποιηθεί το ταξίδι μου στη Μόσχα, τότε είτε καθ’ οδόν, είτε στην επιστροφή, ή ακόμα και εάν δεν καταφέρω να μεταβώ στη Μόσχα θα ήθελα να μεταβώ για λίγες ημέρες στην Πράγα για να δω τη γυναίκα μου και τα παιδιά μου.

(Μετάφραση: Νίκολα Κοβάτσεβιτς, δακτυλόγραφηση: Ολιβέρα Χασιμπέγκο

http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/11268/3481_3.3.3.pdf 

1946-1949 Εμφύλιος ή Συμμοριτοπόλεμος; 1946-1949

Date: 24 Ιουνίου 2014Author: Γιάννης Αθανασόπουλος  

Αν και πέρασαν 65 σχεδόν χρόνια από τη λήξη του Εμφυλίου, τα πάθη δεν έχουν σιγήσει ακόμα. Αυτό ίσως να οφείλεται σε πολιτικές σκοπιμότητες. Πέρα όμως από αυτές θα πρέπει να απαντήσουμε στο ερώτημα: υπήρξε Εμφύλιος ή Συμμοριτοπόλεμος; Το μετεμφυλιακό κράτος ήταν κατηγορηματικό, έκανε λόγο για συμμοριτοπόλεμο. Μετά την μεταπολίτευση ο όρος εμφύλιος χρησιμοποιήθηκε περισσότερο. Δεν τίθεται θέμα ότι πράγματι υπήρξε εμφύλιος πόλεμος, όπου οικογένειες διαιρέθηκαν, συντοπίτες αλληλοασφαγιάσθηκαν, όπου αδερφός πολέμησε αδερφό. Δεν αμφισβητούνται όλα αυτά, ούτε αναιρούνται. Άλλωστε όλα αυτά ξεκίνησαν από το 1943, όπου τότε ξεκίνησε ο εμφύλιος, ενώ οι Γερμανοί παρέμεναν κατακτητές. Το ερώτημα που θέτω έχει να κάνει με τα στάδια του πολέμου και την πολιτική που ακολούθησαν οι εμπλεκόμενοι, από τη μία το επίσημο κράτος και από την άλλη οι κομμουνιστές στασιαστές.
       Η πρώτη κοινή πολιτική των δύο αντιπάλων έχει να κάνει με τη βοήθεια που ζήτησαν και πήραν από ξένες δυνάμεις που τις θεωρούσαν συμμαχικές. Επί χρόνια στρατευμένοι ιστορικοί ερευνούσαν την σχέση Ελλάδας – Αμερικής και την επίσημη βοήθεια που έδωσε η τελευταία στη πρώτη. Δεν γινόταν καν αναφορά στη σημαντικότατη βοήθεια που δέχθηκαν οι στασιαστές από τη Σοβιετική Ένωση μέσω των δορυφόρων της. Για να αντιληφθεί κάποιος τον Ελληνικό εμφύλιο πόλεμο θα πρέπει να τον ερμηνεύσει μέσα από το πρίσμα του Ψυχρού πολέμου. Πολύ σωστά ο Νίκος Μαραντζίδης έγραψε πως για να γίνει κατανοητός ο εμφύλιος «πρέπει να γίνει αντιληπτός ως το αποτέλεσμα της σύζευξης εσωτερικών και εξωτερικών παραγόντων» [1]. Μέσα σ’ αυτό το πλαίσιο θα πρέπει να ερμηνεύσουμε τον εμφύλιο. Έτσι τίθεται το ερώτημα: Εφόσον Αμερικοί και Σοβιετικοί, άμεσα ή έμμεσα, ενίσχυσαν τις δύο αντίπαλες πλευρές μέσα στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου, με χρήματα, στρατιωτικό υλικό, ιατροφαρμακευτικό υλικό κλπ, είναι δυνατόν να γίνεται λόγος για εμφύλιο πόλεμο; Η βοήθεια που έδωσε στην Ελλάδα η Αμερικανική Αποστολή Βοήθειας (AMAG) έφτανε την παροχή 74.000 τόνων στρατιωτικού υλικού, επιπλέον αποστολές 100.000.000 δολαρίων για το στρατό, 13.000.000 δολ. για το ναυτικό ενώ στάλθηκαν επίσης κονδύλια για ανοικοδόμηση κτηρίων, ανέγερση εργοστασίων κ.α. Πρόσθετα στο πλαίσιο του Σχεδίου Μάρσαλ την περίοδο 1948-1949 στάλθηκαν μεταξύ άλλων, σύμφωνα με τον Κρις Γουντχάουζ, 140 αεροπλάνα, 3.900 περίπου πυροβόλα, 97.000 τυφέκια και 10.000 οχήματα [2].
        Αξιοσημείωτη είναι ωστόσο, η βοήθεια που δόθηκε στον ΔΣΕ. Η μεγάλη διαφορά, σε σχέση με την βοήθεια των ΗΠΑ προς το επίσημο κράτος, ήταν πως η βοήθεια που παρείχε το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα στους Έλληνες συντρόφους δεν είχε «επίσημο διακρατικό χαρακτήρα». Ήδη από το 1946 το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας αποστέλλει οικονομική και όχι μόνο βοήθεια προς τον Δημοκρατικό στρατό. Ο Νίκος Μαραντζίδης αναφερόμενος στη βοήθεια αυτή έγραψε: «Σύμφωνα με τα τσεχοσλοβάκικα αρχεία, το Υπουργείο Άμυνας της χώρας προϋπολόγισε ένα δισεκατομμύριο κορόνες (15 εκατομμύρια δολάρια) για υλική βοήθεια προς το ΔΣΕ. Αξιοποιήθηκε περίπου το 75% του ποσού. Τα χρήματα κάλυψαν το κόστος αποστολής στρατιωτικού, ιατροφαρμακευτικού υλικού και τροφίμων. Επιπλέον, οι Τσεχοσλοβάκοι κατέθεταν κάθε μήνα ένα ποσό σε αλβανική τράπεζα για λογαριασμό του ΔΣΕ» [3]. Είχε προηγηθεί έκκληση του Γιάννη Ιωαννίδη (Ντενίσοβ) προς τον πρόεδρο του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας Κλέμεντ Γκότβαλντ στις 19 Σεπτεμβρίου 1946 όπου ανέφερε: » […] Γνωρίζουμε ότι κι εσείς αντιμετωπίζετε μεγάλες ανάγκες, ελπίζουμε ωστόσο ότι η σημασία του αγώνα μας θα αξιολογηθεί σωστά και ότι θα βρεθεί τρόπος για το ξεπέρασμα των πραγματικών και τυπικών δυσκολιών και ότι θα κατορθώσετε να μας χορηγήσετε μια ισχυρή οικονομική βοήθεια…» [4]. Πέντε χρόνια αργότερα, τον Σεπτέμβρη του 1951, το ΚΚ Τσεχοσλοβακίας αποστέλλει επίσημη έκθεση για την υλική και οικονομική βοήθεια που έδωσε στο ΚΚΕ, στην Κεντρική Επιτροπή του Πανρωσικού Κομουνιστικού Κόμματος στη Μόσχα:
» Αγαπητοί σύντροφοι, 
  Το Πολιτικό Γραφείο της ΚΕ του ΚΚ Τσεχοσλοβακίας σας αποστέλλει πληροφορίες για τη βοήθεια μας προς το ΚΚΕ σε ό,τι αφορά αποστολές στρατιωτικού υλικού. Κατά την απογραφή του στρατιωτικού υλικού που παραδόθηκε από το τέλος του 1947 μέχρι το τέλος του 1948 διαπιστώθηκε ότι η συνολική του αξία ανέρχεται σε 750 εκατ. κορόνες (δηλαδή 15 εκατ. δολάρια). 
   Κατά την διάρκεια της καμπανίας παραδόθηκαν : 
1. Όπλα για το πεζικό: 600 πιστόλια, 2.500 οπλοπολυβόλα, 670 πολυβόλα, 275 πιστόλια φωτοβολίδων, 3.300 τυφέκια, 100 φλογοβόλα, 20 ανιχτευτές ναρκών. 
2. Οπλισμός για το πυροβολικό: 115 όλμοι διαφόρων διαμετρημάτων, 50 πολυβόλα PL, 28 πυροβόλα διαφόρων διαμετρημάτων. 
3. Πυρομαχικά για το πεζικό: 35.040 τροχιοδεικτικές σφαίρες, 48,5 εκατ. σφαίρες για ελαφρύ οπλισμό, 74.500 χειροβομβίδες, 10.000 αντιαρματικά βλήματα. 
4. Πυρομαχικά για το πυροβολικό: 123.000 βλήματα όλμων διαφόρων διαμετρημάτων, 120.000 αντιαεροπορικά βλήματα, 123.000 βλήματα πυροβόλων διάφορων διαμετρημάτων.
5. Εκρηκτικά και υλικά μηχανικού: 13.300 μηχανισμοί ανάφλεξης, 10.000 σωλήνες εκρηκτικών, 500.000 πυροκροτητές, 1.400 κιλά δυναμίτη, 56 κιβώτια με υλικά μηχανικού.
6. Υγειονομικό υλικό: 1 ακτινοσκοπικό, 2 εξοπλισμοί νοσοκομειακών μονάδων, 200 κλίνες, διάφορα φάρμακα και υλικό επίδεσης.
7. Επικοινωνιακό υλικό: 10 κατασκοπευτικοί ασύρματοι, 1.000 τηλεγραφικοί μηχανισμοί, 10.000 ηλεκτρικά (γαλβανισμένα) στοιχεία, 500 χλμ. τηλεφωνικό καλώδιο, 2 ασύρματοι, 1 τηλεφωνικό κέντρο, 50 διασυνδέσεις και άλλα υλικά επικοινωνιών.
8. Τρόφιμα: 100 τόνοι αλεύρι, 105 τόνοι ζυμαρικά, 40 τόνοι ζάχαρη, 10 εκατ. τσιγάρα, 22 τόνοι βρόμη, 114 τόνοι κριθάρι, 1.000 τόνοι καθαρού οινοπνεύματος. 
9. Στολές: 10.000 πουκάμισα, 10.000 παντελόνια, 20.000 καραβάνες φαγητού, 20.000 μαχαιροπίρουνα, 5.000 κουβέρτες, 2.000 σκηνές, 2.000 μάλλινα προϊόντα, 70.000 ζευγάρια υποδημάτων, 10.000 τακούνια, 30.000 ενισχυτές τακουνιών, 500 σαμάρια, 62.000 σήματα.
10. Μέσα μεταφοράς: 100 φορτηγά τριών τόνων, 32 οκτώ τόνων, 5 Ι.Χ., 4 νοσοκομειακά, 300 μοτοσικλέτες, 50 μπαταρίες αυτοκινήτων, 25 κιβώτια ανταλλακτικών, 12 τρακτέρ.
11. Οπτικό υλικό: 55 κιάλια, 28 διόπτρες με τρίποδα, 50 πυξίδες τσέπης.
12. Άλλο υλικό, εργαλεία: 1 εκτυπωτικό μηχάνημα, 50 χειροκίνητα τρυπάνια, 150 κασμάδες, 300 τσεκούρια, 10 σετ ξυλουργικών εργασιών, 10 σετ επιπλοποιού, 100 σετ κουρείων, 2 ξύλινες προπαρασκευασμένες κατοικίες, 82 μεταφερόμενα ντεπόζιτα, 3.000 κιλά σίδερα οικοδομών, 2.000 κιλά καρφιά, 200 πριόνια, 10.000 τμ υλικό κάλυψης, 2.000 φακοί τσέπης, 5.000 ηλεκρικά (γαλβανικά) στοιχεία, 10 σετ βουλκανιζατέρ, υλικά γραφείου, φωτογραφικό υλικό.
 Σας ενημερώνουμε, τέλος, ότι στο έδαφός μας βρίσκονται περί τις 12.000 Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες, εκ των οποίων 4.000 ανήλικοι. […]» [5]. Και αυτή ήταν η βοήθεια από τους Τσεχοσλοβάκους συντρόφους μόνο. Απεριόριστη βοήθεια προσέφεραν και άλλες κομουνιστικές χώρες όπως η Γιουγκοσλαβία του Τίτο, η Βουλγαρία, η Αλβανία, η Ρουμανία και η Ουγγαρία. Η βοήθεια των Γιουγκοσλάβων υπολογίζεται σήμερα σε 35.000 τουφέκια, 3.500 οπλοπολυβόλα, 2.000 βαριά γερμανικά οπλοπολυβόλα, 7.000 αντιαρματικά όπλα, 10.000 νάρκες καθώς και ρούχα για 12.000 άτομα [6]. Χαρακτηριστικό είναι το ευχαριστήριο μήνυμα της ΚΕ του ΚΚΕ προς τον Τίτο, για την υλική βοήθεια που τους παρείχε, στις 10/2/1947: «Αγαπητέ Τίτο, θεωρούμε επιταχτικό μας καθήκον να σας ευχαριστήσουμε εγκάρδια, και σάς και όλη την Κεντρική Επιτροπή για τη σοβαρή βοήθεια που μας δώσατε σ’ απάντηση στην τελευταία έκκληση της Κεντρικής μας Επιτροπής, όπως και για όλη τη βοήθεια που μας δίνει το αδελφό γιουγκοσλαβικό κόμμα. Η βοήθεια αυτή έρχεται σε στιγμή νέας εντατικής πάλης του ελληνικού λαού για την ανεξαρτησία και τη δημοκρατία και στερεώνει ακόμα πιο πολύ τους δεσμούς ανάμεσα στους λαούς της Γιουγκοσλαβίας και της Ελλάδας» [7]. Επιπλέον, οι Ούγγροι κομουνιστές προσέφεραν κάθε μήνα 2 εκατ. φιορίνια από τον κρατικό τους προϋπολογισμό στο αντάρτικο του ΔΣΕ, ενώ οι Ρουμάνοι μέχρι τον Σεπτέμβριο του 1947 παρέδωσαν στους Έλληνες συντρόφους τους 16 εκατ. λέι [8]. Επομένως βάσει όλων αυτών των στοιχείων, δεν θα ήταν υπερβολή να τονίσουμε ότι ο ΔΣΕ στηρίχθηκε απόλυτα στη συνδρομή των εξωτερικών συντρόφων του για την οργάνωση του αντάρτικού του. Η εξάρτηση αυτή θα είχε σαν αντάλλαγμα την παραχώρηση εκ μέρους του ΚΚΕ ελληνικών εδαφών στους βαλκάνιους συντρόφους.
          Άλλωστε, το πόρισμα της Ειδικής Επιτροπής των Ηνωμένων Εθνών στον ΟΗΕ (23/5/1947) ανέφερε: «Επί τη βάσει των γεγονότων, τα οποία διεπίστωσεν η ιδία η Επιτροπή, κατέληξεν εις το συμπέρασμα, ότι η Γιουγκοσλαβία και εις μικροτέραν έκτασιν αι Αλβανία και Βουλγαρία υποστηρίζουν τον συμμοριακόν πόλεμον εν Ελλάδι. Οι βόρειοι γείτονες της Ελλάδος επιχειρούν να δημιουργήσουν και να υποδαυλίσουν αυτονομιστικήν κίνησιν εν Μακεδονία με σκοπόν την τελικήν απόσπασιν της Μακεδονίας από την Ελλάδα…». Τον Απρίλιο του 1947, ο Ζαχαριάδης συναντάται με τον Τίτο, στο Βελιγράδι, και συμφωνούν στη δημιουργία χωριστού κράτους στη Βόρεια Ελλάδα. Αυτός ήταν ουσιαστικά και ο σκοπός της εξέγερσης του ΔΣΕ. Η «Αυγή» τον Δεκέμβρη του 1979 παρέθεσε και το μνημόνιο μεταξύ Ζαχαριάδη-Τίτο που αποτελεί ιστορικό ντοκουμέντο:
   «Σεβαστέ σύντροφε,

Σχετικά με τη χτεσινή συνομιλία μας θέλω να συνοψίσω τα παρακάτω:

1. Τον τελευταίο χρόνο, από το Μάρτη του 1946 και δω, η κατάσταση στην Ελλάδα οξύνθηκε και πήρε τη μορφή του ένοπλου αγώνα. Ο αγώνας αυτός, που βρίσκεται κάτω από την άμεση καθοδήγηση του Κ.Κ.Ε. και πολιτικά τοποθετείται μέσα στα πλαίσια της πάλης του ΕAM για την Εθνική ανεξαρτησία και τη Λαϊκή δημοκρατία (πρόγραμμα του ΕΑΜ), διαθέτει σήμερα περί τους 20.000 αγωνιστές κάτω από τη συγκεντρωτική διοίκηση του Γενικού Αρχηγείου και αγκαλιάζει όλη τη χώρα. Ο Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας ξεπερνά σήμερα το στάδιο του σκόρπιου παρτιζάνικου αγώνα και τείνει να διαμορφωθεί σε ταχτικό στρατό. Από την οργανωτική πλευρά αυτού συγκεντρώνονται σήμερα οι κύριες προσπάθειές μας.

2. Παρά την ολόπλευρη υποστήριξη που ο μοναρχοφασισμός έχει από τον αγγλοαμερικάνικο ιμπεριαλισμό δε μπόρεσε και δεν μπορεί – αυτό το δείχνουν τα γεγονότα – να καθυποτάξει και να εξουδετερώσει το λαϊκό δημοκρατικό κίνημα και το δημοκρατικό στρατό και όλες οι ενδείξεις δείχνουν ότι η βασική σκέψη του εχθρού συγκεντρώνεται σε αυτό εδώ: να κρατήσει τις πόλεις και τις βασικές συγκοινωνιακές αρτηρίες να απομονώσει το Δ.Σ.Ε. στις ορεινές περιοχές, να τον απομονώσει και από το εξωτερικό και να τον υπονομεύσει και φθείρει με το χρόνο.

3. Παρά το γεγονός ότι στις πόλεις καθυστερεί ακόμα – σε σχέση με την ύπαιθρο – η μαχητική ένοπλη λαϊκή αντίσταση, με βάση την ως τα τώρα εξέλιξη της κατάστασης και το συσχετισμό δυνάμεων που υπάρχει μέσα στη χώρα και παρά την ανοιχτή τώρα παρέμβαση και του αμερικάνικου ιμπεριαλισμού, οι δυνατότητες για ν” ανατρέψουμε τα πιο πάνω σχέδια του μοναρχοφασισμού και των ξένων υποστηριχτών του υπάρχουν. Ο ΔΣΕ έχει όλες τις δυνατότητες απ” την πλευρά του ανθρώπινου υλικού και μέσα σε σύντομα χρονικά όρια να φτάσει τις 50.000. Η τακτική του είναι και στο άμεσο μέλλον πρέπει να είναι με αδιάκοπα χτυπήματα που προοδευτικά πρέπει να δυναμώνουν, να φθείρει και να ξεχαρβαλώνει τις μοναρχοφασιστικές δυνάμεις. Αυτό όμως δε φτάνει. Υπάρχουν σήμερα στη χώρα όλες οι προϋποθέσεις και εφόσον η αγγλοσαξονική ιμπεριαλιστική επέμβαση θα μείνει βασικά μέσα στα σημερινά πλαίσια, ο ΔΣΕ ν” αναλάβει γενικότερα την πρωτοβουλία και να επιφέρει μια σοβαρότερη αλλαγή στην εσωτερική μας κατάσταση και εξέλιξη χτυπώντας αποφασιστικά το μοναρχοφασισμό, αποσπώντας του ζωτικές περιοχές και αστικά κέντρα και δημιουργώντας μια στέρεη και βιώσιμη λεύτερη Ελλάδα.

4. Το πιο νευραλγικό και ασθενικό για το μοναρχοφασισμό σημείο από κοινωνική, οικονομική, πολιτική, εθνική, στρατιωτική και γεωγραφική άποψη είναι η Βόρεια Ελλάδα, δηλαδή, κυρίως η ελληνική Μακεδονία και Θράκη. Αντίθετα για το ΔΣΕ εδώ συγκεντρώνονται οι πιο ευνοϊκές προϋποθέσεις. Ουσιαστική σημασία έχει εδώ το γεγονός ότι ο ΔΣΕ διαθέτει πρωτοβουλία στο διάλεγμα του σημείου όπου θα χτυπήσει. Εδώ, λοιπόν πρέπει ο ΔΣΕ να καταφέρει αποφασιστικό χτύπημα ενάντια στο μοναρχοφασισμό συγκεντρώνοντας την κύρια προσπάθειά του ενάντια στο κέντρο της περιοχής αυτής.

5. Για να πετύχει ένα τέτοιο χτύπημα χρειάζεται:

α) Αδιάκοπα να συνεχίσει ο ΔΣΕ την επιθετική του δράση σε όλη τη χώρα, έτσι που να φθείρει και να κρατά πάντα σε συναγερμό και σκόρπισμα τις μοναρχοφασιστικές δυνάμεις.

β) Επιτελικά πρέπει το σχέδιο να δουλευτεί καλά και να εξασφαλιστεί το στοιχείο του αιφνιδιασμού.

γ) Πρέπει από εμπειροπόλεμα και δοκιμασμένα στελέχη και άντρες του ΔΣΕ να καταρτιστεί η εφεδρική δύναμη από 5-7 χιλ. άντρες που θα πραγματοποιήσει το κύριο χτύπημα ενάντια στο κέντρο της περιοχής όπου θα επιτεθεί.

δ) Η ταυτόχρονη ένοπλη εκδήλωση και μέσα από τις πόλεις στην περιοχή αυτή είναι δυνατή και πρέπει να εξασφαλιστεί.

ε) Πρέπει να χρησιμοποιηθούν εξαντλητικά οι σοβαρές δυνάμεις και δυνατότητες που διαθέτουμε μέσα στον κυβερνητικό στρατό και ναυτικό.

6. Η μεγαλύτερη αδυναμία που παρουσιάζει σήμερα ο ΔΣΕ και που είναι κι’ όλας σοβαρό εμπόδιο στην ανάπτυξή του είναι η ανεπάρκεια στον οπλισμό του και στον ανεφοδιασμό του με όπλα και πολεμοφόδια. Παρά την τόσο σημαντική ενίσχυση που έχουμε στο σημείο αυτό από σας, τα τελευταία τηλεγραφήματα από το Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ μιλάν ότι υπάρχει κιόλας τώρα με τις εκκαθαριστικές επιχειρήσεις που διεξάγει ο μοναρχοφασισμός έλλειψη σε πολεμοφόδια. Πρέπει ακόμα να τονιστεί ότι ο οπλισμός που διαθέτει ο ΔΣΕ δε φτάνει για να χτυπά αποτελεσματικά τον εχθρό στις πόλεις και κέντρα του που τάχει μετατρέψει σε περιχαρακωμένα στρατόπεδα. Για να πετύχει λοιπόν το χτύπημα που αναφέρεται πιο πάνω πρέπει η ειδική δύναμη του ΔΣΕ που θα το καταφέρει να είναι κατάλληλα εξοπλισμένη, να εξοπλισθούν ανάλογα και οι μαχητικές δυνάμεις μας μέσα στις πόλεις της περιοχής αυτής και, πράγμα επίσης σοβαρό τα στρατιωτικά στελέχη και οι καθοδηγητές στην επιχείρηση αυτή πρέπει να καταρτισθούν και ετοιμαστούν ειδικά.

7. Όταν εξασφαλίσουμε ένα απαραίτητο μίνιμουμ απ’ τις πιο πάνω προϋποθέσεις μπορούμε να δώσουμε το χτύπημά μας και με την κατάσταση που υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα μπορούμε μόνο σαν προσωρινή εκδήλωση και επιτυχία μα σαν αφετηρία για την πιο ουσιαστική αλλαγή στην Ελλάδα, εκτός αν έχουμε μια ένοπλη αμερικανική επέμβαση για να περισώσει το μοναρχοφασισμό, οπότε όμως δημιουργείται και κάπως πιο γενική διεθνής περιπλοκή.

8. Νομίζω πως αν εξασφαλιστούν οι υλικές δυνατότητες μπορεί, μερικά τουλάχιστο, ο εφοδιασμός του ΔΣΕ με πολεμικό υλικό να εξασφαλιστεί απ” τη Γαλλία, Ιταλία, Αγγλία κλπ.

9. Είναι απαραίτητο σήμερα το ζήτημα για την ολόπλευρη εν ισχύσει στο λαϊκό δημοκρατικό κίνημα στην Ελλάδα και στο ΔΣΕ να μπει σε ευρωπαϊκή και παγκόσμια κλίμακα πιο αποφασιστικά.

10. Για μένα προσωπικά νομίζω τα εξής:

α) Επειδή η ελληνική και αγγλοσαξονική αντίδραση θα κάνει όλο φασαρία γύρω στην «εξαφάνισή» μου απ” την Ελλάδα μπορεί με μια ανοιχτή εμφάνισή μου στο Παρίσι να εξηγηθεί γιατί αναγκάσθηκα να φύγω στην Ελλάδα.

β) Να μου εξασφαλιστεί εδώ η δυνατότητα να μείνω τηρώντας τους όρους της συνωμοτικότητας κυρίως κόπτοντας τις επαφές μου εχτός από μια με το σ. Ντενίσωφ (Γιάννη Ιωαννίδη), με τους εδώ Έλληνες συντρόφους έγινε γνωστό ότι είμαι εδώ. Στον αριθμό αυτό δε συμπεριλαμβάνονται αυτοί που με πέρασαν εδώ. Ο ανταποκριτής του Reuter εδώ έκανε νύξη σε εδώ Έλληνες για ταξίδι μου στη Μόσχα.

γ) Να εξασφαλιστεί μια σίγουρη ταχτική (δύο φορές το μήνα) επικοινωνία μου με την Αθήνα.

δ) Αν είναι δυνατό να πάω για πιο πάνω.

ε) Νομίζω ότι η θέση μου τελικά είναι να βρίσκομαι, ανεπίσημα φυσικά, κοντά στο Γενικό Αρχηγείο του ΔΣΕ.

Σ’ αυτά συνοψίζω, σεβαστέ σύντροφε, τη χτεσινή συνομιλία μας. Η εξέλιξη της κατάστασης στην Ελλάδα μας επιτρέπει κάθε αισιοδοξία με την πρωταρχική προϋπόθεση ότι το ΚΚΕ θα κάνει το καθήκον του διορθώνοντας τα λάθη που έκανε στο παρελθόν.

Επιτρέψτε να σας εκφράσω την ευγνωμοσύνη του ΚΚΕ για όσα κάνατε για μας. Αυτό το διαισθάνεται και ο λαός μας που νοιώθει ενστιχτώδικα και κατάκαρδα τη Νέα Γιουγκοσλαβία, το Λαό της και το Στρατάρχη της, γιατί νοιώθει ότι το κύριο στήριγμά του απόξω είναι αυτοί.

Το ελληνικό κείμενο απ’ το σημείωμά μου αυτό το κρατώ εγώ. Ένα αντίγραφό του δίνω για ενημέρωση στο σ. Μάρκο (ο Ράνκοβιτς). Τη μετάφρασή του στα ρούσικα την έκανε ο σ. Πετρής. (Ρούσσος). Αν νομίζετε σκόπιμο γνωρίζετε το περιεχόμενο αυτού του σημειώματός μου και πιο πάνω. Γνώση του σημειώματός μου αυτού θα πάρει και ο σ. Ντενίσωφ (Ιωαννίδης).

Διατελώ με σεβασμό και αγάπη. 22.4.47

Ν. ΖΑΧΑΡΙΑΔΗΣ»

        Απόρροια της συμφωνίας αυτής ήταν το σχέδιο Λίμνες, που εγκρίθηκε τον Σεπτέμβρη του 1947 και στόχευε στη κατάληψη της Θεσσαλονίκης από τις δυνάμεις του ΔΣΕ, ώστε να δημιουργηθεί το αυτόνομο κράτος υπό την αιγίδα του Τίτο. Το καλοκαίρι του ’47, το ΚΚΕ δεν έκρυβε τις προθέσεις του. Ήδη τον Ιούνιο στο Στρασβούργο, ο Μιλτιάδης Πορφυρογένης έκανε λόγο για «[…] τη δημιουργία μιας λεύτερης δημοκρατικής Ελλάδας με δική της κυβέρνηση και με δική της κρατική υπόσταση…». Όλα αυτά έγιναν ακόμη ξεκάθαρα με τη συμφωνία του Μπλέντ, τον Αύγουστο του ίδιου έτους. Οι Έλληνες κομουνιστές συναντήθηκαν στη γιουγκοσλαβική πόλη μαζί με στελέχη των Γενικών Επιτελείων Γιουγκοσλαβίας, Βουλγαρίας, Αλβανίας και με Σοβιετικούς αξιωματικούς και αποφάσισαν την παροχή βοήθειας προς τις δυνάμεις του ΔΣΕ, με διακύβευμα την Ελληνική Μακεδονία. Ο Στάλιν επικύρωσε λίγο μετά τη συμφωνία [9]. Το συμφωνητικό του Μπλέντ όριζε: «Εμείς οι σύντροφοι 1) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου της Αλβανίας, 2) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου της Βουλγαρίας, 3) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Επιτελείου της Γιουγκοσλαβίας και 4) Στρατιωτικός Σύμβουλος και εκπρόσωπος του Γενικού Στρατηγείου του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας. Έχοντας υπόψη την πολιτικήν και στρατιωτική βάση των συνεννοήσεων, που πραγματοποιήθηκαν στις 2-8-1947 στο Μπλέντ και που αφορούσαν στην τύχη των Βαλκανικών Λαϊκών Δημοκρατιών και στην εξέλιξη του αγώνα του Δημοκρατικού Στρατού Ελλάδας, καθώς στη δημιοργημένη κατάσταση της ανοιχτής επέμβασης του αμερικανικού ιμπεριαλισμού στην Ελλάδα υπέρ οργάνωσης βάσης κατά των χωρών των Βαλκανικών Λαϊκών Δημοκρατιών, οι οποίες συνορεύουν με την Ελλάδα, συμφωνήσαμε ομόφωνα και αποφασίσαμε:

1) Τα Επιτελεία των Λαϊκών Δημοκρατικών των Κυβερνήσεων Αλβανίας, Βουλγαρίας, Γιουγκοσλαβίας αναλαμβάνουν να εφοδιάσουν με είδη (τεχνιτές προμήθειες) στρατιωτικής βοήθειας το μαχόμενο Ελληνικό Δημοκρατικό Στρατό, καθώς και με πρακτικά μέσα για την εκπαίδευση, τον εφοδιασμό και την υποστήριξη του ελληνικού λαού αγωνιζομένου υπέρ της τιμής του και της ακεραιότητας της χώρας του.

2) Τα πιο πάνω Επιτελεία αναλαμβάνουν να οργανώσουν την άμυνα των μετόπισθεν του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού με πυροβολικό, αεροπορία και πεζικό. Οι δυνάμεις αυτές πρέπει να είναι σε θέση, σε πολλές περιπτώσεις, να επέμβουν αποφασιστικά και να βοηθήσουν την προώθηση του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού.

3) Οι υπογράφοντες θα μεριμνήσουν ιδιαίτερα για την εκπαίδευση και τον εφοδιασμό των στρατιωτών του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού, που αγωνίζονται για τη Δημοκρατία και τον ελληνικό λαό. Για το σκοπό αυτό θα οργανώσουν στο έδαφός τους ειδικά Σχολεία, Νοσοκομεία και άλλες διευκολύνσεις, για να βοηθήσουν γενικά την ελληνική αντιφασιστική αντίσταση.

4) Οι Λαϊκές Δημοκρατίες Ρουμανίας και Ουγγαρίας, λόγω του περιεκτικού χαρακτήρα των όσων μπορεί να προκύψουν από τις συνεννοήσεις αυτές, θα κληθούν να λάβουν ενεργό μέρος στην παροχή βοήθειας προς τον αγωνιζόμενο ΔΣΕ και να προβούν στη λήψη πρακτικών μέτρων για αποτελεσματική επέμβαση στην υπόθεση τούτη, ανεξάρτητα από το γεγονός εάν συνορεύουν ή όχι με την Ελλάδα.

5) Η Κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Αλβανίας παίρνει την υποχρέωση να δώσει στη διάθεση των πλοίων υπό σημαία του Ελληνικού Δημοκρατικού Ναυτικού ναυτική βάση. Οι Κυβερνήσεις των υπογραφόντων τη συμφωνία αυτή θα χορηγούν ουσιώδη βοήθεια κάθε λογής για το σχηματισμό Ελληνικού Δημοκρατικού Ναυτικού.

6) Για την επακριβή τήρηση και εκπλήρωση των όρων του παρόντος πρωτοκόλλου τα υποφαινόμενα επιτελεία θα αποστείλουν εκπροσώπους στο Γενικό Αρχηγείο του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού, εφ’ όσον δε συσταθεί Ελεύθερη Δημοκρατική Κυβέρνηση θα κληθεί αυτή να υπογράψει το πρωτόκολλο αυτό.

7) Για κάθε επιχείρηση ο Ελληνικός Δημοκρατικός Στρατός πρέπει να αναφέρει στο Ενωμένο Στρατιωτικό Συμβούλιο, για να μπορούν να λαμβάνονται συντονιστικά μέτρα απ’ αυτό στη μετόπισθεν περιοχή, μέτρα που θα αντιμετωπίσουν τις προκύπτουσες εκ των επιχειρήσεων απαιτήσεις.

8) Η συμμετοχή των Συμμαχικών Κυβερνήσεων στο Κέντρο Πληροφοριών του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού με στρατιωτική αποστολή ή με εκπροσώπους και ανταλλαγή σχετικών πληροφοριών είναι υποχρεωτική για όλους τους υποφαινόμενους.

9) Ανώτερα στελέχη του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού δεν μπορεί να αντικατασταθούν χωρίς την συγκατάθεση του Στρατιωτικού Γραφείου Συντονισμού του Ελληνικού Δημοκρατικού Στρατού, που είναι υπεύθυνο για τις επιχειρήσεις επί εχθρικού εδάφους.

10) Η παρούσα Συμφωνία επιτεύχθηκε κατόπιν της σχετικής Πολιτικής και Στρατιωτικής Σύμβασης για ίδρυση ενιαίας Ομοσπονδίας Σοβιετικών Βαλκανικών Λαϊκών Δημοκρατιών και που θα προκύψει ύστερα από το δυναμικό απελευθερωτικό κίνημα ενάντια του αγγλο-αμερικανικού ιμπεριαλισμού και των φασιστών στην Ελλάδα» [10]. Από τα παραπάνω στοιχεία προκύπτει απόλυτη εξάρτηση του Δημοκρατικού Στρατού από τους Βαλκάνιους συντρόφους, σε σημείο να μη μπορούν να αντικατασταθούν στελέχη του ΔΣΕ χωρίς την έγκριση των Γιουγκοσλάβων, των Αλβανών και των Βουλγάρων κομουνιστών. Αργότερα ο Τίτο έγραψε για τη συμφωνία του Μπλέντ: «Καταλήξαμε στη Συμφωνία του Μπλέντ, για να εξοφλήσουμε κάθε σχέση με το παρελθόν και να λύσουμε το Μακεδονικό ζήτημα με τρόπο ορθόδοξα μαρξιστικό. Διακηρύξαμε ότι οι λαοί της Μακεδονίας του Βαρδάρη, του Πιρίν και του Αιγαίου έπρεπε να αποκτήσουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσής τους». Επομένως, ο αγώνας του ΔΣΕ δεν ήταν «μοναχικός» ούτε βεβαίως και εμφύλιος. Άλλωστε, από τα τέλη του 1948 ο αριθμός των Σλαβομακεδόνων που εντάχθηκαν στο ΔΣΕ έφτανε το 30% και το 1949 ήταν πλειοψηφία [11], σε σημείο να δηλώσει ο Μάρκος Βαφειάδης πως «ο Δημοκρατικός Στρατός ήτο ένα τσούρμο αλλοεθνών αυτονομιστών και το 45% των μαχητών του απετελείτο από Σλαβομακεδόνες…»[12]. 

       Όλα αυτά επιβεβαιώθηκαν δυστυχώς, στην 5η Ολομέλεια του ΚΚΕ που αποφασίσθηκε η οριστική παραχώρηση της Μακεδονίας. Στη Προσωρινή Δημοκρατική Κυβέρνηση του ΚΚΕ, συμμετείχε τότε και ο Σλάβος Πασκάλ Μητρόφσκυ. Κατά τον Ν. Μέρτζο «η παρουσία του Μητρόφσκυ αποτελούσε εγγύηση ότι η ελληνική Μακεδονία θα ακρωτηριαζόταν» [13]. Πράγματι στις εργασίες της 5ης Ολομέλειας της ΚΕ του ΚΚΕ (30 Ιανοαυρίου 1949) αποφασίσθηκε ότι: «Στη Βόρεια Ελλάδα ο μακεδονικός (σλαβομακεδονικός) λαός τά δωσε όλα για τον αγώνα και πολεμά με ολοκλήρωση ηρωισμού και αυτοθυσίας που προκαλούν το θαυμασμό. Δεν πρέπει να υπάρχει καμιά αμφιβολία ότι σαν αποτέλεσμα της νίκης του ΔΣΕ, και της λαϊκής επανάστασης, ο μακεδονικός λαός θα βρει την πλήρη εθνική αποκατάστασή του έτσι όπως την θέλει ο ίδιος, προσφέροντας σήμερα το αίμα του για να την αποχτήσει». Βάσει όλων αυτών, είναι πραγματικά δύσκολο να ειπωθεί ότι υπήρξε εμφύλιος πόλεμος μεταξύ Ελλήνων στο σύνολό του. Την περίοδο 1946-1949 οι δύο αντίπαλες παρατάξεις στην Ελλάδα ουσιαστικά ελέγχονταν σε απόλυτο βαθμό από την Αμερική και τη Σοβιετική Ένωση. Όπως ανέφερα και στην εισαγωγή, υπήρχαν περιπτώσεις που συγγενείς, φίλοι, συγχωριανοί πολεμούσαν απέναντι σε οικεία πρόσωπα, στιγμές τραγικές. Αλλά η εμπλοκή σλαβομακεδόνων και η απόλυτη εξάρτηση του ΔΣΕ από αυτούς, σε συνδυασμό με τις εδαφικές παραχωρήσεις που ξεκάθαρα συμφώνησε το ΚΚΕ δεν μπορούν να θεωρηθούν σαν εμφύλιος πόλεμος…       

Σημειώσεις:

1] Ν. Μαραντζίδης – Κ. Τσίβος, Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα, το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία 1946-1948, σ. 47.

2] Κρις Γουντχάουζ, Ο Αγώνας για την Ελλάδα 1941-1949, σ. 346,396.

3] Ν. Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949, σ. 36-37.

4] Ν. Μαραντζίδης – Κ. Τσίβος, Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα, το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία 1946-1948,σ. 172.

5] Ν. Μαραντζίδης – Κ. Τσίβος, ό.π., σ. 190-191.

6] Ν. Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949, σ. 34.

7] Ν. Μέρτζος, Σβαρνούτ-το προδομένο αντάρτικο, σ. 264.

8] Ν. Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949, σ. 39.

9] Ν. Μαραντζίδης – Κ. Τσίβος, Ο ελληνικός εμφύλιος και το διεθνές κομμουνιστικό σύστημα, το ΚΚΕ μέσα από τα τσεχικά αρχεία 1946-1948, σ. 89-90.

10] Κ. Μπαρμπής, Η Τραγωδία της Ελλάδος εις πράξεις τρείς, σ. 442-444.

11] Ν. Μαραντζίδης, Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949, σ. 57-58.

12] Κ. Μπαρμπής, ό.π., σ. 640.

13] Ν. Μέρτζος, ό.π., σ. 425.

https://ellhnikaxronika.com/2014/06/24/1946-1949-%CE%B5%CE%BC%CF%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%AE-%CF%83%CF%85%CE%BC%CE%BC%CE%BF%CF%81%CE%B9%CF%84%CE%BF%CF%80%CF%8C%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82/ 

Η ρήξη Τίτο - Στάλιν

Καθημερινή  06.05.2012 Του Σπυριδωνα Σφετα*

Η εξασφάλιση της γιουγκοσλαβικής βοήθειας ήταν απαραίτητη προϋπόθεση για τον Ζαχαριάδη προκειμένου να αρχίσει τον ένοπλο αγώνα το 1946, με σταδιακή κλιμάκωση, φθάνοντας και στην ολομέτωπη σύγκρουση. Μέσω Γιουγκοσλαβίας (Πάντσεβο - Μοναστήρι) διερχόταν ο κύριος όγκος της βοήθειας της Σοβιετικής Ενωσης και άλλων ανατολικών χωρών. Τραυματίες του Δημοκρατικού Στρατού περιθάλπονταν σε νοσοκομεία της Γιουγκοσλαβίας, στο Βελιγράδι είχε εγκατασταθεί το Δεύτερο Κλιμάκιο του ΚΚΕ, από γιουγκοσλαβικό έδαφος εξέπεμπε ο ραδιοφωνικός σταθμός των ανταρτών, ενώ οι μαχητές του Δημοκρατικού Στρατού μπορούσαν να καταφεύγουν σε γιουγκοσλαβικό έδαφος, εφόσον τα σύνορα ήταν ανοιχτά.
Η ρήξη Τίτο - Στάλιν το 1948 επέδρασε στις σχέσεις ΚΚΕ - Κ.Κ. Γιουγκοσλαβίας, γεγονός που μοιραία είχε αντίκτυπο και στην παρεχόμενη γιουγκοσλαβική βοήθεια.
Οι τέσσερις αιτίες της σύγκρουσης
Η βασική αιτία της ρήξης του Τίτο με τον Στάλιν ήταν η πολιτική ηγεμονισμού του ηγέτη της Γιουγκοσλαβίας στα Βαλκάνια. Ενισχυμένος από την ουσιαστική συμβολή του στην αντιφασιστική νίκη, από την άνοδο στην εξουσία κυρίως με τις δυνάμεις των παρτιζάνων του, από τη διεθνή του καταξίωση, αλλά και από τη γεωπολιτική θέση της Γιουγκοσλαβίας, ο Τίτο προσπάθησε να επιβάλει έναν γιουγκοσλαβικό ηγεμονισμό, να εξελιχθεί σε έναν μικρό Στάλιν στα Βαλκάνια.
Η πολιτική του Τίτο
Συγκεκριμένα, η πολιτική του απέβλεπε:
1) Στην ίδρυση μιας νοτιοσλαβικής ομοσπονδίας Γιουγκοσλαβίας - Βουλγαρίας, με ένταξη του βουλγαρικού τμήματος της Μακεδονίας στη «Λαϊκή Δημοκρατία της Μακεδονίας».
2) Στην απορρόφηση της Αλβανίας και στην ένταξή της στη νοτιοσλαβική ομοσπονδία. Αν αυτό πραγματοποιούνταν, το Βελιγράδι θα εκχωρούσε το Κόσοβο στην Αλβανία.
3) Στην καλύτερη διαπραγμάτευση του ζητήματος των γιουγκοσλαβικών εδαφικών διεκδικήσεων επί της ελληνικής Μακεδονίας, σε περίπτωση νίκης του Δημοκρατικού Στρατού στην Ελλάδα. Ηδη μέσα στους κόλπους του ΝΟΦ (Narodno Osloboditelen Front - Λαϊκό Απελευθερωτικό Μέτωπο) υπήρχε μια ισχυρή φιλογιουγκοσλαβική ομάδα (Ηλίας Δημάκης, Μιχάλης Κεραμιτζής, Βαγγέλης Αγιάνης) που προπαγάνδιζε τη γιουγκοσλαβική λύση του Μακεδονικού (δικαίωμα αυτοδιάθεσης, συνένωση του «μακεδονικού λαού» εντός της Γιουγκοσλαβίας) σε αντίθεση με την επίσημη θέση του ΚΚΕ (ισοτιμία του «μακεδονικού λαού» σε μια λαοκρατούμενη Ελλάδα).
4) Οι διεκδικήσεις της Γιουγκοσλαβίας επί της Τεργέστης επηρέαζαν αρνητικά τις σχέσεις της Γιουγκοσλαβίας με τους Αμερικανούς και τους Αγγλους και προκαλούσαν δυσκολίες στην πολιτική του ιταλικού Κομμουνιστικού Κόμματος που υπό την ηγεσία του νομοταγούς Τολιάτι ήταν σημαντικός παράγοντας στον ιταλικό πολιτικό βίο.
Ο Στάλιν αντέδρασε όταν η Βουλγαρία και η Γιουγκοσλαβία μονόγραψαν στο Μπλεντ (Αύγουστος 1947) ένα σύμφωνο φιλίας και αμοιβαίας βοήθειας, χωρίς να ενημερωθεί ο ίδιος και πριν τεθεί σε ισχύ η Συνθήκη Ειρήνης με τη Βουλγαρία. Ιδιαίτερα επικριτικός στάθηκε ο Στάλιν έναντι της γιουγκοσλαβικής ηγεσίας σχετικά με την αποστολή μιας γιουγκοσλαβικής μεραρχίας στην Αλβανία στα τέλη του 1947, όταν εκκρεμούσε η υπόθεση του επεισοδίου της Κέρκυρας και ήταν γνωστή η αμερικανοβρετανική πολιτική έναντι της Αλβανίας (μη αναγνώριση του καθεστώτος του Χότζα από την Αμερική και την Αγγλία, κίνδυνος κατάληψης της Αλβανίας, που δεν είχε ακόμα διεθνή υπόσταση, από Αγγλους και Αμερικανούς). Μετά την υπογραφή του βουλγαρογιουγκοσλαβικού συμφώνου φιλίας και αμοιβαίας βοήθειας (Νοέμβριος 1948) επακολούθησε η υπογραφή παρόμοιων συμφώνων της Βουλγαρίας και Γιουγκοσλαβίας με άλλες ανατολικές χώρες. Οι ανεύθυνες δηλώσεις του Δημητρώφ στη Ρουμανία, τον Ιανουάριο του 1948, για μια ομοσπονδία ή συνομοσπονδία των ανατολικών χωρών, στην οποία θα μπορούσε να ενταχθεί και η «Λαϊκή Δημοκρατία της Ελλάδας», προκάλεσαν επίσης την οργή του Στάλιν.
«Το ζήτημα της ομοσπονδίας ή της συνομοσπονδίας μάς φαίνεται πρόωρο. Δεν ήταν στην ημερήσια διάταξη και δεν υπήρξε θέμα συζήτησης στις συνδιασκέψεις μας. Οταν το ζήτημα ωριμάσει -πράγμα που αναμφισβήτητα μια μέρα θα συμβεί- θα το λύσουν οι λαοί μας και συγκεκριμένα τα έθνη των Λαϊκών Δημοκρατιών -της Ρουμανίας, της Βουλγαρίας, της Γιουγκοσλαβίας, της Αλβανίας, της Τσεχοσλοβακίας, της Πολωνίας, της Ουγγαρίας και της Ελλάδας- σημειώστε επίσης της Ελλάδας...», ήταν η απάντηση του Δημητρώφ σε ερώτηση δημοσιογράφου για φήμες σχετικά με τη συγκρότηση μιας ομοσπονδίας στην ανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη.
Ο Στάλιν δεν μπορούσε να ανεχθεί μείωση της σοβιετικής επιρροής στην ανατολική και νοτιοανατολική Ευρώπη. Η αναφορά του Δημητρώφ στην Ελλάδα και η υπερβολική εμπλοκή της Γιουγκοσλαβίας στον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο θα μπορούσαν να ερμηνευτούν από τους Αμερικανούς ότι είχαν τη συγκατάθεση της Σοβιετικής Ενωσης και να επηρεάσουν τις αμερικανοσοβιετικές σχέσεις. Αλλά από την άλλη πλευρά και ο Στάλιν προσπαθούσε να ελέγξει τη Γιουγκοσλαβία είτε επιλέγοντας το Βελιγράδι ως έδρα της Κομινφόρμ είτε ιδρύοντας κοινές μετοχικές σοβιετογιουγκοσλαβικές εταιρείες.
Μείωση της γιουγκοσλαβικής βοήθειας προς τον ΔΣΕ
Η Γιουγκοσλαβία αποπέμφθηκε από την Κομινφόρμ στις 28 Ιουνίου 1948 λόγω «οπορτουνιστικής και αντισοβιετικής πολιτικής» και το σοβιετικό σχέδιο προέβλεπε ανατροπή της κλίκας του Τίτο με εσωτερικό πραξικόπημα. Το ΚΚΕ ευθυγραμμίστηκε με την πολιτική της Κομινφόρμ, χωρίς όμως να στραφεί δημόσια έντονα κατά της Γιουγκοσλαβίας. Ωστόσο, η γιουγκοσλαβική βοήθεια άρχισε να μειώνεται αισθητά, χωρίς να εκλείψει εντελώς. Τα σύνορα παρέμειναν ανοιχτά και οι τραυματίες του Δημοκρατικού Στρατού μεταφέρονταν ακόμα για περίθαλψη στη Γιουγκοσλαβία. Ο κύριος όγκος της στρατιωτικής βοήθειας προερχόταν πλέον από τη Σοβιετική Ενωση μέσω Βουλγαρίας και εντός της Κομινφόρμ είχε συγκροτηθεί ειδική επιτροπή για τον συντονισμό της βοήθειας προς τον Δημοκρατικό Στρατό. Το ΚΚΕ απέφευγε να έχει σχέσεις με υψηλόβαθμα στελέχη του Κ.Κ. Γιουγκοσλαβίας και οι επαφές κατώτερων στελεχών μεταξύ των δύο κομμάτων περιορίζονταν σε τεχνικά ζητήματα. Μια ψύχρανση στις σχέσεις των δύο κομμάτων ήταν αισθητή. Η ελληνική κυβέρνηση εκμεταλλεύτηκε τη ρήξη Τίτο - Στάλιν, αρχίζοντας ψυχολογικό πόλεμο κατά του Δημοκρατικού Στρατού την περίοδο ακριβώς που μαίνονταν οι συγκρούσεις στον Γράμμο. Το μεγαλύτερο, ωστόσο, πρόβλημα για το ΚΚΕ ήταν η φανερή πλέον διάσπαση εντός του ΝΟΦ. Οι Ηλίας Δημάκης, Μιχάλης Κεραμιτζής και Βαγγέλης Αγιάνης εγκαταστάθηκαν στα Σκόπια. Από εκεί άρχισαν να οργανώνουν λιποταξίες Σλαβομακεδόνων από τον Δημοκρατικό Στρατό προς τη Γιουγκοσλαβία, καλλιεργώντας ένα πνεύμα ηττοπάθειας και τονίζοντας ότι το ΚΚΕ πρόδωσε τον αγώνα του «μακεδονικού λαού» που πολεμά άσκοπα.
Αδιέξοδο
«Από το 1948 δημιουργούν μυστικές οργανώσεις και γιάφκες και σαμποτάρουν τον ΔΣΕ. Σπέρνουν την ηττοπάθεια, λέγοντας ότι χάσαμε τον αγώνα, οι μοναρχοφασίστες είναι πιο δυνατοί και θα καταλάβουν το Βίτσι. Τζάμπα σκοτώθηκαν τα παιδιά μας και πρέπει να φύγουμε στη Γιουγκοσλαβία. Σε όλες αυτές τις προσπάθειες κεντρική τους επιδίωξη ήταν η διάσπαση της ενότητας του σλαβομακεδονικού και του ελληνικού λαού, το αδυνάτισμα του κινήματος. Για την επιτυχία τους εκμεταλλεύονταν τον πατριωτισμό του σλαβομακεδονικού λαού και όλες τις αδυναμίες του κινήματος», έγραφε την 1η Οκτωβρίου 1952 προς την Κ.Ε. του ΚΚΕ ο Σταύρος Κωστόπουλος, νέος πρόεδρος του ΝΟΦ από τον Αύγουστο του 1948.
Αν ληφθεί υπόψη η αδυναμία του Δημοκρατικού Στρατού να υλοποιήσει το Σχέδιο Λίμνες για αύξηση της δύναμης των ανταρτών στις 60.000, αλλά και η ανοιχτή ρήξη Ζαχαριάδη - Βαφειάδη το φθινόπωρο του 1948, είναι κατανοητό το αδιέξοδο στο οποίο είχε περιέλθει το ΚΚΕ. Για να εξασφαλίσει περισσότερη βοήθεια από τις ανατολικές χώρες, ο Ζαχαριάδης επέδειξε υπερβάλλοντα αντιγιουγκοσλαβικό ζήλο σε μια προσπάθειά του να καταστήσει το ΚΚΕ μέλος της Κομινφόρμ. Αλλά η Σοβιετική Ενωση, για ευνόητους λόγους, δεν δέχθηκε το ΚΚΕ στην Κομινφόρμ, ακόμα και μετά τη σοβιετογιουγκοσλαβική ρήξη. Καρπός της αντιγιουγκοσλαβικής πολιτικής του ΚΚΕ ήταν και η νέα θέση του στο Μακεδονικό το 1949 για το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης και αποκατάστασης του «μακεδονικού λαού» σε μια βαλκανική ομοσπονδία και όχι σε γιουγκοσλαβική, γεγονός που αποτέλεσε τον καταλύτη για την οριστική ρήξη των σχέσεων ΚΚΕ και ΚΚΓ και το κλείσιμο των ελληνογιουγκοσλαβικών συνόρων τον Ιούλιο του 1949.
* Ο κ. Σπυρίδων Σφέτας είναι βαλκανιολόγος.

http://www.kathimerini.gr/457192/article/epikairothta/kosmos/h-rh3h-tito---stalin

http://repository.edulll.gr/edulll/retrieve/11268/3481_3.3.3.pdf 

Από τη Βάρκιζα στην έναρξη του Εμφυλίου

 

Καθημερινή 11.09.2011 Του Βασίλη Κόντη*

 

Η Συμφωνία της Βάρκιζας έδωσε τέλος στην εμφύλια σύρραξη του Δεκεμβρίου, αλλά δεν έλυσε τα βαθύτερα πολιτικά της προβλήματα, αυτά που κατά κύριο λόγο προκαλούσαν τη σύγκρουση. Στο εξής, η εσωτερική διαμάχη στην Ελλάδα συνδέθηκε με την αντιπαλότητα μεταξύ της Σοβιετικής Ενωσης και των δυτικών δυνάμεων στα Βαλκάνια, δίνοντας έτσι μεγάλη διεθνή διάσταση στον ελληνικό πολιτικό αγώνα.
Ο Νίκος Ζαχαριάδης, στα τέλη Μαΐου, αμέσως μετά την επιστροφή του στην Ελλάδα, αναγνώρισε επίσημα πως η πολιτική γραμμή και η δράση της ηγεσίας του ΚΚΕ κατά τη διάρκεια της απουσίας του ήταν σωστή. Επιπλέον, διακήρυξε ότι η ηγεσία του ΚΚΕ ήταν προσανατολισμένη προς τη γραμμή της ομαλής δημοκρατικής εξέλιξης. Στο πλαίσιο αυτό εντάσσεται και η θεωρία των δύο πόλων, όπου ο Ζαχαριάδης προσπαθεί να δεσμεύσει τη Σοβιετική Ενωση σε μια πιο ενεργητική παρέμβαση στα ελληνικά δρώμενα.
Βέβαια, την περίοδο αυτή, η πολιτική της ηγεσίας του ΚΚΕ, και ιδιαίτερα του Ζαχαριάδη, είναι αντιφατική· κινείται σε δύο επίπεδα και διακατέχεται από το σύνδρομο της χαμένης εξουσίας. Από τη μία πλευρά προτείνει δημόσια ομαλή εσωτερική δημοκρατική εξέλιξη και από την άλλη προσπαθεί να βρίσκει προσχήματα, για να μην εγγραφούν οι οπαδοί του στους εκλογικούς καταλόγους. Είναι φανερό ότι από τον Ιούλιο κιόλας του 1945, το ΚΚΕ σκεφτόταν την αποχή. Μάλιστα, τον Αύγουστο, ύστερα από την άρνηση του αντιβασιλέα, αρχιεπισκόπου Δαμασκηνού να αντικαταστήσει την κυβέρνηση Βούλγαρη, το ΚΚΕ απέσυρε από τις επιτροπές, που θα αναθεωρούσαν τους εκλογικούς καταλόγους, όλους τους αντιπροσώπους του, για «να πάψουν να μετέχουν στην κωμωδία, που στόχευε στην αλλοίωση της θέλησης και των αισθημάτων του λαού». Βέβαια, η απειλή για αποχή διατυπώθηκε ξανά και στο 7ο Συνέδριο.
Στα τέλη του 1945, η κατάσταση στην Ελλάδα είχε γίνει πολύ εκρηκτική. Ο Ζαχαριάδης με μια γενική απεργία επιχείρησε να κλονίσει την κυβέρνηση Σοφούλη και να εκβιάσει τη είσοδο του ΚΚΕ στην κυβέρνηση. Ο εκβιασμός αυτός δεν πέρασε, αλλά ο Ζαχαριάδης συνέχισε να πιστεύει ότι οι περιστάσεις ήταν ιδιαίτερα ευνοϊκές, για να προχωρήσει το ΚΚΕ σε μια νέα τακτική.
Για τον Ζαχαριάδη η Συμφωνία της Βάρκιζας ήταν απλά μια «ανάπαυλα», όπως αναφέρει ο ίδιος σε έκθεσή του προς τον Στάλιν. Το πέρασμα στον Εμφύλιο Πόλεμο, πάντως, εκφράζεται με τον όρο «αυτοάμυνα» και είχε μια σταδιακή κλιμάκωση, μέχρι να καταλήξει από την οργάνωση παλλαϊκής αντίστασης του 1945-46 στην ένοπλη εξέγερση.
Εγκριση του ένοπλου αγώνα από τον Στάλιν στην Κριμαία
Ο Ζαχαριάδης, στις 5 Φεβρουαρίου του 1946, μια εβδομάδα πριν συγκαλέσει τη 2η Ολομέλεια της Κ.Ε. του ΚΚΕ, θεώρησε απαραίτητο να ρωτήσει τη Μόσχα εάν θα έπρεπε να αρχίσει έναν ένοπλο αγώνα ή να πάρει μέρος στις εκλογές. Η απάντηση ήρθε στις 8 Φεβρουαρίου και συμβούλευε να μην ακολουθήσουν τον δρόμο που θα οδηγούσε στην ένοπλη εξέγερση, αλλά να συμμετάσχουν στις εκλογές.
Βέβαια, ο Ζαχαριάδης δεν έκανε ούτε το ένα ούτε το άλλο, αλλά ακολούθησε τον τρίτο δρόμο, όπως εξήγησε στις 6 Μαΐου 1946 στον Σοβιετικό πρέσβη στην Αθήνα, Ροντίονωφ, δηλαδή το μποϊκοτάζ των εκλογών και το σταδιακό πέρασμα στον ένοπλο αγώνα.
Η τακτική της εκλογικής αποχής ήταν κατά βάση πολιτική του Ζαχαριάδη, που πίστευε ότι στη χώρα επικρατούσαν ευνοϊκές επαναστατικές συνθήκες και ιδιαίτερα ότι η ανασύνταξη των λαϊκών δυνάμεων είχε ολοκληρωθεί. Οι εκτιμήσεις αυτές του Ζαχαριάδη επικράτησαν στη 2η Ολομέλεια, σε βάρος των απόψεων για μια ειρηνική δημοκρατική πορεία προς την εξουσία. Ετσι, η αποχή από τις εκλογές, παρά την αντίθετη συμβουλή της Σοβιετικής Ενωσης, ήταν φυσική συνέπεια των γεγονότων που επιτάχυναν την πορεία προς την ένοπλη σύγκρουση και την έκαναν αναπόφευκτη.
Παρ' όλο που, με την απόφαση της 2ης Ολομέλειας, το ΚΚΕ προσανατολιζόταν προς την ένοπλη αναμέτρηση, η ηγεσία του δεν ήθελε να προχωρήσει σε συγκεκριμένο σχέδιο προετοιμασίας, προτού εξασφαλίσει τη συμπαράσταση κυρίως της ΕΣΣΔ και των γειτονικών κομμουνιστικών κρατών. Ο Ζαχαριάδης δεν ήθελε να επαναληφθεί το λάθος του Δεκεμβρίου του 1944, γιατί πίστευε ότι χωρίς εξωτερική βοήθεια κάθε ένοπλη αναμέτρηση θα κατέληγε σε αποτυχία. Ετσι, πηγαίνει στο εξωτερικό, για να ζητήσει στρατιωτική και οικονομική βοήθεια.
Σχετικά με το πρώτο ταξίδι του Ζαχαριάδη στο εξωτερικό με αφορμή το συνέδριο του Κ.Κ. Τσεχοσλοβακίας στα τέλη Μαρτίου 1946 πρέπει να ειπωθεί ότι ο ηγέτης του ΚΚΕ από τη Θεσσαλονίκη πέρασε στη Γιουγκοσλαβία, στις 25 Μαρτίου έφτασε στο Βελιγράδι και δύο μέρες αργότερα φθάνει στην Πράγα όπου και συναντά τον Γκόντβαλντ στον οποίο δηλώνει ότι όπως εξελίσσεται η κατάσταση στην Ελλάδα, γίνεται αναπόφευκτη η ένοπλη αναμέτρηση. Το ΚΚΕ έχει τις δυνατότητες να λύσει υπέρ αυτού μια τέτοια αναμέτρηση, υπολογίζοντας και την αναγκαία βοήθεια των φίλων του εξωτερικού. Ο Γκόντβαλντ δεν έδειξε ιδιαίτερη χαρά, αλλά συμφώνησε μ' αυτά και είπε ότι σε τέτοια περίπτωση το ΚΚΕ μπορεί να είναι βέβαιο για τη συνδρομή της Τσεχοσλοβακίας κυρίως με βαρύ οπλισμό και οικονομική βοήθεια.
Ενθερμος ο Τίτο
Ακολούθησε συνάντηση του Ζαχαριάδη με τον Τίτο στο Βελιγράδι. Ο Ζαχαριάδης είπε το ίδιο που είπε και του Γκόντβαλντ. Ο Τίτο το δέχθηκε αυτό με μεγάλο ενθουσιασμό και είπε: «Τραβάτε και εμείς είμαστε κοντά σε σας με ό,τι χρειαστεί». Ομως, συμβούλευσε ο Τίτο, ότι «για τέτοια ζητήματα έπρεπε απαραίτητα να συζητήσετε και με τον Στάλιν προτού καταλήξετε οριστικά». Αμέσως μετά έγινε η σχετική συνεννόηση και ο Ζαχαριάδης με αεροπλάνο πήγε στην Κριμαία όπου συναντήθηκε με τον Στάλιν. Ο Ζαχαριάδης εξέθεσε την άποψη του ΚΚΕ και τα των συζητήσεών του με τον Γκόντβαλντ και τον Τίτο. Ο Στάλιν έδωσε τη συγκατάθεσή του και είπε: «Τώρα πήγαινε πάλι στον Τίτο και τακτοποιήστε μαζί του όλα τα σχετικά». Ο Ζαχαριάδης επέστρεψε στο Βελιγράδι και αυτή τη φορά είχαν αλλεπάλληλες συναντήσεις και πολύωρες συζητήσεις.
Δυστυχώς, δεν έχουμε κανένα αυθεντικό κείμενο για το τι ακριβώς ειπώθηκε και αποφασίστηκε σ' αυτές τις συναντήσεις και κυρίως τη συνάντηση Ζαχαριάδη - Στάλιν. Το βέβαιο είναι ότι στην Κριμαία αποφασίστηκε τελικά το πέρασμα στον ένοπλο αγώνα.
Τελικός στόχος η κατάληψη της εξουσίας
Στο μεταξύ στις 31 Μαρτίου 1946, ο ελληνικός λαός πήγε στις κάλπες. Το Λαϊκό Κόμμα κέρδισε με συντριπτική πλειοψηφία τις εκλογές, ενώ το ΚΚΕ, όπως είχε αναγγείλει, δεν πήρε μέρος στις εκλογές και τις κατήγγειλε ως νόθες και παράνομες.
Την παραμονή των εκλογών τμήμα ανταρτών με επικεφαλής τον Υψηλάντη επιτέθηκε στο Λιτόχωρο. Η διαταγή είχε δοθεί από τον Ζαχαριάδη στον Μάρκο Βαφειάδη και τον Γιώργη Κικίτσα, όταν ο γενικός γραμματέας του ΚΚΕ πέρασε από τη Θεσσαλονίκη στις 21 Μαρτίου, πηγαίνοντας στην Πράγα. Για πάρα πολλά χρόνια η επίθεση αυτή σήμαινε την έναρξη του Εμφυλίου Πολέμου. Με τα στοιχεία που έχουμε σήμερα η πραγματικότητα είναι διαφορετική. Σύμφωνα με τον Αλέξη Ρόσιο (Υψηλάντη), στόχος της επίθεσης ήταν «…μια ισχυρή και άγρια τρομοκρατική ομάδα που δρούσε εξοντωτικά στην περιοχή Κατερίνης - Λιτόχωρου… Η ημερομηνία της 30ής προς 31ης Μαρτίου ήταν συμπτωματική. Ψάχνουμε να εντοπίσουμε τη συμμορία τέσσερις ημέρες, στάθηκε αδύνατο. Και μόνο στις 30 του μηνός τους εντοπίσαμε. Χτυπώντας στο Λιτόχωρο αποβλέπουμε να δώσουμε ένα μάθημα σε μια παρακρατική συμμορία».
Το καλοκαίρι του 1946 το αντάρτικο κίνημα άρχισε να αναπτύσσεται σταδιακά και να συγκροτούνται τα πρώτα περιφερειακά αρχηγεία. Από το αρχειακό υλικό που υπάρχει διαθέσιμο σήμερα δεν μπορεί να θεωρηθεί πειστική η ερμηνεία που προβάλλεται ότι η ηγεσία του ΚΚΕ μετά τη 2η Ολομέλεια και έως τον Φεβρουάριο του 1947 δεν είχε στόχο την κατάληψη της εξουσίας, αλλά επιδίωκε να επιβάλει στην ελληνική κυβέρνηση και στους Βρετανούς έναν συμβιβασμό που θα εξασφάλιζε τη μετάβαση σε ένα καθεστώς «δημοκρατικής τάξης και ομαλότητας».
Ο συμβιβασμός αυτός θα επιβαλλόταν με τη μορφή ένοπλης πάλης που θα ασκούσαν τμήματα ανταρτών που δρούσαν την περίοδο αυτή στην Ελλάδα. Ο Γιάννης Ιωαννίδης, σε έκθεσή του στις 25 Αυγούστου 1946, αναφέρει ότι ο αριθμός των ανταρτών δεν ξεπερνούσε τους 4.000 άνδρες, οι οποίοι ήταν όχι μόνο πενιχρά εξοπλισμένοι, αλλά κατά ένα μεγάλο μέρος ξυπόλυτοι και κακοντυμένοι. Το ερώτημα είναι πώς αυτοί οι άνδρες σε τέτοια άσχημη κατάσταση θα εξανάγκαζαν την ελληνική κυβέρνηση και τους Βρετανούς σε συμβιβασμό. Βέβαιο είναι ότι η ηγεσία του ΚΚΕ το καλοκαίρι του 1946 δεν χρησιμοποίησε την πολεμική σύγκρουση ως μέσο για έναν συμβιβασμό, αλλά για να προχωρήσει στην κατάληψη της εξουσίας.
* Ο κ. Βασίλης Κόντης είναι ομότιμος καθηγητής Νεότερης Ιστορίας στο ΑΠΘ.
http://www.kathimerini.gr/437035/article/epikairothta/ellada/apo-th-varkiza-sthn-enar3h-toy-emfylioy