Η ΕΞΑΡΧΙΑ

Η ίδρυση της βουλγαρικής εξαρχικής εκκλησίας, έγινε στις 27 Φεβρουαρίου του 1870. Σκοπός ή αστυνόμευση με ομάδες οργανωμένων Κομιτατζήδων και η απόσχισή από το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Τελικά αυτό που ένιωσαν οι μακεδόνες στο πετσί τους ήταν η ανατριχίλα από τη θέα των κατακρεουργημένων και σφαγμένων θυμάτων του Βουλγαροφασισμού. Η εξαρχία έχοντας καλές σχέσεις με τους κατακτητές Τούρκους, αλλά και τους Ρώσους, πέτυχε το διορισμό Βούλγαρων επισκόπων, για να πραγματοποιήσει τη μεταστροφή των Ελληνόφωνων, Βλαχόφωνων, και Σλαβόφωνων πληθυσμών, για να αποκτήσουν βουλγαρική συνείδηση.
Η Οθωμανική αυτοκρατορία με διάφορα μέτρα που πήρε, διευκόλυνε την προσπάθεια για εκβουλγαρισμό της Μακεδονίας. Τέτοια μέτρα ήταν τα φιρμάνια με τα οποία ιδρύθηκαν οι βουλγαρικές επισκοπικές έδρες της Αχρίδος και των Σκοπίων το 1890 και το έτος 1894 των Βελασσών και Νευροκοπίου. Παράλληλα δίνει τη συγκατάθεσή της για διορισμό και άλλων εκπροσώπων της εξαρχίας σε επαρχίες που υπάγονταν αποκλειστικά στη δικαιοδοσία του Οικουμενικού Πατριαρχείου . Έτσι το 1897 ιδρύονται νέες επισκοπικές έδρες στη Δίβρα, στη Στρώμνιτσα και το Μοναστήρι. Αμέσως καθιερώνονται από τη Βουλγαρία και οι θεσμοί των εμπορικών πρακτόρων για καλύτερα αποτελέσματα. Από τη μια οι Τούρκοι από την άλλη οι Βούλγαροι το αποτέλεσμα είναι να παραλύσουν οι εκκλησιαστικοί και οι κοινοτικοί φορείς και να καταδιώκεται το ελληνικό στοιχείο που υπερείχε.
Στη Νεβαλιάνη (Σκοπιά Φλώρινας) οι εξαρχικοί, για όσο χρονικό διάστημα αποτελούσαν μια μικρή μειοψηφία, δεν μπορούσαν να έχουν επιτυχία στις προσπάθειές τους, γιατί αντιμετώπιζαν τη σκληρή αντίσταση των προσηλωμένων στο Πατριαρχείο με επικεφαλείς τους ιερείς του χωριού. Εκκλησιάζονται στη μικρή εκκλησία της Κοιμήσεως της Θεοτόκου(Μοναστήρ) και από το 1902 μέχρι το 1906 θάβουν τους νεκρούς τους στο προαύλιο της ίδιας εκκλησίας. Οι λίγοι εξαρχικοί επιστρέφουν αμέσως μετά από λίγο στο Πατριαρχείο.
Μετά το θάνατο του τελευταίου έξαρχου Ιωσήφ στην Κωνσταντινούπολη, η εξαρχία σβήνει το 1915. Κάτι παρόμοιο είναι σήμερα η λεγόμενη” Αυτοκέφαλη εκκλησία της Μακεδονίας” που παραμένει αποσχισμένη μετά την απόφαση της Α΄προσυνοδιακής διάσκεψης, το Νοέμβρη του 1976 στο CHAMBESH Γενεύης.
Z.L.