Οι Φωτιές της Φλώρινας. Πλατεία Ηρώων

Το έθιμο με τις χριστουγεννιάτικες φωτιές, αναβίωσε και φέτος στη Φλώρινα. Τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, δεκάδες φωτιές άναψαν σ' όλες τις γειτονιές της πόλης. Το θέαμα ήταν συναρπαστικό, η νύχτα μετατράπηκε σε μέρα και χιλιάδες Φλωρινιώτες, αλλά και επισκέπτες από τους γειτονικούς νομούς και απ' όλη τη χώρα ξεχύθηκαν στους δρόμους. Το ξεφάντωμα κράτησε μέχρι το πρωί και γύρω από τη φωτιά της κάθε γειτονιάς, στήθηκε τρικούβερτο γλέντι και χορός, ενώ τοπικά μουσικά συγκροτήματα, έπαιζαν παραδοσιακούς σκοπούς και ο νυχτερινός αέρας μετέφερε τις μελωδίες σε κάθε γωνιά. Σε κάθε φωτιά, προσφέρονταν φασολάδα και άλλοι πατροπαράδοτοι μεζέδες, ενώ το κρασί έρρεε άφθονο.

Η προετοιμασία της φωτιάς είναι ολόκληρη ιεροτελεστία, που διαρκεί πάνω από ένα μήνα και είναι θέμα γοήτρου για τη γειτονιά που θα έχει τη μεγαλύτερη φωτιά γιατί θα συγκεντρώσει τους περισσότερους επισκέπτες και θα χαρίσει περισσότερο κέφι.
Έτσι οι γειτονιές μεταξύ τους επιδίδονται σε μια ευγενή άμιλλα. Το μάζεμα των ξύλων και των άλλων εύφλεκτων υλικών αρχίζει από πολύ νωρίς. Στην προσπάθεια αυτή επιτρέπεται ακόμη και το "κλέψιμο". Μέχρι και τα παλούκια από τους φράχτες "εξαφανίζονται".
Στις 12 τα μεσάνυχτα της παραμονής των Χριστουγέννων, μπαίνει το προσάναμμα σε μια τρύπα που ανοίχτηκε στην παγωμένη γη. Τα παιδιά ρίχνουν ξύλα, για να θεριέψει η φωτιά και να φτάσει μέχρι τον ουρανό.
Είναι η στιγμή, σύμφωνα με τους γεροντότερους, που "κατεβαίνουν τα πνεύματα ενθουσιασμένα από τις φωνές, το γλέντι και τα πειράγματα".
Το έθιμο των φωτιών της Φλώρινας, συμβολίζει τη φωτιά που άναψαν οι ποιμένες της Βηθλεέμ, για να ζεσταθεί ο νεογέννητος Χριστός. Δεν διακόπηκε ούτε τα χρόνια της τουρκοκρατίας, τότε που οι τουρκικές αρχές έβαζαν αστυνομική περίπολο, ώστε να μη βρεθούν κάποιοι που θα επιχειρούσαν να "μαγαρίσουν" το έθιμο.
Οι φωτιές της Φλώρινας, επαναλαμβάνονται σε ορισμένα χωριά του νομού και τα μεσάνυχτα της παραμονής της Πρωτοχρονιάς.

Στεφανίτες Μακεδόνες στην Ολυμπία (22 νικητές- 33 νίκες). Macedonian Olympic winners

There are people who use the statements of some southern-greek politicians to prove that the Macedonians weren't a greek tribe. Although everyone knows that it is heighly improbable to find the truth in the words of a politician , it is interesting to see the shifty basis of such claims.

Each time that a Macedonian king was powerful enough to intefere in the southern-greek political "arena" , there were politicians that presented him as a barbarian. Two examples are:
1) The Athenian orator Demosthenes against Philip II. Demosthenes presented Philip as "the barbarian from Pella" , meanwhile , in the same time the panhellenist Isokrates was refering to him as "a Greek of Argive descend" (Phil.32 : Ἄργος μὲν γάρ ἐστι σοι πατρίς). Interestingly , meanwhile as we've seen Philip's both parents were of eponymous greek descent , Demosthenes' mother was a scythian slave.
2) When king Archelaus was invited to restore the oligarchics in the Thessalian city Larissa , the sophist Thrasymachus in his speech For the people of Larissa stated :
“Shall we become slaves to Archelaus, Greeks as we are, to a barbarian?”
«Ἀρχελάῳ δουλεύσομεν , Ἕλληνες ὄντες βαρβάρῳ ?»
The funny thing is that almost twenty years after this statement the Athenians invited the Macedonian king Amyntas III to vote in the Amphiktyonic council , a council where only greeks were allowed to partecipate.
And even funnier is the fact that both of the accused "barbarians" , Macedonian Kings Archelaus and Philip II have participated in the Olympic games , where only Greeks could participate ,as their ancester Alexander I and other Macedonians mentioned in the table below have done.

These are some of the examples that prove that the politician's statements shouldn't be considered ad verbum , at least not before examing the whole political scene.Or if you prefer , the accusation "barbarian" said from some political enemies of the macedonian kings has the same historical "weight" as John Wilkes Booth's famous exclamation "sic semper tyrannis !!"(Latin: "Thus always to tyrants") after shooting at Abraham Lincoln.

Except the politicians there were occasionaly other southern Greeks that sometimes were refering to the Macedonians ,Epeirotans and Aetolians as "barbarians". This tern shouldn't be translated as "non greeks" , but as uncivilized. Though these tribes were greek , as we said above , got urbanized and instructed in retard with respect to other greeks and so , in clasic period didn't participate in the Ideas and Customs of a greek city state and for that were critisized as "barbarians". The NGL Hammond's says in ,"The Macedonian State" , the greek historian Thukidides considered the Macedonians , Aetolians and Epeirotans as "barbarians" , meanwhile we've found epigraphical material written in greek from these regions dating at and before Thukydides time !!! Even interesting is the fact that Thukydides' father had a Thracian name (Oloros).
In the following example I provide such an example of the abuse of the term "barbarian" among Greeks:
However the ultimate proof of Greek tribes being called 'barbarians is coming from Athenaios Deipnosophistes where Stratonicus the harp-player was asked "πότερα Βοιωτοί βαρβαρώτεροι...ή Θετταλοί, Ηλείους έφησεν" meaning "who were the greatest Barbarians, the Boeotians or the Thessalians" and he replied "the Eleans".

ETYMOLOGY OF ANCIENT MACEDONIAN NAMES. Τι σημαίνουν τα μακεδονικά ονόματα.

Η λέξη “Μακεδονία”  είναι ελληνικής προέλευσης. Η ετυμολογία του είναι η εξής: Ο κάτοικος της αρχαίας περιοχής “Μακεδνόν”, στα αρχαία ελληνικά λεγόταν “Μακεδνός” (π.χ., βλ. Ηροδότου Ιστορίαι, βιβλίο 1, §56: «Μακεδνόν καλεόμενον»). Η ρίζα “Μακ-” προέρχεται από το “μάκος”, τον Δωρικό τύπο του Αττικού “μήκος” (που είναι και η νεοελληνική λέξη). Με λίγα λόγια, το “Μακεδνός” σήμαινε: “ψηλός άνθρωπος”. Στα νέα ελληνικά υπάρχει η λέξη “μακρύς”. Η ίδια ρίζα είναι η πηγή του αγγλικού προθέματος “macro-”, που προσδιορίζει αρκετές λέξεις ώστε να σημαίνουν μακρύ (macro·biotic, macro·instruction) ή μεγάλο (macro·cosm, macro·molecule).

Το όνομα του Αλέξανδρου  (“του Μεγάλου”) είναι επίσης ελληνικής προέλευσης. Το “Αλέξανδρος”,  αποτελείται από δύο μέρη στα ελληνικά:
το “αλεξ-” είναι ένα πρόθεμα, που σημαίνει “προστάτης”  έτσι έχουμε τις νεοελληνικές λέξεις “αλεξίσφαιρο (προστατεύει απ’ τις σφαίρες), “αλεξικέραυνο” (προστατεύει απ’ τους κεραυνούς), και “αλεξίπτωτο” (προστατεύει από την πτώση).
και το “ανδρος” είναι η γενική της λέξης “άνδρας”. Ο Όμηρος αρχίζει την Οδύσσεια ως εξής:
“άνδρα μοι έννεπε μούσα πολύτροπον...” κλπ. Στα αγγλικά η ρίζα “andro-” πέρασε σε λέξεις όπως “androgynous”, “android”, “Andrew”, και μερικές ακόμα.

Εν συντομία, το “Αλέξανδρος” σημαίνει: “Προστάτης των ανδρών”

Αλλά και κάθε άλλο γνωστό αρχαίο Μακεδονικό όνομα είναι επίσης ελληνικής προέλευσης! Για παράδειγμα, πάρτε το όνομα Φίλιππος, του πατέρα του Αλεξάνδρου, που ξεκίνησε την επέκταση του αρχαίου Μακεδονικού έθνους. Κι αυτό ελληνικό είναι. Στα ελληνικά αποτελείται από δύο μέρη:
Το πρόθεμα “φιλο-”, που σημαίνει “αυτός που του αρέσει”, ή τον “έχοντα φιλική σχέση με”. Αυτή η ρίζα πέρασε σε αγγλικές λέξεις όπως “philosophy”, “philanthropy”, και ακόμα και στις “Philadelphia” και “Philippines”.

Και το επίθεμα “-ιππος”, δηλ. “άλογο”. Αυτή η ρίζα πέρασε στη λατινική σαν “hippo-” (το αρχικό h είναι η απόδοση της προφοράς της ελληνικής δασείας), κι από κει σε αγγλικές λέξεις όπως “hippopotamus” (ιπποπόταμος· κατά λέξη: “ποτάμιο άλογο”) και “hippocampus” (ιππόκαμπος).

Εν συντομία, το “Φίλιππος” σημαίνει: “Φίλος των αλόγων”

PHILIP
From the Greek name Φίλιππος (Philippos) which means "friend of horses", composed of the elements φίλος (philos) "friend" and ίππος (hippos) "horse". This was the name of five kings of Macedon, including Philip II the father of Alexander the Great. The name appears in the New Testament belonging to two people who are regarded as saints. First, one of the twelve apostles, and second, an early figure in the Christian church known as Philip the Deacon.

ALEXANDER
Latinized form of the Greek name Αλέξανδρος (Alexandros), which meant "defending men" from Greek αλεξω (alexo) "to defend, help" and ανήρ (aner) "man" (genitive ανδρός). In Greek mythology this was another name of the hero Paris, and it also belongs to several characters in the New Testament. However, the most famous bearer was Alexander the Great, King of Macedon. In the 4th century BC he built a huge empire out of Greece, Egypt, Persia, and parts of India. Due to his fame, and later medieval tales involving him, use of his name spread throughout Europe.


AMYNTAS
Derived from Greek αμύντωρ (amyntor) meaning "defender". This was the name of several kings of Macedon.


ANTIGONUS
From the Greek Αντίγονος (Antigonos) which meant "against the ancestor", from αντί (anti) "against" and γονεύς (goneus) "ancestor". This was the name of one of Alexander the Great's generals. After Alexander died, he took control of most of Asia Minor.


ARCHELAUS
Latinized form of the Greek name Αρχέλαος (Archelaos), which meant "master of the people" from άρχος (archos) "master" and λαος (laos) "people". This was the name of a son of Herod the Great. He ruled over Judea, Samaria and Idumea.


ARISTOTLE
From the Greek name Αριστοτέλης (Aristoteles) which meant "the best purpose", derived from άριστος (aristos) "best" and τέλος (telos) "purpose, aim". This was the name of a Greek philosopher of the 4th century BC who made lasting contributions to Western thought, including the fields of logic, metaphysics, ethics and biology.


KLEITOS
Means "splendid, famous" in Greek. This was the name of one of Alexander the Great's generals.

CLEOPATRA
From the Greek name Κλεοπάτρα (Kleopatra) which meant "glory of the father", derived from κλέος (kleos) "glory" combined with πατρός (patros) "of the father". This was the name of queens of Egypt from the Ptolemaic royal family, including Cleopatra VII, the mistress of both Julius Caesar and Mark Antony. After being defeated by Augustus she committed suicide by allowing herself to be bitten by an asp. Shakespeare's tragedy 'Antony and Cleopatra' (1606) is based on her.

http://www.behindthename.com/glossary/view/ancient_greek_names

The Macedonian name Περδίκκας obviusly means "famously just" [περ(ί)- + δίκαιος] , but to accept it we must "prove" somehow the doubling of the letter "k" in the theme "δίκη" , meaning "justice". Interestingly our "proof" comes from the female Acarnanian name "Δικκώ".

Σκοπιά Φλώρινας - Skopia Florina

Υψόμετρο 700

Προς το τέλος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας πρέπει να έχει δημιουργηθεί ο πρώτος οικισμός του χωριού στη τοποθεσία που είναι μετά την τελευταία στροφή του σημερινού επαρχιακού δρόμου και πριν αντικρίσουμε το χωριό στη σημερινή του Θέση, καθώς ερχόμαστε από φλώρινα. Εκεί οι γεροντότεροι θυμούνται τα κεραμίδια, τα ντουβάρια και τα σίδερα και άλλα σημάδια τον παλιού χωριού. Επίσης στο ύψωμα "Κούλα" ακόμη και σήμερα υπάρχουν καταστρωμένες τοιχοδομέςc από παλιό φρούριο που ήταν εκεί για να γίνεται έλεγχος του κάμπου. Οι κάτοικοι την εποχή αυτή ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Χοροί στην πλατεία της Σκοπιάς το 1935

Η κυριαρχία των Οθωμανών στο χωριό,  αλλά και στη γύρω περιοχή είναι πολύ βαριά. Στρατιωτικά εξαρτώνται από τον Πασά των Ιωαννίνων ενώ Θρησκευτικά ανήκει ανέκαθεν στη Μητρόπολη Μογλενών που είναι προπύργιο του ελληνισμού. Τουρκικός στρατός και αρχές εδρεύουν στη Φλώρινα.

Τα πρώτα χρόνια του Ι800 ο Νικολάου Νίκ, αντιπρόσωπος του χωριού, πηγαίνει στον Πασά των Ιωαννίνων για να ζητήσει απ αυτόν την άδεια να μεταφερθεί τα χωριό στα ενδότερα, με απώτερο σκοπό να μη χαρακτηριστεί η περιοχή τσιφλίκι. Αυτό το πετυχαίνει , αφού τον εμπιστεύτηκε ο Αληπασάς. Ο κυριότερος λόγος είναι ασφάλεια των κατοίκων. Από εκεί, περνούσε ο δρόμος από Μοναστήρι για Καστοριά κα ι Γιάννενα και κάθε τόσο περιστασιακοί επιδρομείς λήστευαν και λεηλατούσαν τους κατοίκους. Έτσι το παλιό χωριό εγκαταλείφτηκε και οργανώνονται δύο οικισμοί προς το εσωτερικό της μικρής κοιλάδας . Ο ένας στην περιοχή Τσετιρόκι, ο οποίος μετά από λίγα χρόνια εγκαταλείπεται και αυτός, και ο άλλος στο ΒΑ μέρος που είναι η Σκοπιά σήμερα. Η μετακίνηση των κατοίκων και η δημιουργία της Άνω Νεβολιάνης, όπως χαρακτηριστικά λέγονταν τότε, έχει θετικά αποτελέσματα όσον αφορά την ασφάλεια και την οικονομία. Εvώ τα γύρω χωριά Τροπαιούχος, Πέρασμα , Υδρούσα κ.ά, γίνονται τσιφλίκι, η Νεβολιάνη, όχι. Μόνο οι Γκέγκηδες, που είναι η μοναδική απειλή τα χρόνια, εκείνα, συνεχίζουν να κάνουν επιδρομές και να δημιουργούν προβλήματα. Το χωριό στη νέα του τοποθεσία σιγά σιγά μεγαλώνει καθώς εγκαθίστανται και Τούρκοι, που δημιουργούν το δικό τους μαχαλά, το Τζαμί. Έτσι λέγονταν γιατί υπήρχε μια μικρή μουσουλμανική εκκλησία με τον πύργο που φώναζε ο χότζας. Το τζαμί καταστράφηκε το 1928. Οι σχέσεις με τους κατακτητές δεν είναι πάντα αρμονικές. Πολλές φορές έρχονται σε σύγκρουση, οπότε αναγκάζονται να εγκαταλείψουν το σπίτι και να καταφύγουν στο βουνό.
Άνω Νεβόλιανη καζά Φλωρίνης, μικτός οικισμός χριστιανών και μουσουλμάνων [Χάρτης Κοντογόνη].

 Άνω Ντολιάν Φλωρίνης, 1.150 χριστιανοί και 440 οθωμανοί (: μουσουλμάνοι) κάτοικοι [Σχινάς 1886].

Νεβολιάνη, το 1902 είχε 232 οικογένειες [Πετσίβας].
Nevoliani / Caza de Lerin (Florina), χριστιανικός πληθυσμός: 480 εξαρχικοί και 1.040 πατριαρχικοί Βούλγαροι. Λειτουργία ενός εξαρχικού σχολείου με ένα δάσκαλο και 35 μαθητές και ενός πατριαρχικού σχολείου με δύο δασκάλους και 27 μαθητές [Brancoff 1905].
Νεβολιανή, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο δέκα οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].
Νεβόλιανη: «Μερίς χωρικών είχεν αποσκιρτήσει τω 1898 καταλαβούσα την μίαν των δύο εκκλησιών. Τω 1906 απεσκίρτησε και η επίλοιπος μερίς, αλλ’ η εκκλησία εκλείσθη υπό των Αρχών. Μετά το σύνταγμα επεχείρησαν οι κάτοικοι να καταλάβωσιν αυτήν, η δε Αρχή προέβη εις την σφράγισιν αυτής κατόπιν διαμαρτυριών της Ι. Μητροπόλεως Μογλενών. Αλλά οι Βούλγαροι διέρρηξαν τας σφραγίδας και την κατέλαβον» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].
Άνω Νεβόλιανι Φλωρίνης, 725 ορθόδοξοι Έλληνες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία  από το 1907, 350 σχισματικοί βουλγαρίζοντες  και 249 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].
Άνω Νεβολιάνη Φλωρίνης, 1.833 άτομα (991 άρρενες και 842 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Άνω Νεβολιάνη Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Άνω Νεβολιάνη Φλωρίνης, 1.520 άτομα (684 άρρενες και 836 θήλεις). 299 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Άνω Νεβόλιανη σε Σκοπιά [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Άνω Νεβόλιανη (Σκοπιά) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 26 προσφυγικές οικογένειες (121 άτομα) [ΕΑΠ].

Άνω Νεβόλιανη, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 59 οικογένειες μουσουλμάνων (350 άτομα) και ήρθαν 25 οικογένειες προσφύγων: τρεις από τη Θράκη και 22 από τη Μικρά Ασία [Πελαγίδης].

Σκοπιά (Άνω Νεβόλιανη) Φλωρίνης, 1.478 άτομα (650 άρρενες και 828 θήλεις), εκ των οποίων 74 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (31 άρρενες και 43 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.442 και 36 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 10 δημότες [Απογραφή 1928].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν : 1951 (1.522), 1961 (1.077), 1971 (732), 1981 (612), 1991 (594), 2001 (571).

Μακεδονικός Αγώνας. Σκοπιά Φλώρινας



Ο Άγιος Δημήτριος σκοτώνει τον
 Βούλγαρο ηγεμόνα Ιωάννη Ασσάνη,
αποκαλούμενο και ως Σκυλογιάννη, το 1207.
Συμβολίζει την νίκη των Ελλήνων
επί των Βουλγάρων

 Η περίοδος του μακεδονικού αγώνα διαρκεί τέσσερα χρόνια (Ι904–1908). Τότε έγιναν οι περισσότερες επιχειρήσεις και συγκρούσεις που σκοπό είχαν να ενισχύσουν το ελληνικό στοιχείο στην περιοχή της Μακεδονίας, που δοκιμάζονταν από οργανωμένους πυρήνες Βούλγαρων κομιτατζήδων και ντόπιων συνεργατών τους. Οι προκλήσεις από τους Βουλγάρους είχαν αρχίσει από πιο παλιά και σιγά σιγά αυτές πολλαπλασιάζονταν. Έτσι ιδιαίτερα μετά τον άτυχο πόλεμο του Ι897 και καθώς οι ελληνικές κυβερνήσεις φοβόντουσαν, για να μη δώσουν αφορμές στην Τουρκία, η Μακεδονία ζει το μεγάλο της δράμα. Οι κομιτατζήδες έχοντας τη δυνατότητα να κινούνται ανενόχλητοι, δημιουργούν με την προπαγάνδα τους εκβιασμούς και τις σφαγές ιερέων, δασκάλων και λαϊκών ένα κλίμα τρόμου για τους ελληνικούς πληθυσμούς. Προσπαθούν να εξαφανίσουν κάθε τι ελληνικό καίγοντας εκκλησίες, σπίτια, βιβλία και εξαγοράζοντας συνειδήσεις. Εκμεταλλευόμενοι τη δεινή θέση των κατοίκων εξ αιτίας του αφόρητου ζυγού των Τούρκων, αλλά και την απογοήτευση από τη χλιαρή στάση του Ελληνικού κράτους, άρχισαν μετά το Ι897 να προσεγγίζουν σλαβόφωνους πληθυσμούς και να τους μυούν με το πρόσχημα της μελλοντικής απελευθέρωσης όλου του χριστιανικού πληθυσμού. Και αυτό γιατί χωρίς τη σύμπραξη του ελληνικού στοιχείου που ήταν η πλειοψηφία, ήταν αδύνατη η προώθηση των σχεδίων του κομιτάτου των Βουλγάρων.
Ευτυχώς για τη Μακεδονία την κρίσιμη αυτή περίοδο έρχεται στην Καστοριά ο Γερμανός Καραβαγγέλης ως δεσπότης και παίρνει στα στιβαρά του χέρια τον αγώνα. Ο Κώτας από τη Ρούλια, ο Βαγγέλης από το Στρέμπενο, ο Πύρζας από τη Φλώρινα, ο καπετάν Στέφος, ο Τέγος Σαπουντζής, ο παπα-Ηλίας από το Πισοδέρι και πολλοί άλλοι ντόπιοι, μαζί με τους Νοτιοελλαδίτες που σιγά σιγά αρχίζουν να μπαίνουν στη Μακεδονία, όπως ο Παύλος Μελάς, ο Ευθύμιος Καούδης, ο Τέλος Αγαπηνός, ο Βάρδας και άλλοι, αρχίζουν το σκληρό και αδυσώπητο αγώνα για μια Μακεδονία με την Ελλάδα στη θέση που της ανήκει και της αξίζει. Ο Καστοριάς Καραβαγγέλης κρατάει το φρόνημα ψηλά με το πιστόλι στο χέρι ή κρυμμένο κάτω από το σάκο μπαίνει στις εκκλησίες για να λειτουργήσει, να τον ιδούν οι φοβισμένοι να αναθαρρήσουν. Οι συμμορίες του Τσακαλάρωφ, του Μήτρε Βλάχου και των άλλων αρχίζουν να χάνουν τη ψυχραιμία τους, αρχίζουν τις φρικαλεότητες και τα βασανιστήρια. Η Νεβολιάνη(Σκοπιά Φλώρινας) είναι ίσως το μοναδικό χωριό που έχει τρείς ιερείς θύματα των κομιτατζήδων. O παπα-Κώστας Σταμπουλής, 0 παπα-Αναστάσης και αργότερα το Ι943 ο παπα-Δημήτρης Σταμπουλής κρεμιέται στην Κλαδοράχη από τους Γερμανούς, αφού τον πρόδωσαν οι συνεργάτες των Γερμανών την εποχή εκείνη, οι Βούλγαροι για να πάρουν εκδίκηση.
Το Ι907 απαγχονίζεται από το Βουλγαρικό κομιτάτο και ο δάσκαλος Αναστάσιος Κουσμάνης, γιατί δίδασκε τα ελληνικά γράμματα. Τον κρέμασαν στον κάμπο τον χωριού μια μέρα που πήγαινε να κόψει χόρτα για τα ζώα του. Σήμερα η περιοχή ονομάζεται προς τιμήν του "Δασκάλου Κουσμάνη " .
Εκτός από τους προαναφερθέντες, την περίοδο του μακεδονικού αγώνα δολοφονούνται πάλι από τους Βουλγάρους, ο Ιορδάνου Χαράλαμπος και Νάνος Γιαννάκης. Στην περίοδο της γερμανικής κατοχής συλλαμβάνεται και φυλακίζεται, πάλι από στρατό των Βουλγάρων, ο Τράιτσης Στογιάννης, που κάτω από περίεργες συνθήκες σκοτώνεται μέσα στις φυλακές της Θεσ/κης. Όλοι σχεδόν έχαναν το λάθος να έχουν ελληνική συνείδηση και να μην υποκύπτουν στους εκβιασμούς. Σήμερα το ηρώο στην είσοδο του χωριού θυμίζει την πρόσφορά τους στη πατρίδα, την προσφορά που επισφραγίστηκε με το αίμα τους το μαρτυρικό. Ο μακεδονικός αγώνας συνεχίστηκε μέχρι το Β' παγκόσμιο πόλεμο και ακόμη και σήμερα δεν τελείωσε γιατί μπορεί να μην είναι ένοπλος, είναι όμως πιο δύσκολος και υπάρχουν και τα μεγάλα συμφέροντα. Θα συνεχιστεί είτε με το όπλο, είτε με τη γραφίδα, είτε με το σταυρό και τη ρομφαία.
Z.L.

ΤΟ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟ ΚΑΙ Η ΟΡΘΟΔΟΞΙΑ

Το οικουμενικό Πατριαρχείο είναι το κέντρο της Ορθοδοξίας. Από αυτό αιώνες τώρα οι ορθόδοξοι αντλούν τη δύναμη της παράδοσης και έχουν την καθοδήγηση τα όλα σχετικά με την πίστη τους. Φυσικά το πάν δεν είναι το Πατριαρχείο του οποίου η δραστηριότητα του εξαντλείται στην πρωτοκαθεδρία και τον ηγεμονικό ρόλο, γιατί η ορθοδοξία είναι πολλά μαζί. Είναι το μυστικό καντηλάκι που φέγγει διαρκώς με τη σάρκωση του θείου λόγου. Είναι η παράδοση, είναι η στρατευμένη και θριαμβεύουσα εκκλησία, η ορθή-δόξα της αρχαίας Χριστιανικής εκκλησίας που συνεχίζει να υπάρχει αταλάντευτη και αμόλυντη μέχρι σήμερα. Είναι ο μοναδικός δρόμος και το λιμάνι σωτηρίας.

Αυτήν την Ορθοδοξία πολέμησαν από την αρχή και την πολεμούν μέχρι σήμερα πολλοί και για διάφορους λόγους, Άλλοι απ’ έξω και άλλοι από μέσα από την ίδια. Τούτο το τελευταίο έκαναν οι εξαρχικοί όταν προσπαθώντας να ικανοποιήσουν τις εθνικιστικές τους βλέψεις, χρησιμοποίησαν την ίδια τους τη θρησκεία. Τρομοκράτησαν και δολοφόνησαν με σκοπό να εκβιάσουν συνειδήσεις, για να προσχωρήσουν στην Εξαρχία, αλλά πως μπορούσε μια τέτοια στηριγμένη στη βία και το αίμα να επιβιώσει; Έσβησε μετά από λίγα χρόνια.

Το ίδιο ακριβώς θα συμβεί και με τη λεγόμενη “ Μακεδονική εκκλησία” των Σκοπιών. Δεν μπορείς να είσαι αποκομμένος από αυτό που λέγεται Ορθοδοξία και να είσαι ορθόδοξος. Είναι ασυνταίριαστο πράμα κάτι ερμαφρόδιτο, που δε μπορεί να σταθεί πουθενά.

L.Z.

Η ΕΞΑΡΧΙΑ

Η ίδρυση της βουλγαρικής εξαρχικής εκκλησίας, έγινε στις 27 Φεβρουαρίου του 1870. Σκοπός ή αστυνόμευση με ομάδες οργανωμένων Κομιτατζήδων και η απόσχισή από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τελικά αυτό που ένιωσαν οι μακεδόνες στο πετσί τους ήταν η ανατριχίλα από τη θέα των κατακρεουργημένων και σφαγμένων θυμάτων του Βουλγαροφασισμού. Η εξαρχία έχοντας καλές σχέσεις με τους κατακτητές Τούρκους, αλλά και τους Ρώσους, πέτυχε το διορισμό Βούλγαρων επισκόπων, για να πραγματοποιήσει τη μεταστροφή των Ελληνόφωνων, Βλαχόφωνων, και Σλαβόφωνων πληθυσμών, για να αποκτήσουν βουλγαρική συνείδηση.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία με διάφορα μέτρα που πήρε, διευκόλυνε την προσπάθεια για εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας. Τέτοια μέτρα ήταν τα φιρμάνια με τα οποία ιδρύθηκαν οι βουλγαρικές επισκοπικές έδρες της Αχρίδος και των Σκοπίων το 1890 και το έτος 1894 των Βελασσών και Νευροκοπίου. Παράλληλα δίνει τη συγκατάθεσή της για διορισμό και άλλων εκπροσώπων της εξαρχίας σε επαρχίες που υπάγονταν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου . Έτσι το 1897 ιδρύονται νέες επισκοπικές έδρες στη Δίβρα, στη Στρώμνιτσα και το Μοναστήρι. Αμέσως καθιερώνονται από τη Βουλγαρία και οι θεσμοί των εμπορικών πρακτόρων για καλύτερα αποτελέσματα. Από τη μια οι Τούρκοι από την άλλη οι Βούλγαροι το αποτέλεσμα είναι να παραλύσουν οι εκκλησιαστικοί και οι κοινοτικοί φορείς και να καταδιώκεται το ελληνικό στοιχείο που υπερείχε.
Στη Νεβαλιάνη (Σκοπιά Φλώρινας) οι εξαρχικοί, για όσο χρονικό διάστημα αποτελούσαν μια μικρή μειοψηφία, δεν μπορούσαν να έχουν επιτυχία στις προσπάθειές τους, γιατί αντιμετώπιζαν τη σκληρή αντίσταση των προσηλωμένων στο Πατριαρχείο με επικεφαλείς τους ιερείς του χωριού. Εκκλησιάζονται στη μικρή εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου(Μοναστήρ) και από το 1902 μέχρι το 1906 θάβουν τους νεκρούς τους στο προαύλιο της ίδιας εκκλησίας. Οι λίγοι εξαρχικοί επιστρέφουν αμέσως μετά από λίγο στο Πατριαρχείο.
Μετά το θάνατο του τελευταίου έξαρχου Ιωσήφ στην Κωνσταντινούπολη, η εξαρχία σβήνει το 1915. Κάτι παρόμοιο είναι σήμερα η λεγόμενη” Αυτοκέφαλη εκκλησία της Μακεδονίας” που παραμένει αποσχισμένη μετά την απόφαση της Α΄προσυνοδιακής διάσκεψης, το Νοέμβρη του 1976 στο CHAMBESH Γενεύης.
Z.L.

Παπανάστασης Στόικος – Χρήστου ένας φωτισμένος ιερέας από τη Σκοπιά Φλώρινας

Ήταν ένας φλογερός και δυναμικός πατριώτης. Ήταν ο κύριος μοχλός αντίστασης των ελλήνων κατά του εκβουλγαρισμού τα δύσκολα χρόνια που προηγήθηκαν από το μακεδονικό αγώνα, αλλά και κατά τη διάρκειά του μέχρι τη δολοφονία του το 1906.

Γεννήθηκε το 1821 στη Νεβολιάνη (Σκοπιά) και η καταγωγή του πατέρα του ήταν από το Κονοπλάτι της Β. Ηπείρου. Σε νεαρή ηλικία πήγε στην Πόλη και εκεί απέκτησε κάποια θεολογική μόρφωση σπουδάζοντας για ένα μικρό διάστημα. Οι γονείς του πουλούσαν όλο το γάλα και τα άλλα κτηνοτροφικά προϊόντα για να μπορέσουν να τον συντηρήσουν κατά το διάστημα της εκεί παραμονής του. Στην ηλικία των 40 περίπου χρονών έγινε κληρικός και τα τελευταία χρόνια της ζωής του εκτελεί και χρέη αρχιερατικού επιτρόπου της Μητρόπολης Μογλενών. Είχε άλλα τρία αδέρφια και όλοι τους ήταν νοικοκυραίοι και ζούσαν μαζί με τις οικογένειες τους και τη γριά μάνα τους. Γύρω στα 1860 μια ομάδα Τουρκαλβανών γκέκηδων μπαίνει ένα βράδυ στο σπίτι τους και καθώς κατορθώνουν όλοι να ξεφύγουν εκτός από τη μάνα τους, τη βασανίζουν για να τους αποκαλύψει αυτά που ζητούσαν . Από τότε τα αδέρφια χωρίζουν και ο καθένας κάνει το δικό του νοικοκυριό.

Ήταν δραστήριος και με απεριόριστες ποιμαντικές ικανότητες. Ενδιαφερόταν για την τιμή και την αγιοπρέπεια των κατοίκων του χωριού συμβουλεύοντάς τους κατά περίσταση. Τους έλεγε να προσέχουν τη συμπεριφορά και το ντύσιμό τους: “Να ντύνεστε καλά να μη μας πατάνε στην τιμή οι Τούρκοι”. Βοηθούσε στην επίλυση των ατομικών διαφορών μεταξύ των κατοίκων και φρόντιζε ώστε η φορολογία προς τη τουρκική διοίκηση να είναι δίκαιη και ανάλογη με τη δυνατότητα του καθενός. Έχαιρε της ιδιαίτερης εκτίμησης και από το τούρκικο στοιχείο, γιατί οι Τούρκοι αναγνώριζαν ένα σοφό και συνετό ιερέα, ώστε να δέχονται με ευχαρίστηση τα πρόσφορα που τους πρόσφερε και να τον καλούν για ευχέλαιο στα άρρωστα παιδιά τους.
Συνέβαλε στο κτίσιμο του παλιού σχολείου, γιατί πίστευε ότι τα γράμματα είναι απαραίτητα για τους νέους, όταν θα ελευθερωνόταν η πατρίδα. Πολλές φορές αφότου είχε αρχίσει να λειτουργεί το σχολειό έμπαινε μέσα στην τάξη και συνιστούσε στους μαθητές εκτός του ότι έπρεπε να διαβάζουν να είναι και ενάρετοι: " Τα καλά μου τα παιδιά, να διαβάζετε " έλεγε στα ελληνόπουλα. Αρωγός των φτωχών και γενικά των αναξιοπαθούντων βοηθώντας τους με οποιοδήποτε τρόπο. Μοίραζε στάρι και καλαμπόκι και έδινε συνέχεια συμβουλές. Προς το τέλος της ζωής του παρόλο που ήταν πολύ γέροντας συλλειτουργούσε με τον Παπακώστα Σταμπουλή και μετά τη δολοφονία τον Παπακώστα εκτελούσε μόνος του τη θεία λειτουργία και στα κηρύγματά του δε σταματούσε να υπενθυμίζει στους κατοίκους την εθνική τους ταυτότητα και να εμψυχώνει λέγοντας: “ Αυτά τα μέρη θα πάνε με το χωριό, ήταν πάντα Ελληνικά”. Οι βουλγαρίζοντες του χωριού τον φοβούνται για το θάρρος της γνώμης και τη μεγάλη αφοσίωση των πιστών. Οι προσπάθειές τους δεν φέρνουν αποτέλεσμα καθώς όλοι επικαλούνται τo όνομά του, “ Δε φεύγουμε από τον παπά μας , τον Παπαναστάση”. Ήταν λοιπόν μεγάλο εμπόδιο και έπρεπε να φύγει από τη μέση. Ο ίδιος είχε πέσει στην ενέδρα τους αρκετές φορές, αλλά χάρη στην επέμβαση των πιστών κατάφερνε να ξεφύγει. “ Αποφάσισαν να με σκοτώσουν δύσκολα να ξεφύγω” τον άκουσαν οι δικοί του να λέει. Άλλες φορές η πίκρα ξεχείλιζε και στενοχωρημένος ξανάλεγε: “ Εγώ τους έδωσα ψωμί, βοήθεια και αυτοί με κυνηγούν με πέτρες να με σκοτώσουν. Μία φορά ένας κομιτατζής (ίσως και κάτοικος του χωριού), τον επισκέφτηκε στο σπίτι του που ήταν στο ποτάμι. Ο παπάς τον καλοδέχτηκε και καταλαβαίνοντας από προαίσθηση και τον σκοπό της επίσκεψης είπε στο γιό του Γιάννη: “ Αυτός δεν ήρθε για καλό, τράβα όμως να φέρεις ρακί να τον κεράσουμε”. Μέσα στον οντά που κάθονταν ήταν και ο μικρός γιος και μονάκριβος εγγονός του Στογιάννης, αφού πήγε για το ρακί ο Γιάννης, ο κομιτατζής τράβηξε το πιστόλι του και χτύπησε θανάσιμα τον παπά και αμέσως κίνησε να φύγει. Ο Γιάννης τρέχει πρώτα για το μονάκριβό του, βλέποντας ότι είναι καλά και ο παπάς νεκρός, κυνηγάει το δολοφόνο, συμπλέκεται μαζί του στις σκάλες χωρίς να κατορθώσει να τον πιάσει. Έτσι ο φονιάς ξεφεύγει μέσα από το ποτάμι για το βουνό. Στην κηδεία του Παπαναστάση ο κόσμος ήταν τόσος που έφτανε από το σπίτι του μέχρι την εκκλησία. Τόσο αγαπούσε το σπουδαίο παπά που έγινε θρήνος και οδυρμός .

Η θέση του πατριαρχικού ιερέα παραμένει κενή μέχρι το 1908 που αναλαμβάνει ο παπαγιώργης Γροσδάνης ενώ οι εξαρχικοί αλωνίζουν τα δύο αυτά χρόνια πιέζοντας τον παπαθόδωρα Γροσδάνη, αδερφό του παπαγιώργη, να εκτελεί χρέη εξαρχικού ιερέα. Τώρα αφού “καθάρισαν” την κατάσταση όπως σχεδίαζαν τα ξένα κέντρα αποφάσεων, “ το γκόσποντι πομόζι” ήταν ελεύθερο να ακούγεται στις εκκλησίες της Νεβολιάνης. Η βουλγαρική λέσχη ξεπερνά και το άλλο μεγάλο εμπόδιο δείχνοντας πρωτοφανή αγριότητα και το πραγματικό της πρόσωπο.
Το επίθετο του Παπαναστάση ήταν Στόικος, αλλά λέγονταν και Χρήστου από το όνομα του πατέρα του κατά τη συνήθεια της εποχής. Οι απόγονοι του προς τιμή του άλλαξαν επίθετο και ονομάστηκαν Παπαναστασίου. Αυτοί και όλοι όσοι κρατάνε και από κορίτσια του γένους Παπαναστάση συνεχίζουν να τιμούν με την εθνική τους δράση τη μνήμη του προπάππου τους.
Ζ.Λ.

Η ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΚΥΡΙΑΚΗ ΤΟΥ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΣΤΑΜΠΟΥΛΗ (Από τη Σκοπιά Φλώρινας)

ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΑΜΠΟΥΛΗΣ

Ξημέρωνε η Κυριακή 18 του Σεπτέμβρη. Δυστυχώς δεν ήταν σαν τις συνηθισμένες μέρες στο χωριό. Ο Παπακώστας το βράδυ στον ύπνο του είδε κακό όνειρο και τον έβαλε σε σκέψεις. Σηκώθηκε και πριν πάει να λειτουργήσει στην εκκλησία αποφάσισε να πάει στο σπίτι της αδερφής του Ευδοκίας Αβραάμ, να την καλημερίσει και να της ειπεί τα καθέκαστα. Αυτή τον ορμήνεψε να μην πάει στην εκκλησία και να ειδοποιήσει τον Παπαναστάση. Ο Παπακώστας όμως σκέφτηκε τους πιστούς του. Αν φοβόταν αυτός τι θα έκαμαν οι άλλοι; Πήρε την απόφασή του και μέριασε το φόβο και τις κακές σκέψεις που τριγυρνούσαν στο μυαλό του. Κίνησε για τη μικρή βυζαντινή εκκλησούλα με βήμα βιαστικό να προφτάσει την καμπάνα που θα χτυπούσε σε λίγο. Στο δρόμο χαιρετιόνταν με τους χωριανούς , που ασπάζονταν το χέρι του. Οι άνθρωποι τότε ήταν ταπεινοί και αγαπούσαν τους παπάδες περισσότερο από σήμερα, αγαπούσαν το θεό, γιατί το σκουλήκι της περηφάνιας και του εγωισμού δεν είχε μπει ακόμα στην καρδιά τους. Εκείνη την ώρα άρχισαν να βαράνε και τύμπανα, γιατί το χωριό είχε γάμο. Ήταν ημέρα χαράς… Σε λίγο έφτασε. Ένα περίεργο συναίσθημα τον κυρίεψε και το μυαλό του πήγε πάλι στο κακό. Τα τύμπανα είχαν σωπάσει και μια περίεργη σιωπή απλώθηκε παντού. Τα πρώτα φθινοπωριάτικα φύλλα είχαν πέσει καταγής και οι σταγόνες της πρωινής δροσιάς που τα ’χε μουσκέψει, λάμπανε σαν μαργαριτάρια. Προχώρησε και κοίταξε ψηλά, έκανε το σταυρό του και έπιασε το χερούλι της πόρτας της ξύλινης, για να ανοίξει. Ξαφνικά ακούγεται ένα “μπαμ” και τα τύμπανα άρχισαν να παίζουν δυνατά λες και ήταν συνεννοημένα. Ποιος ξέρει… Το βόλι του θανάτου τον βρίσκει στο κεφάλι και τον γκρεμίζει. Αμέσως βγαίνει από την εκκλησία ο επίτροπος, τον σηκώνει στα χέρια του και τον ρωτάει:

-Τι έγινε παπά μου; Η απάντηση ήταν:

-Γιατί; και αμέσως ένα “Ααχ” μαζί με τον επιθανάτιο ρόγχο. Ο κομιτατζής κρυμμένος πίσω από το μνήμα τρέχει, σπρώχνει τον επίτροπο μέσα στην εκκλησία, κλειδώνει την πόρτα και γίνεται άφαντος. Αργότερα θα ομολογήσει το έγκλημά του στο εξωτερικό όπου βρισκόταν και θα μιλήσει σε συγχωριανούς για τις τύψεις και το κρίμα που κουβαλούσε.

Το τελευταίο “γιατί” του Παπακώστα θα ανοίξει έναν κύκλο αίματος στο χωριό, που θα κλείσει με το τέλος του εμφυλίου πολέμου. Απάντηση στο γιατί θα δώσει σίγουρα η ιστορία. Αυτό που είναι σίγουρο, είναι ότι η βία και το αίμα έφεραν το διχασμό και αποκλειστικά υπεύθυνοι είναι αυτοί που άρχισαν πρώτοι.

Ζ.Λ.

Ο ΠΑΠΑ-ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΑΜΠΟΥΛΗΣ ΣΤΗ ΓΕΡΜΑΝΙΚΗ ΑΓΧΟΝΗ

Νεότερος αδερφός του παπα-Κώστα Σταμπουλή , που δολοφόνησαν οι κομιτατζήδες το 1905. Γεννήθηκε το 1874 στη Σκοπιά και σπούδασε δάσκαλος στο Μοναστήρι, επάγγελμα που εξάσκησε σε διάφορα χωριά της περιφέρειας Φλώρινας μέχρι που έγινε κληρικός. Εκάρη κατά το έτος 1927. Πριν γίνει κληρικός ταξίδεψε και παρέμεινε για μεγαλο χρονικό διάστημα στην Κων/πουλη, όπου έμαθε βυζαντινή μουσική. Αργότερα έφυγε για την Αμερική και όταν γύρισε έγινε μέλος της εθνικής οργάνωσης “Παύλος Μελάς” στο παράρτημα της Φλώρινας ως αγγελιοφόρος ή τροφοδότης και όργανο κατασκοπίας σύμφωνα με το ατομικό βιβλιάριο που σώζεται. Σκοπός της οργάνωσης βάσει του άρθρου 2 ήταν: α) η υπεράσπιση των συμφερόντων των μελών , η αδελφική συνένωση αυτών ανεξαρτήτως πολιτικής αποχρώσεως για την εξυπηρέτηση της ηθικής και οικονομικής αυτών καταστάσεως. Β) η επαύξηση και κραταίωση των πατριωτικών γνώσεων και της αγάπης προς την πατρίδα με διαλέξεις και λοιπά μέσα. Ο εσωτερικός κανονισμός υποχρέωνε τα μέλη να είναι αλληλένδετα. Η οργάνωση για τα μέλη, και τα μέλη για την οργάνωση. Αν κάποιο μέλος επληροφορείτο οτιδήποτε με αντεθνική μορφή, έπρεπε να το αναφέρει στην οργάνωση. Δεν πρέπει το μέλος να έχει ανάρμοστη συμπεριφορά, να είναι αλκοολικός, συκοφάντης, ραδιούργος κ.λ. Τη δραστηριότητα του παπα-Δημήτρη τη γνώριζαν οι βουλγαρίζοντες και ως συνεργάτες των Γερμανών που ήσαν, τον καταδίδουν. Η τριπλή κατοχή του 41, τον βρίσκει παπά στην εκκλησία που μαρτύρησε ο αδελφός του. Δε δειλιάζει, περιφρονεί τους προδότες και ποτίζει την ψυχή των κατατρεγμένων με την αγάπη για την Ελλάδα. Τους μιλάει για λευτεριά που δε θα αργήσει να ’ρθει, τους δυναμώνει την πίστη. Τον καταδίδουν λοιπόν και με πρόφαση την ανάκριση για ένα ζευγάρι κιάλια, που βρήκαν στο σπίτι του, πριν λίγες μέρες, ένα πρωινό του Αυγούστου, μια γερμανική κούρσα σταματά έξω από το σπίτι και τον παίρνει μαζί της, μαζί με τον πρόεδρο του χωριού Στογιάννηη Ζώλη και από κει στα κρατητήρια. Δύο μέρες μετά η θλιβερή είδηση έφτασε στο χωριό. Ο παπάς, ο μουσικός του “Αριστοτέλη” Θωμαΐδης, και δεκαπέντε άλλοι έλληνες πατριώτες, κρεμάστηκαν στο δημόσιος δρόμο μεταξύ Πρώτης και Κλαδοράχης σαν αντίποινα για σαμποτάζ και φόνους Γερμανών στρατιωτών.

-Θα με στείλουν να συναντήσω τον αδελφό μου, έλεγε. Ίδιοι έστειλαν και αυτόν αφήνοντας τέσσερα ορφανά και τους Σταμπουλήδες να κλαίνε το δεύτερο θύμα μάσα σε λίγα χρόνια, χωρίς παρηγοριά και το γένος το λευιτικό να προσθέσει στο βωμό του νέα θύματα, γιατί οι ακατάλυτες αξίες που υπηρετούσε, τότε πληρώνονταν με αίμα.
L.Z.

Σκλήθρο Φλώρινας Sklithro florinas

Το Σκλήθρο βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά τον Νομού Φλώρινας μόλις 6 χμ. από τον Αετό και 50 χμ. από τη Φλώρινα. Είναι χτισμένο σε υψ 680 μ και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 500 κατοίκους το χειμώνα και 700 το καλοκαίρι. 

Η παλιά ονομασία του χωριού Ζέλενιτς, σήμαινε πράσινος τόπος και υποδήλωνε το καταπράσινο τοπίο της περιοχής, ενώ η νέα ονομασία που επικράτησε μετά το 1927 οφείλεται στο ομώνυμο δέντρο (Αlnus glutinοsa), που το συναντάμε δίπλα στα ρέματα της περιοχής.

Πρόκειται για ένα παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ένας μικτός οικισμός χριστιανών και Τούρκων. Ο αριθμός των πρώτων υπολογίζεται τότε σε 1.200 άτομα και σε άλλα τόσα ο αριθμός των δεύτερων.

Το Σκλήθρο υπήρξε κάποτε κεφαλοχώρι της περιοχής. Στις αρχές του περασμένου αιώνα κατοικούσαν στο χωριό 4.500 κάτοικοι. Μπορούσε κάποιος να συναντήσει εμπόρους, βιοτέχνες, σιδεράδες, μαραγκούς καλαθοπλέκτες, σαμαρτζήδες, πεταλωτές, κρεοπωλεία, χάνια, Αστυνομία, Ταχυδρομείο. Κάθε Παρασκευή λειτουργούσε στο χωριό λαϊκή αγορά.

Η ανέχεια όμως οδήγησε πολλούς από τους κατοίκους του χωριού, στα τέλη του 19ου αιώνα, να εγκαταλείψουν μαζικά το χωριό για να βρουν την τύχη τους στα ξένα. Άλλοι έφυγαν για την Ρουμανία την Αίγυπτο, τη Βάρνα και κάποιοι άλλοι έφτασαν στην Αργεντινή και την Αμερική. Εκεί δούλεψαν σαν βιομηχανικοί εργάτες, στα ορυχεία αλλά και σε εστιατόρια. Πολλοί από αυτούς επέστρεφαν στο χωριό και έκαναν διάφορες επενδύσεις με τα χρήματα που είχαν κερδίσει, αγοράζοντας χωράφια, οικόπεδα και χτίζοντας υπέροχα νεοκλασικά σπίτια. Ύστερα ξανάφευγαν με την προοπτική να επιστρέψουν στον τόπο τους, οι περισσότεροι όμως έμειναν για πάντα στα ξένα.
Το 1891 έγιναν βίαια επεισόδια στο χωριό, μεταξύ των εξαρχικών και πατριαρχικών κατοίκων, για την χρήση των δύο εκκλησιών [Πηχεών, 310-311].

Την 30η Ιουνίου του 1903 τελεί θεία λειτουργία στο χωριό, ο νέος Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, την οποία παρακολουθούν και οι κάτοικοι του χωριού.

Την 12η Νοεμβρίου 1904 πραγματοποιήθηκε επιδρομή σε σπίτι στο χωριό από τα αντάρτικα σώματα των Μακεδονομάχων Κατεχάκη και Καούδη.

Το 1912 το Σκλήθρο ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος. Στους πολέμους που ακλούθησαν συμμετείχαν ενεργά και πολλοί Σκληθριώτες, μάλιστα κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία πήραν μέρος τουλάχιστον 20 άτομα πολλά εκ των οποίων σκοτώθηκαν. Το 1922 και με την ανταλλαγή των πληθυσμών , έφυγαν από το χωριό 1.000 περίπου Τούρκοι και εγκαταστάθηκαν στο χωριό περίπου 200 με 300 Έλληνες από την Μ. Ασία (Αρτάκη, Σαρίκειο) και την Ανατολική Θράκη (περιοχή της Κων/πολης). Αργότερα και με την λήξη του εμφυλίου πολέμου και ενώ ο τόπος είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές και συμφορές και καθώς δεν υπήρχαν δουλειές, οι άνθρωποι ξανάρχισαν να μεταναστεύουν κυρίως προς τον Καναδά την Αυστραλία και πολλοί λιγότεροι προς την Ευρώπη. Υπολογίζεται πως μόνο στην περιοχή τον Τορόντο ζούνε περίπου 1500 άτομα καταγόμενα από το Σκλήθρο. Έχουν ιδρύσει μάλιστα και ένα πολύ δραστήριο σύλλογο με την επωνυμία "Αγία Παρασκευή", και προβαίνουν σε πολλές δραστηριότητες και δωρεές τόσο στον Καναδά όσο και στο χωριό. Στο χωρίο γεννήθηκε και η μητέρα του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, Χρήστου Σαρτζετάκη, ο οποίος επισκέπτεται συχνά το χωριό, και έχει χριστεί μάλιστα το 2000 επίτιμος δημότης του Σκλήθρου.

Το 1970 μια εταιρεία θέλησε να δημιουργήσει, στη θέση που είναι χτισμένο το χωριό, μια τεχνητή λίμνη. Πολλοί κάτοικοί του χωριού τότε, φοβήθηκαν ότι θα έχαναν τις περιουσίες τους και δε θα είχαν με τι να ζήσουν, και έτσι έφυγαν πολλοί στο εξωτερικό αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Ευτυχώς οι εργασίες σταμάτησαν, η ζημιά για το χωριό όμως είχε γίνει.

Γιορτή πατάτας

Έτσι το Σκλήθρο μετρά σήμερα περίπου 600 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Είναι γνωστά σε όλη τη γύρω περιοχή τα αγνά κτηνοτροφικά προϊόντα, ονομαστή είναι όμως και η πατάτα Σκλήθρου (Αgriα), για την πλούσια γεύση της. Τον Αύγουστο πραγματοποιείται η γιορτή της πατάτας. Εκείνη τη μέρα οι γυναίκες του χωριού μαγειρεύουν διάφορα φαγητά με πατάτες και τα παρουσιάζουν, πάνω σ’ ένα τραπέζι, στους καλεσμένους. Στο τέλος της εκδήλωσης όλοι, κάτοικοι και καλεσμένοι, κάθονται στο τραπέζι και δοκιμάζουν τα φαγητά.

Στον εορτασμό της Ζωοδόχου Πηγής, μετά τη λειτουργία, ακολουθεί πανηγύρι στο χωριό με δημοτική ορχήστρα. Το Σκλήθρο είναι ένας γραφικός οικισμός, με πολλά ενδιαφέροντα. Πάνω από το χωριό βρίσκεται το δάσος Κουρί με δρύες και Δ. υψώνονται τα βουνά του Λέχοβου με την κορυφή Γκολίνα, ενώ Ν. προβάλλει το όρος Σινιάτσικο. Αξιόλογες είναι οι εκκλησίες του χωριού: του Αγ. Γεωργίου (1867), της Ζωοδόχου Πηγής και της Αγ. Παρασκευής. Β του Σκλήθρου, στην τοποθεσία Ίσβορος σχηματίζεται καταρράκτης. Στα ρέματα της περιοχής κολυμπούν ψάρια που ονομάζονται «μυλωνάδες», λίγοι κάτοικοι όμως ασχολούνται σήμερα με το ψάρεμα.

Ζελενίτσι  ή Σελενίτς Φλωρίνης, 1.540 χριστιανοί και 1.000 οθωμανοί (μουσουλμάνοι) κάτοικοι: «κωμόπολις οικουμένη υπό 400 οικογενειών ων το 1/3 εισίν Οθωμανικαί, ευάριθμοι δε οικογένειαι φανατικών σχισματικών Βουλγάρων. Η κωμόπολις αύτη κειμένη εις το μέσον σχεδόν της πεδιάδος, κέκτηται 2 εκκλησίας, 2 τεμένη, 3 χάνια, σχολείον αρρένων και άφθονα ύδατα, προς δε ένεκεν της ανωτέρω θέσεώς της αφθονεί τροφίμων ιδίως δε σίτου, κριθής και αραβοσίτου» [Σχινάς 1886].


Zelenich, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Ζέλενιτς, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά. Υπήρχαν 15 πατριαρχικές οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ζελενήτσι: «Εκ των δύο εκκλησιών η μία κατελήφθη υπό των Βουλγάρων τω 1894» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ζελενήτσι Φλωρίνης, 400 ορθόδοξοι Έλληνες (πατριαρχικοί), 1.120 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (εξαρχικοί ) και 500 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].



Ζελενήτσιον Σόροβιτς, 2. 232 άτομα (1.139 άρρενες και 1.003 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].


Ζελενίτσιον ή Ζέλενιτς Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Ρούδνικ και Άγιοι Θεόδωροι ή Τσερκέζ Κιόι [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].


Ζελενίτσιον Φλωρίνης, 2. 219 άτομα (1.038 άρρενες και 1.181 θήλεις) [Απογραφή 1920].


Μετονομασία του οικισμού από Ζέλενιτς σε Σκλήθρον [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].


Ζέλενιτς (Σκλήθρον) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 87 προσφυγικές οικογένειες (379 άτομα) [ΕΑΠ].


Ζέλενιτς, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 170 οικογένειες μουσουλμάνων (1.100 άτομα) και ήρθαν 89 οικογένειες προσφύγων: 23 από τη Θράκη, 53 από τη Μικρά Ασία, 10 από τον Καύκασο και 3 από αλλού [Πελαγίδης].


Σκλήθρον (Ζελενίτσιον) Φλωρίνης, 1.347 άτομα (643 άρρενες και 704 θήλεις), εκ των οποίων 346 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (172 άρρενες και 174 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.145, ετεροδημότες 179 και αλλοδαποί 23 [Απογραφή 1928].


Σκλήθρον Φλωρίνης, 1.342 άτομα (405 άρρενες και 400 θήλεις) [Απογραφή 1940].


Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν: 1951 (1.153), 1961 (1.084), 1971(853), 1981(623), 1991 (553), 2001 (609).

 

Οι εκκλησίες του χωριού

Στο χωριό υπάρχουν τρεις παλιές εκκλησίες, οι οποίες έχουν υποστεί μάλιστα πολλές άστοχες εξωτερικές και εσωτερικές επεμβάσεις .

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου είναι χτισμένη από το 1864 και βρίσκεται στο χώρο των νεκροταφείων. Η εκκλησία του Αϊ-Γιώργη Σκλήθρου δεν είναι χτισμένη στο κέντρο του χωριού, όπως συνηθίζεται, αλλά στην είσοδο του χωριού. Η παλιά εκκλησία του χωριού βρισκόταν εκεί που σήμερα είναι το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής και της Αγίας Παρασκευής, στην πλαγιά του χωριού πάνω απ' το Σκλήθρο. Γύρω στα μέσα του 19ο αιώνα, ξέσπασε μια φοβερή θεομηνία, οι χείμαρροι πάνω στο βουνό υπερχείλισαν και παρέσυραν την παλιά εκείνη εκκλησία του χωριού. Όταν λίγο αργότερα καταλάγιασε η πλημμύρα και τραβήχτηκαν τα νερά, κάποιοι Σκληθριώτες βρήκαν σε κεντρικό σημείο του χωριού την εικόνα του Αϊ-Γιώργη που είχε παρασυρθεί από την εκκλησία. Το μέρος που βρέθηκε η εικόνα ανήκε στην οικογένεια Σίκλη, η οποία θεώρησε την εύρεση της εικόνας σημαδιακό γεγονός και παραχώρησε το οικόπεδο για την ανέγερση του ναού προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου.
Έτσι στα 1 867 χτίστηκε η εκκλησία με προσωπική εργασία των κατοίκων τού χωριού και με την επίβλεψη Ηπειρωτών μαστόρων, αρχιμάστορας των οποίων ήταν ο μαστορο-Κώστας.
Στα μέσα της πλαγιάς Προσήλιο βρίσκεται χτισμένο το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής . Στη ίδια θέση παλαιότερα ήταν χτισμένο το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Το χωριό πανηγυρίζει της Ζωοδόχο Πηγής και κάθε χρόνο διοργανώνονται εκδηλώσεις μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας , στον ανοικτό χώρο μπροστά από το ξωκλήσι .

Η Μικρασιατική Καταστροφή. Σένια Σάββα

-Τι είναι τούτο το κακό που έγινε, τούτο το καλοκαίρι;
-Που ξεκληρίστηκε ο ντουνιάς και η Χριστιανοσύνη;
Η Σμύρνη καταστράφηκε, ο Πόντος ξεριζώθηκε,
στην Προύσα, την Αττάλεια, δεν έμεινε σημάδι!
-Πέρα στην Καισάρεια, Πέργαμο, Μαγνησία, δε φαίνεται,
δε βρίσκεται, Ρωμιός για να μιλάει.
-Οι Τούρκοι τα κουρέψανε, οι Τούρκοι τα πάτησαν,
τη χώρα την κατάστρεψαν την πλούσια την Σμύρνη,
που ήταν το άνθος του ντουνιά, καμάρι της Ασίας,
που είχε μέσα Έλληνες και μίλαγαν ΜΙΑ γλώσσα,
τη γλώσσα τη Ελληνική, την ξακουσμένη γλώσσα!
-Ξεκλήρισαν τον ντουνιά, κατάστρεψαν τον κόσμο,
 έχασε η μάνα το παιδί και το παιδί τη μάνα,
η αδελφή τον αδελφό, ο άντρας τη γυναίκα,
 και γυναικόπαιδα πολλά, γερόντισσες και γέροι,
 ήρθαν εδώ ξυπόλητοι, γδυτοί και πεινασμένοι.
- Μα, ένα πουλί, καλό πολύ, ελάλησε και λέει:
Μην κλαίτε την καταστροφή, και μην πολυλυπάστε,
ποιος ξέρει τι καιροί Θαρθούν, τι χρόνοι Θα γυρίσουν,
να πάμε να τα πάρουμε, για να πολυχαρούμε...

Μικρασία 1922: Το δίκιο και το χρέος της μνήμης. Χατζής Γεώργιος

Μικρασία 1922: Το δίκιο και το χρέος της μνήμης

Ομιλία για την Μικρασιατική Καταστροφή,
Φλώρινα, 19 Σεπτεμβρίου 2010
Ομιλητής: Χατζής Γεώργιος.


Δυστυχώς, για να περιγράψουμε το κακό που μας βρήκε το '22, ορίσαμε να χρησιμοποιούμε τον όρο “καταστροφή”, μα η λέξη αυτή είναι πολύ μικρή για να σημάνει αυτό που συνέβη τότε. Και δεν ξέρω αν οι γλώσσες των ανθρώπων έχουν τίποτα λέξεις τόσο δυνατές και τόσο βαριές και κατάλληλες, για να μπορέσουμε να τις χρησιμοποιήσουμε. Τι τελικά έγινε το '22; Καταστροφή; Συμφορά; Γενοκτονία; Αφανισμός; Τι από όλα; Μήπως κάτι ακόμα πιο μεγάλο και πιο οδυνηρό;

Όμως η ιστορία της Μικράς Ασίας αρχίζει πολλά χρόνια πριν. Όχι χρόνια, μα αιώνες, χιλιετίες, τότε που οι Αχαιοί, για πρώτη φορά ενωμένοι, πατούσαν στην αμμουδιά της Τροίας. Όταν η μήνις του Αχιλλέως, η πυγμή των Ατρειδών, η σοφία του Νέστορα και η παροιμιώδης ευστροφία του Οδυσσέα ορίσανε τους Έλληνες να διαφεντεύουν την περιοχή. Αυτό το γεγονός, που το ύμνησε ο Ίωνας επικός μας ποιητής, ο Όμηρος, συνέβη πάνω από 3000 χρόνια πριν, και από τότε στον Μικρασιατικό χώρο ούτε στιγμή δεν έπαψε να ακούγεται η ευήχης Ελληνική λαλιά.

Περνούσαν τα χρόνια και οι αιώνες, και οι Ίωνες Έλληνες με αίμα και ιδρώτα, συχνά κάτω από τυράννους, βασιλείς και σατράπες, απεργάζονταν την προκοπή τους, πνευματική και οικονομική. Οι σπουδαίες Ελληνίδες πόλεις, η Μίλητος, η Έφεσος, η Σάμος η Χίος ανέδειξαν ουρανομήκους αναστήματος φιλοσόφους στους οποίους το παγκόσμιο πνεύμα υποκλίνεται ακόμα και σήμερα. Μα και οι υπόλοιπες πόλεις, όπως η Κολοφώνα, η Λέβεδος, η Τέως, οι Κλαζομενές, οι Ερυθρές, η Φώκαια, καλλιέργησαν και τίμησαν μέσα στους αιώνες το Ελληνικό πνεύμα και τον πολιτισμό. Πολιτισμό που γεννούσε πάντα δέος υπεροχής στους ασιατικούς λαούς, όσους διαλέγονταν μαζί του.

Μετά ήρθε ο Αλέξανδρος ο Μέγας, και οι διάδοχοί του μετέπειτα, και κατόρθωσε ό,τι κανείς άλλος πριν, και έφερε την καλήν αλλοίωσιν στους βαρβάρους λαούς της Ανατολής, και τους έκανε Έλληνες όχι με το σπαθί, αλλά με το πνεύμα. Τους έκανε Έλληνες όχι στα χαρτιά, μοιράζοντας δωρεάν υπηκοότητες, αλλά στην σκέψη, μα κυρίως τους έκανε Έλληνες στην καρδιά, και φτάσανε όλοι αυτοί οι βάρβαροι ανατολίτες να μιλούν γλώσσα Ελληνική και να βλέπουν τον κόσμο μέσα από Ελληνικά μάτια. Μέσα από ίδια αυτά τα Ελληνικά μάτια είδανε οι Μικρασιάτες το χαρμόσυνο μήνυμα που τους μετέφεραν κάποιοι Ιουδαίοι ψαράδες, και κάποιος γραμματιζούμενος απο την Ταρσό, και φτιάξανε τις θρυλικές εκκλησίες των αποστολικών Επιστολών και της Αποκάλυψης, και όλα αυτά υπόδουλοι όντες στην πεζή Ρωμαϊκή ειρήνη, αλλά και κατακτητές οι ίδιοι με το μυρωμένο πνεύμα τους.

Και έπειτα μια Ελληνίδα Μικρασιάτισσα που την λέγανε Ελένη γέννησε τον Κωνσταντίνο, που αργότερα η Ιστορία τον είπε και Μέγα και αυτός έφτιαξε ένα ισχυρό κράτος με κέντρο τον Μικρασιατικό χώρο, και ίδρυσε πρωτεύουσα Πόλη σπουδαία απέναντι από την Τροία, εκεί που συναντιούνται δυο ήπειροι και δυο θάλασσες. Και πάλι μέσα από πολύν ιδρώτα, αίμα, μα και πνεύμα οικοδομούσε η Μικρασία την προκοπή της, προκοπή οικονομική, κοινωνική, αλλά και πνευματική. Ανέδειξε πατέρες θεολόγους που ακόμα και σήμερα με πολύ δέος μόλις που ψηλαφούμε την σκέψη τους, και μπροστά στους οποίους η βαρβαρική πια Δύση τότε προσκυνούσε με ζήλεια.

Αλλά η Ιστορία έχει γυρίσματα, και δεν συγχωρεί λάθη και ολιγωρίες. Η ακμή φέρνει ευημερία, και η ευημερία την τεμπελιά, και η τεμπελιά τον όλεθρο, και έτσι βρήκαν ευκαιρία οι Τούρκοι, ημιάγριοι κεντροασιάτες νομάδες, και πάτησαν πόδι στην γή που γέννησε τόσους φιλοσόφους και τόσους αγίους, και την κάνανε δικιά τους. Και ακόμα κάνανε και τους ανθρώπους της δικούς τους, με ασιάτικη βαρβαρότητα και πονηριά, και έτσι όλο και μεγάλωνε η δύναμή τους, και όλο και εξέλιπε η ρωμιοσύνη από τα προγονικά χώματα. Πάει και η Έφεσος, πάει και η Λαοδίκεια, και οι άλλες πόλεις, εάλω, τέλος, και η Πόλις των πόλεων, η Βασιλίς και Κυρία. Σκοτάδι!
Κι όμως, μέσα στον σκοτεινό Μεσαίωνα, μέσα στην ζοφώδη και ασέληνο νύχτα, που για εμάς ταυτίζεται με την επαχθή τουρκική σκλαβιά, το Γένος των Ρωμιών άντεξε στην Μικρασία. Άντεξε τους εξευτελισμούς, τα χαράτσια, τις ατιμώσεις, τους εκτοπισμούς, τους βίαιους εξισλαμισμούς και τα παιδομαζώματα. Τρώγανε, τρώγανε τα θεριά, και έμενε πάντα και μαγιά, και το Γένος δεν έσβηνε. Οι κοινότητες των Ρωμιών κρατούσαν, πότε με την παλληκαριά, πότε με την πονηριά. Τα γράμματα και το πνεύμα περιορίστηκαν, αλλά έδωσαν τόπο και θέριεψε η ψυχή. Διωγμοί συνεχείς, νεομάρτυρες χιλιάδες. Κάθε χωριό, κάθε γειτονιά είχε και τους δικούς της. Και πάντα εργατικοί και φιλότιμοι οι προπαππούδες μας κατόρθωναν, αν και ραγιάδες, να νοικυρεύουν τις δουλειές και τα σπίτια τους, να επικρατούν στο εμπόριο και τις τέχνες, να είναι παραδόξως η πρώτη δύναμη σε μιαν αυτοκρατορία όπου άλλοι διαφέντευαν.


Και μετά ήρθε ο εικοστός αιώνας, και ήρθαν τα πάνω κάτω, και για μια στιγμή νόμισαν οι Ρωμιοί πως μύρισαν λευτεριά, αλλά αλλοίμονο! Ο Ελληνικός στρατός, που με τόσον ενθουσιασμό υποδέχθηκαν στην Σμύρνη, σύντομα θα συνδέονταν με τον χαμό τους.
Οι συσχετισμοί είχαν προ ολίγου καιρού τώρα αλλάξει. Τα μιλέτια και οι εθνότητες που πριν απολάμβαναν της ανοχής του Οθωμανικού καθεστώτος, έστω και υπόδουλα, τώρα στοχοποιούνται, και φρικωδώς αφανίζονται από το νεο-τουρκικό κατεστημένο. Αρμένιοι, Ασσύριοι, Μαρωνίτες, Ρωμιοί, οφείλουν να πεθάνουν, ή να εκτουρκιστούν. Δεν είναι πια ανεκτοί στο κεμαλικό καθεστώς της εθνικής καθαρότητος και του παντουρκικού ιδεολογήματος. “Ή αγάπα -την Τουρκία-, ή τσακίσου και φύγε” (ya sev, ya terket), η κεντρική αυτή ιδέα του κεμαλισμού ακόμα προτάσσεται με παρρησία ως σύνθημα από τους επιγόνους του, τους θρασείς “γκρίζους λύκους”.

Ο Λαός αυτός που επί 3000 χρόνια πότιζε το χώμα της Μικρασίας με το αίμα και τον ιδρώτα του, τώρα σφαγιάζεται αλύπητα, και εκδιώκεται κακήν-κακώς από τις πατρογονικές του εστίες. Οι πολιτείες του παραδίδονται στις φλόγες, τα ιερά του στην σύληση, οι κόρες του στις ατιμώσεις, τα παιδιά του σε ηρώδειες βρεφοκτονίες, τα νειάτα στον αργό θάνατο των ταγμάτων εργασίας, και όσοι καταφέρνουν να γλιτώσουν “συνωστιζόμενοι στην παραλία της Σμύρνης”, όπως αναιδώς κυρήττει η νεοταξική politically-correct σαχλοκουλτούρα, όσοι λοιπόν καταφέρνουν να γλιτώσουν, κοντά ενάμισο εκατομμύριο ψυχές, καταδικάζονται σε ισόβια προσφυγιά, και σε μαύρες στοιχειωμένες μνήμες.

Θα γράψει χαρακτηριστικά ο μέγας λογοτέχνης για τις σφαγές:
“..τσακίστηκαν τα ευζωνάκια, έφυγαν, εμείς απομείναμε. Εμείς απομείναμε, γύρισαν οι τούρκοι... έκαψαν, έσφαξαν, ατίμασαν, τούρκοι είναι αυτοί, μαθές. Μάζεψα όσους βρήκα ζωντανούς... λίγους άντρες, κάμποσες γυναίκες, πολλά παιδιά. Πήραμε τα κονίσματα, και το ευαγγέλιο, και το λάβαρο του Αη-Γιώργη, πήραμε και ό,τι άλλο μπορούσαμε, μπήκα μπροστά, άρχισε η έξοδος,.. κυνηγητό, πείνα, αρρώστιες, κάμποσοι μείνανε στον δρόμο. Τους θάφταμε, κινούσαμε πάλι, όσοι ζωντανοί...
...μερικοί από εμάς πρόλαβαν και πήγαν στο κοιμητήρι, πήραν τα κόκαλα των πατέρων τους, και τα κουβαλούν μαζί τους, να μπουν θεμέλιο στο καινούριο χωριό μας...”

Θα βρεθούν λοιπόν οι πρόσφυγες στην νέα τους γή, “με την ελπίδα μόνο και την χάρη /...για να'βρει πάλι ρίζα το χορτάρι..”, όπως μας τραγουδά ο ποιητής, και θα ριζώσουν, όχι χωρίς δυσκολίες και προβλήματα, με τις μαύρες μνήμες να στοιχειώνουν τον ύπνο τους τα βράδια, και την καχυποψία και την “αδελφοφοβία” του γηγενούς Ελληνικού πληθυσμού και την ανευθυνότητα και την διαφθορά των κυβερνήσεων να τους κατατρέχουν την ημέρα. Μα θα ριζώσουν, και θα κάνουν ό,τι έκαναν αιώνες τώρα: θα προκόψουν.


Θυμάται ο πνευματικός μας φάρος, ο Φώτιος Κόντογλου, ο Αϊβαλιώτης:
«…Εμένα το γραφτό μου ήτανε να γεννηθώ στην Ανατολή, αλλά η ρόδα της Τύχης, που γυρίζει ολοένα, ξερίζωσε από τα θεμέλια τον τόπο μου και μ’ έριξε στην ξενιτειά, σ’ ανθρώπους που μιλούσανε την ίδια γλώσσα με μένα, πλην όμως που έχουνε άλλα συνήθεια. Το πουλί το θαλασσοδαρμένο, πώς βρίσκει έναν βράχο μέσα στο πέλαγο και κάθεται και στεγνώνει τα φτερά του, έτσι βρίσκουμαι κ’ εγώ σε τούτα τα χώματα…»

Ημέρεψε όμως και η αδελφοφοβία, γλύκανε. Πώς θα γινόταν αλλιώς; Δεν ήταν ξένοι αυτοί που βρέθηκαν εδώ, Έλληνες ήταν, πάππου προς πάππο, όμαιμοι, ομόδοξοι, ομόθρησκοι, ομότροποι. Μπήκαν στην ίδια κοινωνία με τους γηγενείς, ασυγχύτως και αδιαιρέτως. Αδιαιρέτως γιατί πέτυχαν οργανική ενσωμάτωση, ίδιο έθνος, ίδιο Γένος, χωρίς αντιπαλότητες και καρκινικές γκετοποιημένες συσσωματώσεις, αλλά και ασυγχύτως, διότι δεν ξέχασαν την καταγωγή τους, την ιδιαίτερη ταυτότητά τους, που πάντα είναι το διαπιστευτήριο για την δημιουργική ένταξη σε μια ζωντανή κοινωνία. Και πράγματι, αυτή η ένταξη δεν μπορούσε να είχε γίνει πιο ουσιαστικά. Τα περισσότερα Ελληνόπουλα σήμερα, λίγο ή πολύ, έχουν και κάποιον πρόγονο που κρατάει από τις χαμένες πατρίδες.

Πλην όμως τα παραπάνω τίποτα δεν αφαιρούν από την τραγικότητα της Καταστροφής, της μεγαλύτερης που έπληξε τον Ελληνισμό σε όλην την μακρόσυρτη ιστορική του διαδρομή. Δεν πρόκειται για μια οποιαδήποτε καταστροφή, ούτε για μια “απλή” γενοκτονία, αλλά για τον αφανισμό ενός ολόκληρου πολιτισμού, μιας άλλης ακμάζουσας, μα τώρα χαμένης Ατλαντίδας, το ξεπάτωμά του από τα χώματα όπου ήκμασε και δημιούργησε μια μοναδική πρόταση ζωής, έναν δικό του ιδιαίτερο τρόπο να αντιλαμβάνεται, να ερμηνεύει, και να νοηματοδοτεί τον κόσμο που τον περιβάλλει, τον ορατό, μα και τον επέκεινα, τον αόρατο. Έναν Πολιτισμό, και έναν Τρόπο που σήμερα, στην μετα-νεωτερική καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση, η οποία καταβροχθίζει τα πάντα στον πλανήτη, -φύση, ανθρώπους, νερά, θάλασσες και βουνά- αρθρώνει την δική του στέρεα αντιπρόταση για ανθρώπινη πληρότητα και ευτυχία.

Υπ'αυτό το πρίσμα η απώλεια του ζωτικού χώρου της Μικρασίας δεν είναι απλά Ελληνική υπόθεση, αλλά πλήττει καίρια τον παγκόσμιο πολιτισμό και τις γενιές που έρχονται. “'Εγκλημα κατά της ανθρωπότητος” θα το λέγαμε ίσως, αν δεν φρόντιζαν οι ισχυροί και οι άρχοντες της γής να χάσει και αυτή η φράση το νόημά της...

Χάθηκε λοιπόν η Μικρασία, ξηλώθηκαν ο Όμηρος, ο Θαλής, ο Πυθαγόρας, η Αγία Ελένη, ο Μέγας Βασίλειος, ο Αγ. Μάξιμος, οι αφανείς Νεομάρτυρες, πάνε και οι αρχαίες πόλεις, Τροία, Έφεσος, Μίλητος, Αλικαρνασσός, και οι άλλες, η Καισάρεια, τα Κοτύωρα, η Πάνορμος, η Σμύρνη, το Αιβαλί, η Τραπεζούντα και η Σινώπη, γκρεμίστηκαν οι εκκλησιές, οι σταυροί και τα κονίσματα, έσβησαν οι μοσχοβολιές και οι γεύσεις, σίγασαν τα βιολιά, τα σαντούρια και οι λύρες, σώπασαν και οι Ρωμιοί ψάλτες και τραγουδιστάδες. Σπίτια, υποστατικά, μαγαζιά, εργοστάσια, σχολεία, όλα ρήμαξαν. Μείναμε μόνο εμείς, τρίτη τέταρτη γενιά να πολεμάμε με τις μνήμες, και να αναλογιζόμαστε αμήχανα το χρέος μας.

Διότι ως απόγονοι εκείνων, αλλά και ως φορείς -εκόντες άκοντες του ίδιου πολιτισμού με αυτούς- έχουμε χρέος. Απέναντι στις γενιές που προηγήθηκαν από εμάς, που μας γέννησαν, και που μέσα σε εμάς ζούνε, και θα ζούνε όσο εμείς τιμούμε την μνήμη τους, και ζωντανεύουμε τα όνειρά τους. Απέναντι στις γενιές που έρχονται μετά από εμάς, που έχουμε την ευθύνη να τους παραδώσουμε έναν κόσμο οχι απλώς όμορφο και άνετο, αλλά κυρίως έναν κόσμο με πλήρες νόημα ζωής, έναν κόσμο που δεν θα αυτοκτονούν μαζικά, πλακωμένοι από το υπαρξιακό κενό τους. Αλλά χρέος έχουμε και απέναντι στους άλλους λαούς, που ολοένα και περισσότερο τσακίζονται στα αδιέξοδα της σύγχρονης εποχής και της νέας τάξης πραγμάτων.

Πρώτο χρέος, αυτονόητο, είναι να μην ξεχάσουμε. Όχι μόνο τους παππούδες που ήρθαν εξαθλιωμένοι πρόσφυγες, παίρνοντας μαζί τους -όσοι έζησαν- κομμάτια και σπαράγματα μιας ολόκληρης ζωής, και μνήμες στοιχειωμένες, αλλά κυρίως να μην ξεχάσουμε όλους τους προηγούμενους, από τον Όμηρο και τον Θαλή, μέχρι τον Αη-Γιώργη τον Χιοπολίτη και τον Χρυσόστομο Σμύρνης, όσους με την ζωή και την πολιτεία τους, με το αίμα και την γραφίδα τους, με το καλέμι και το μυστρί τους, έστησαν αυτό το πολιτιστικό οικοδόμημα, που μοσχοβολούσε στον κόσμον όλο, και τον χαμό του οποίου σήμερα θρηνούμε. Και όσο θρηνούμε, και δεν ξεχνούμε, και προσκυνούμε το αίμα τους και τον πολιτισμό τους, τόσο και θωρακιζόμαστε για όσες δυσκολίες μας περιμένουν ακόμα.

Χρεός δεύτερο, να σηκώσουμε με τιμή και σεμνή περηφάνεια το βάρος της κληρονομιάς που μας παρέδωσαν. Να μην ντραπούμε για αυτήν. Θεός φυλάξοι! Να αποβάλουμε την μειονεξία που εντέχνως και πονηρά θέλει να μας ενσταλάξει η νέα τάξη πραγμάτων, που για δικούς της, μιαρούς και σκοτεινούς λόγους μας θέλει λιωμένους και απρόσωπους μέσα στον νέο παγκοσμιοποιημένο εθνικό χυλό. Να περιφρονήσουμε όσους επιχειρούν να μας κάνουν να ξεχάσουμε ποιοι είμαστε και ποια είναι η διαχρονική μας πορεία, όσους ελαφρόμυαλα μας εντάσσουν σε αλλότριες προς εμάς θεωρίες εθνογένεσης Δυτικού τύπου, όσους μας λένε ότι το '22 οι Ρωμιοί απλώς “συνωστίστηκαν” και δεν σφαγιάσθηκαν στην παραλία της Σμύρνης, όσους αναιδώς και εμετικώς διεκδικούν την μετονομασία της οδού Αγ.Δημητρίου στην Θεσσαλονίκη σε οδό “Κεμάλ Αττατούρκ”, όσους πλαγίως ή ευθέως μας οδηγούν να υποτιμήσουμε και να ξεχάσουμε την Γλώσσα μας, θεμελιώδες συστατικό της ταυτότητας μας, όσους σπεύδουν να ειρωνευτούν κάθε εκδήλωση αγάπης προς την πατρίδα και κάθε αγωνία για την συνέχεια του Γένους, όσους αφελώς ονομάζουν “μεσαίωνα” την ογκωδέστατη παραγωγή λόγου, τέχνης και πνεύματος στην εξελληνισμένη ρωμαϊκή Ανατολή, όσους τέλος ανέχονται να παρουσιάζεται η αρχαία μας ιερή μας κληρονομιά στην Μικρασία, ως -άκουσον άκουσον- “πρώιμος τουρκικός πολιτισμός”.

Αντίδοτο στην κουτοπόνηρη αυτή απόπειρα πνευματικής και ηθικής μας γενοκτονίας ας έχουμε τα λόγια του συγγραφέα και στοχαστή Μίλαν Κούντερα: “Το πρώτο βήμα για να εξοντώσεις ένα έθνος είναι να διαγράψεις τη μνήμη του. Να καταστρέψεις τα βιβλία του, την κουλτούρα του, την ιστορία του. Μετά να βάλεις κάποιον να γράψει νέα βιβλία, να κατασκευάσει μια νέα παιδεία, να επινοήσει μια νέα ιστορία. Δεν θα χρειαστεί πολύς καιρός για να αρχίσει αυτό το έθνος να ξεχνά ποιο είναι και ποιο ήταν. Ο υπόλοιπος κόσμος γύρω του θα το ξεχάσει ακόμα πιο γρήγορα...”

Χρέος τρίτο και βαρύτερο, να αφήσουμε στην άκρη την αβάσταχτη ελαφρότητα του μυαλού μας, και να σκύψουμε με δέος, μαθητές όλοι μας, πάνω στην τρισχιλιόχρονη παράδοσή μας, να την γνωρίσουμε στην ολότητά του βάθους της, να αρχίσει ο νούς και η καρδιά μας να μοσχοβολά από το πνεύμα που αναδύεται, να έρθη η ευλογημένη και γλυκειά και λιτή ψυχική πληρότητα των προγόνων να εκτοπίσει την καταναλωτική ματαιοδοξία μας. Αυτός είναι ο βαθύτερος πνευματικός λόγος που μας κρατά ως σήμερα και δεν αφανιζόμαστε. Και αυτό το χρέος είναι που χρωστάμε κυρίως στους άλλους λαούς. Αν δεν σπουδάσουμε εμείς οι ίδιοι τον πολιτισμό μας, αν δεν τον βγάλουμε από τα μουσεία, και να τον φυλάξουμε στην καρδιά μας, τότε αυτός σβήνει, και σβήνουμε και εμείς μαζί, και ο κόσμος όλος φτωχαίνει.

Να λοιπόν η νέα Μεγάλη Ιδέα για να υπηρετήσουμε και να μας κρατήσει ζωντανούς στα χρόνια που έρχονται: να βγούμε έξω στον κόσμο “ωραίοι ως Έλληνες”, να δώσουμε την δική μας απάντηση στην αδιέξοδη εποχή μας. Αν δεν το κάνουμε, τότε -με πόνο θα το πώ- δεν έχουμε κανέναν λόγο ύπαρξης σε αυτόν τον κόσμο, και όπως λέει και ένας σύγχρονος Έλλην στοχαστής: "...πολύ φοβάμαι ότι θα δούμε (η γενιά μας) το ιστορικό τέλος του Ελληνισμού για πνευματικούς λόγους, ... όπως για πνευματικούς λόγους επέζησε ως σήμερα."

Μακεδονική Μουσική Παράδοση - Μακεδονικά πανηγύρια

Κάθε καλοκαίρι διοργανώνονται στην Μακεδονία αλλά και στην υπόλοιπη Ελλάδα, παραδοσιακά πανηγύρια. Εδώ και χρόνια επιχειρούν να νοθεύσουν τα πανηγύρια μας με εισαγόμενα σκοπιανά ανθελληνικά τραγούδια, με αποτέλεσμα να χάνεται η πλούσια πολιτιστικά παράδοση του τόπου μας με εισαγόμενα τραγούδια. Οι Μακεδονικοί ελληνικοί χοροί είναι κυκλικοί χοροί, με παραδοσιακή μουσική από χάλκινα. Ένας πολιτικός πρόσφυγας είχε πει το εξής εκπληκτικό: "Την δικιά μας μουσική (εννοούσε αυτήν με τα χάλκινα κυρίως) όταν την παίζαμε σε εκδηλώσεις μας, αυτοί (εννοούσε τους σκοπιανούς) την χόρευαν δύο-δύο σε ρυθμό ταγκό ή βαλς. Εμείς τους μάθαμε να χορεύουν τους χορούς μας". Νομίζω ότι αυτό τα λέει όλα, καταρρίπτοντας και πολιτιστικά τις σκοπιανές μυθοπλασίες και παλαβομάρες.
Εμείς οι Μακεδόνες, δίγλωσσοι ή τρίγλωσσοι ακόμη, είμαστε πολύ περήφανοι και πολύ ευτυχείς στα πανηγύρια μας.
Σε αυτά παίζουμε μακεδονίτικους σκοπούς, ελληνικούς δηλαδή, μερικοί από τους οποίους, εξαιτίας της αλληλεπίδρασης με τους γειτονικούς λαούς, έχουν και στίχους στο σλαβομακεδονικό ιδίωμα. Όσοι όμως τους χορεύουν και τους απολαμβάνουν, ξέρουν ότι είναι η ιδιαίτερη ελληνική μουσική παράδοση της Μακεδονίας.

Σιταριά 3/7/2010








Κρατερό 6 Ιουλίου 2010 παραμονή της γιορτής της Αγίας Κυριακής


Μακεδονία


Παρόρι Φλώρινας 14/7/2010


Άγιος Παντελεήμονας Φλώρινας 27 Ιουλίου 2010




Ατραπός Φλώρινας





Κατω Υδρούσα 14 Αυγούστου 2010









Σκοπιά 15 Αυγούστου 2010




Πολυπόταμος 14 Αυγούστου 2010




Πολυπλάτανος Φλώρινας 14-8-2010

Άνω Κλεινές (Γκόρνο Κλέστινο) Φλώρινας

Η Άνω Κλεινές βρίσκονται χτισμένες σε υψόμετρο 635μ, στους πρόποδες του Όρους Βαρνούντα (Περιστέρι) και απέχουν 8χμ από τη Φλώρινα. Τις Άνω Κλεινές διασχίζει ο Γεροπόταμος που πηγάζει από τα βουνά του Ακρίτα. Στην ευρύτερη περιοχή υπάρχουν πολλές πηγές, στο μοναστηράκι, τα Βλάχικα καλύβια, το Στάλο, το Γιάτσοβο, τις Καρυδιές και τη Φραξιά. Επίσης, υπάρχει σπήλαιο με την ονομασία <<Νυχτεριδίσιες φωλιές>>. Οι 220 περίπου κάτοικοι ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία.

Στο χωριό υπάρχει η εκκλησία της Αγίας Τριάδας και το Β. και Δ. μοναστηράκι. Μπορεί κανείς να θαυμάσει τους νερόμυλους της περιοχής (Σιούγκα, Σαπαρδάνη, Βλάχου και Αλαμιτάκη) και τις πολλές βρύσες (του δημοτικού σχολείου, της κοινότητας, της πλατείας και της εκκλησίας), που κάνουν αισθητή την παρουσία τους με την αρχιτεκτονική τους. Μέσα στο χωριό υπάρχουν και δύο γέφυρες.Κατά τη περίοδο της τουρκοκρατίας οι κάτοικοι του χωριού ήταν τουρκαλβανοί και λίγοι ντόπιοι. Όταν έφυγαν οι Τουρκαλβανοί, κάτοικοι από τα γειτονικά χωριά ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στο χωριό αγοράζοντας τις περιουσίες των τουρκαλβανών και από την κτηματική εταιρεία.
Καταγωγή από τον Ακρίτα έχουν ο Σαπαρδάνης, ο Φερμάνης, από το Κρατερό ο Σταύρου, ο Πανόπουλος και από το Παρόρι ο Αλαμπάκης, και ο Αβραμόπουλος.
Οι περισσότεροι κάτοικοι του χωριού έχουν προσφυγική καταγωγή, Μικρασιάτες και από το Καβακλί της Θράκης.
Στην κορυφή του δασωμένου λόφου, που υψώνεται πάνω από το χωριό υπάρχει ασβεστόκτιστο τείχος με είσοδο από ανατολικά. Στους πρόποδες του ίδιου λόφου υπάρχουν λείψανα οικισμού, με εξωτερικό τείχος, που σχηματίζονταν από τους τοίχους των σπιτιών. Ο οικισμός σώζονταν σε πολύ καλή κατάσταση και έδωσε πολυάριθμα όστρακα Ελληνιστικών και Ρωμαϊκών χρόνων, πιθάρια , κεραμίδια , χειρόμυλους , καθώς επίσης και ένα χάλκινο νόμισμα του Κάσσανδρου.
Η Χρονολογία τους είναι των Ελληνιστικών, Ρωμαϊκών και Βυζαντινών χρόνων. Η οχύρωση χαρακτηρίζεται Ιουστινιάνεια.
Σε όλο το χώρο γύρω από χωριό αλλά και σε περιοχές δίπλα στο χωριό και στις παρυφές του βουνού και στο κάμπο υπάρχουν σε μεγάλο βαθμό σπασμένα κεραμικά. Ακριβώς απέναντι από το ποτάμι κάτω από το ύψωμα Κάλε, λέγεται ότι υπήρχαν πήλινοι σωλήνες που φέρναν από πηγή προς το ύψωμα Κάλε νερό.
Κοντά στην εκκλησία βρίσκονται μεγάλες πέτρινες πλάκες, πιθανόν από Μουσουλμανικό νεκροταφείο. Πανηγύρι γίνεται του Αγίου Πνέυματος. Αγαπημένος χορός της περιοχής είναι ο λιτός και αγαπημένα παραδοσιακά τραγούδια τα θρακιώτικα.



Άνω Κλέστινα Βιτωλίων: «έχει κατοίκους 530 τουρκαλβανούς αγρίους, τέμενος και πύργον» [Σχινάς 1886].

Άνω Κλέστοινα Φλωρίνης, 695 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].

Άνω Κλέστινα Φλωρίνης, 749 άτομα (443 άρρενες και 306 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Άνω Κλέστινα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Άνω Κλέστινα Φλωρίνης, 911 άτομα (470 άρρενες και 441 θήλεις). 195 οικογένειες [Απογραφή 1920]. Μετονομασία του οικισμού από Άνω Κλέστινα σε Άνω Κλειναί [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Άνω Κλέστενα (Άνω Κλειναί) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 85 προσφυγικές οικογένειες (381 άτομα) [ΕΑΠ].

Άνω Κλέστινα, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 147 οικογένειες μουσουλμάνων (896 άτομα) και ήρθαν 90 οικογένειες προσφύγων: 72 από τη Θράκη, 13 από τη Μικρά Ασία, τέσσερις από τον Πόντο και μία από αλλού [Πελαγίδης].

Άνω Κλειναί (Άνω Κλέστινα) Φλωρίνης, 584 άτομα (283 άρρενες και 301 θήλεις), εκ των οποίων 384 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (188 άρρενες και 196 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 455 και 129 ετεροδημότες. Απογράφηκαν αλλού 12 δημότες [Απογραφή 1928].

Άνω Κλειναί Φλωρίνης, 743 άτομα (341 άρρενες και 402 θήλεις) [Απογραφή 1940].


Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν: 1951 (656), 1961 (540), 1971 (267), 1981 (236), 1991 (207), 2001 (222).

Ακρίτας (Μπούφι) Φλώρινας

Μόλις 16 χλμ από τη Φλώρινα συναντάμε το γραφικό Ακρίτα, χτισμένο σε 1050μ. υψ, που ανήκει στο Δήμο Κάτω Κλεινών. Το χωριό κατοικείται από 140 άτομα το χειμώνα που αυξάνονται σε 180 το καλοκαίρι, τα οποία ασχολούνται με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Από την ανεύρεση διαφόρων αντικειμένων, φαίνεται ότι αρχικά το χωριό ήταν χτισμένο κάτω από το παρεκκλήσι του Αγίου Γεωργίου και η μετακίνηση των κατοίκων από εκεί έγινε το 15ο αι. Στα μεταγενέστερα χρόνια ο Ακρίτας υπήρξε κεφαλοχώρι με 1.700 κατοίκους, από τους οποίους πολλοί το 1920 μετανάστευσαν στο εξωτερικό.


Ο οικισμός κάηκε ολοσχερώς το 1903 και κατόπιν ξαναχτίστηκε. Το χωριό περιβάλλεται από πλούσιο δάσος έκτασης 32.000 στρεμ, όπου υπάρχει η πηγή Σουπούρκα σε υψ 2.000μ. και η πηγή Μπραζιάνη. Η κορυφή Περιστέρι βρίσκεται σε 2.100μ. υψόμετρο. Ιδιαίτερη θέα προσφέρει η θέση <<Βαρτέσκα>>, απ' όπου φαίνεται όλος ο κάμπος της Πελαγονίας και οι λίμνες των Πρεσπών.

Πανηγύρι γίνεται στη γιορτή του Αγίου Πνεύματος, που συνδυάζει τις ομορφιές της φύσης με γλέντι. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα πανηγύρια του Νομού. Εκκλησίες του χωριού: Αγ. Τριάδας, Αγ Γεωργίου, Προφήτη Ηλία και Αγ. Νικολάου (1872). Η τοπική αρχιτεκτονική είναι ενδιαφέρουσα, καθώς τα σπίτια είναι πετρόχτιστα με χαγιάτι και όμορφα γείσα στη σκεπή. Στο μέσον του χωριού υπάρχουν οι νερόμυλοι Σουτάρη Φ. και Σερβίκη Αντ., ενώ μπροστά στο σχολείο υπάρχει βρύση.

Παραδοσιακή αρχιτεκτονική
Το οικιστικό σύνολο του Ακρίτα συνιστά μία ξεχωριστή περίπτωση σε σχέση με τους υπόλοιπους οικισμούς της περιοχής, αφού εκεί συνυπάρχει μεγάλος αριθμός κτισμάτων που ανήκουν σε μία ευρεία γκάμα αρχιτεκτονικών στυλ. Δίπλα στα παραδοσιακά πλίθινα και πέτρινα και πέτρινα μονώροφα ή διώροφα σπίτια του τέλους του 19ου αι. συναντά κανείς καλοδιατηρημένα δείγματα της κλασικιστικής αρχιτεκτονικής των αρχών του 20ου αι. Επίσης, οι εκλεκτικιστικές επιρροές είναι εμφανείς στα λιθανάγλυφα και στα άλλα διακοσμητικά μοτίβα αρκετών σπιτιών του Μεσοπολέμου στο κέντρο κυρίως του οικισμού.


Δημοτικό Σχολείο Ακρίτα,
Το κτίριο αυτό αποτελεί ένα ξεχωριστό και σπάνιο δείγμα δημόσιας αρχιτεκτονικής τόσο για τα χωριά του Βαρνούντα, όσο και για την ευρύτερη περιοχή. Οι παλαιότεροι κάτοικοι του χωριού εξιστορούν ότι η κοινότητα αποφάσισε το 1907 - λόγω της αύξησης του πληθυσμού και των αναγκών για στέγαση των μαθητών - το κτίσιμο ενός νέου σχολικού κτιρίου και για το λόγο αυτό απευθύνθηκε στο γνωστό αρχιμάστορα Μπραν (ο οποίος είχε κτίσει και την εκκλησία του Αγίου Νικολάου το 1872). Το σχέδιο προέβλεπε την κατασκευή ενός διώροφου κτιρίου με οκτώ συνολικά αίθουσες διδασκαλίας, γραφεία και υπνοδωμάτια δασκάλων, βοηθητικούς χώρους στο υπόγειο κλπ, με προοπτική να στεγάσει 800 - 1.000 μαθητές. Η κατασκευή του σχολείου ξεκίνησε το Μάιο του 1908 με συνεργείο 40 ατόμων και τη συμβολή των κατοίκων του χωριού και ολοκληρώθηκε το 1910, με συνολικό κόστος 3.200 λίρες. Στην τελική του μορφή, εκτός από τις αίθουσες διδασκαλίας, υπήρχε στα ανατολικά ένας μεγάλος χώρος εκδηλώσεων, ενώ στην εξωτερική του πλευρά υπήρχε εξώστης πάνω από την κεντρική θύρα εισόδου.

Τα μορφολογικά του χαρακτηριστικά έχουν έντονες κλασικιστικές επιρροές, με τονισμένο τον κύριο άξονα συμμετρίας και ρυθμική επανάληψη των ανοιγμάτων εκατέρωθεν των εισόδων, οι οποίες στέφονται με κυκλικά διακοσμητικά υπέρθυρα. Όλες αυτές οι αρχιτεκτονικές και μορφολογικές ιδιαιτερότητες, σε συνδυασμό με τη μοναδικότητα του κτιρίου στην περιοχή, οδήγησαν το 2000 το Υπουργείο Μακεδονίας - Θράκης στον χαρακτηρισμό του Δημοτικού Σχολείου Ακρίτα ως διατηρητέο.

O Λάζαρος Μέλιος αναφέρει ότι 81 Μπουφιώτες σχημάτισαν λόχο και πολέμησαν τους Τούρκους στην Πελοπόννησο, κατά την επανάσταση του 1821.

Κάτοικοί του συμμετείχαν στην εξέγερση του Ίλιντεν. Ο στρατός σε αντίποινα το έκαψε στις 2 Αυγούστου 1903 και σκότωσε πολλούς κατοίκους του.


Στις 7 Σεπτεμβρίου 1903, χωρικοί από το Μπουφ κατήγγειλαν στον άγγλο πρόξενο Μοναστηρίου, το βιασμό δεκαπέντε κοριτσιών από το χωριό από οθωμανούς στρατιώτες [Δραγούμης, 280].

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1903 πολλοί κάτοικοι του Μπουφ κατήγγειλαν, στους προξένους της Αγγλίας, της Ρωσίας και της Αυστρίας στο Μοναστήρι, το φόνο του παπά Βασιλείου και τεσσάρων συγχωριανών τους από τον οθωμανικό στρατό [Δραγούμης, 298].

Στα μέσα Νοεμβρίου 1904, διαβάζουμε στο ΣΚΡΙΠ, πως κοντά στο χωριό Μπούφι δολοφονήθηκαν από την ελληνική οργάνωση τρεις κομιτατζήδες. [ΣΚΡΙΠ, 18/11/1904].

«Βίαιη ενέργεια» ελληνικού σώματος εναντίον του Μπουφ, πραγματοποιείται στα τέλη Φεβρουαρίου 1906 [Dakin, 342].

Στις 8 Οκτωβρίου του 1907, 200 Βούλγαροι κομιτατζήδες με αρχηγούς τους βοεβόδες Άτσεφ, Τράικο, Τσόλε και Λέοντεφ κάψανε το Ράκοβο (Κρατερό). Πολλοί από αυτούς ήταν από το Μπούφι και από άλλα χωριά της περιοχής. Οι περισσότεροι κάτοικοι έλειπαν στο παζάρι στο Μοναστήρι. Σύμφωνα με ελληνικό προξενικό έγγραφο, μετά την επίθεση το χωριό είχε μεταβληθεί σε «σωρό ερειπίων» [Βλάχος, 506. Βακαλόπουλος Β, 295. Καραβίτης, 666-668].

Τα ελληνικά αντάρτικα σώματα θέλανε να πραγματοποιήσουν επίθεση εναντίον του, για την καταστροφή του Ρακόβου (Κρατερού),αλλά δεν το επιχείρησαν, γιατί εκεί υπήρχε πάντα ισχυρή οθωμανική στρατιωτική φρουρά.

Μπούφι Φλωρίνης: «επί οχυράς θέσεως κείται το εκ 250 οικογενειών χωρίον Μπούφι, του οποίου οι άνδρες εισί ρωμαλέοι και φιλοπάτριδες» [Σχινάς 1886].

Μπούφι Φλωρίνης, 2. 288 άτομα (1.175 άρρενες και 1.113 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Μπούφι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Μπούφι Φλωρίνης, 1.709 άτομα (751 άρρενες και 958 θήλεις), 299 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μπούφι Φλωρίνης, 1.760 άτομα (827 άρρενες και 933 θήλεις), εκ των οποίων ένας ήταν πρόσφυγας πού ήρθε μετά το 1922. Ομοδημότες ήταν 1.729, ετεροδημότες 14 και αλλοδαποί 17. Απογράφηκαν αλλού 122 δημότες [Απογραφή 1928].

Μπούφιον Φλωρίνης, 1.989 άτομα (952 άρρενες και 1.037 θήλεις) [Απογραφή 1940].
Μετονομασία του οικισμού από Μπούφιον σε Ακρίτας [ΦΕΚ 287 / 10. 10. 1955].

…

Επίσης είναι γνωστόν ότι το χωρίον Μπούφι του διαμερίσματος Μοναστηρίου προσεχώρησεν εις το σχίσμα, διότι ο επίσκοπος αναπληρωτής του μητροπολίτου Πελαγονίας, τότε συνοδικού, προκειμένου να εισπράξη την αρχιερατικήν επιχορήγησιν μετήλθε τοιαύτα απάν¬θρωπα μέσα δια την είστεραξίν της, ώστε τό χωρίον ήναγχάσθη να δηλώση ότι παύει να είναι πατριαρχικόν και προσχωρεί εις το σχίσμα δια ν' αποφύγη την σκληρότητα των προς είσπραξιν ληφθέντων μέτρων.
…
[Ε.Μ.Σ, Μακεδονική Βιβλιοθήκη, Απομνημονεύματα (Μακεδονικός Αγών), Δημητρίου Ν. Κακκαβού, σελ. 41]