"Η κατάληψη της Φλώρινας από τους Τούρκους " του Δημήτρη Μεκάση

Δημήτριος Μεκάσης

Περίπου σαράντα χρόνια, πριν την τουρκική εισβολή στην περιοχή της Φλώρινας, τα μέρη αυτά τα είχε καταλάβει ο Στέφανος Δουσάν, ηγεμόνας των Σέρβων. Οι Σέρβοι ήταν ομόθρησκο έθνος και η κατοχή τους δεν ήταν σκληρή για τους κατοίκους της περιοχής μας. Οι Φλωρινιώτες δεν έγιναν Σέρβοι.  Ο Ιωάννης  Καντακουζηνός μάλιστα, εκείνη την περίοδο,  έγραφε για τον Χλερηνό και τους κατοίκους του, που ήταν ρωμαίοι πολίτες, δηλαδή Ρωμιοί, υπήκοοι της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.

Οι Οσμανλήδες Τούρκοι όμως πλησίαζαν και καταλάμβαναν τα μέρη της Μακεδονίας. Ο Χατζή Εβρένος Μπέης, όπως αναφέρει ο Μπωζούρ, ο Γάλλος πρόξενος της Θεσσαλονίκης, ήταν ένα πανίσχυρος Μπέης που έγινε θρύλος για τους μουσουλμάνους της Μακεδονίας. Ο Χατζή Εβρένος νίκησε τους Έλληνες στην περιοχή των Γιαννιτσών και έσφαξε  με το σπαθί του πάνω από τρεις χιλιάδες Έλληνες, κατά τον θρύλο. Και επειδή κατέλαβε την χώρα του Μεγάλου Αλεξάνδρου, ο Σουλτάνος του έδωσε μια τεράστια έκταση στην περιοχή των Γιαννιτσών.  Ο γιος του Αλή Μπέης κατέλαβε πολλά μέρη, αλλά δυσαρέστησε τον Σουλτάνο με την συμπεριφορά του και αποκεφαλίστηκε. Τον έθαψαν μέσα σε ένα τζαμί στα Γιαννιτσά. Ο Αλή Μπέης είχε ένα γιο, τον Γαζή Γιακούμπ Μπέη Εβρένο, που σε νεαρή ηλικία, πολιόρκησε τα κάστρα του Χλερηνού και τα κατέλαβε. Δεν γνωρίζουμε αν τα κάστρα έπεσαν με συμφωνία ή με έφοδο. Οι θρύλοι  των μουσουλμάνων της Φλώρινας αναφέρουν και δόλο και συμφωνία.

Ο Γιακούμπ Μπέης κατέλαβε την περιοχή της Φλώρινας, σύμφωνα με τον συγγραφέα Μεχμέτ Τεφίκ. Ακριβή χρονολογία δεν γνωρίζουμε. Πιθανότατα το 1383, καθώς για το Μοναστήρι γνωρίζουμε ότι έγιναν σκληρές μάχες και τέλος κατελήφθη κατόπιν συμφωνίας, από τον Τιμούρ Τας  Μπέη, το έτος εγίρας 784,  και σύμφωνα με το χριστιανικό ημερολόγιο, το έτος  1382 – 1383 μ.Χ. Ο ίδιος Πασάς, ο Τιμούρ Τας Μπέης κατέλαβε τον Περλεπέ (Πρίλεπ) την ίδια χρονιά. Και οι τρεις πόλεις βρίσκονται στην ίδια πεδιάδα.  Ο Σουλτάνος Μουράτ ο Α’,  επισκέφτηκε το Μοναστήρι  το 1384. Επομένως η Φλώρινα είχε καταληφθεί πριν το 1384.  Οι Τούρκοι κατέλαβαν τα μέρη μας πολύ νωρίς, καθώς η Θεσσαλονίκη κατελήφθη οριστικά από τους Τούρκους, το 1430,  και η Κωνσταντινούπολη, το 1453.

Όταν ο Γιακούμπ Μέης υποδούλωσε  την περιοχή της Φλώρινας, διέταξε να γκρεμίσουν όλα τα κάστρα. Το κάστρο του Χλερηνού  ήταν το αρχαίο κάστρο, όπου σήμερα βρίσκεται ο αρχαιολογικός χώρος, και το βυζαντινό κάστρο, που χτίστηκε την εποχή του Ιουστινιανού και βρισκόταν πιο πάνω προς την κορυφή του λόφου, τα θεμέλια του οποίου υπάρχουν και σήμερα. Με τις πέτρες του κάστρου έχτισαν νέα σπίτια στην Φλώρινα.  Ο Γιακούμπ Μπέης έκανε την Φλώρινα, η οποία βρισκόταν στην σημερινή της θέση,  διοικητικό κέντρο, της περιοχής του κάμπου της Φλώρινας. Ο Γιακούμπ Μπέης κατοίκησε στο χωριό Τροπαιούχος μαζί με τις οικογένειες της φρουράς του. Έδιωξε του χριστιανούς κατοίκους του χωριού, που ονομαζόταν Μάλα, και το χωριό με τον τουρκικό πληθυσμό το ονόμασε Γαζή Μαχαλεσί, αλλά και  Μαχαλά. Έχτισε μάλιστα και ένα τζαμί στην θέση της εκκλησίας και έναν τεκέ. Οι χριστιανοί κάτοικοι του χωριού πήραν τα βουνά και ίδρυσαν το χωριό Τούριε, το σημερινό χωριό Κορυφή. Μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών, το 1923, οι κάτοικοι της Κορυφής ζήτησαν τις περιουσίες τους, τα σπίτια και τα χωράφια, στον Τροπαιούχο, αλλά το ελληνικό κράτος δεν τους τα έδωσε, καθώς αυτά ανήκαν στα ανταλλάξιμα.

Μετά το 1383, ο νεαρός Μπέης Γιακούμπ, της πανίσχυρης οικογένειας των Εβρενών, ήταν ο αφέντης όλης της περιοχή μας. Άνθρωποι, ζώα, σπίτια, χωράφια και βουνά ανήκαν σε αυτόν. Και η ζωή ακόμη των χριστιανών ήταν εξαρτημένη από τις αποφάσεις του. Για την περιοχή της Φλώρινας είχε αρχίσει μια σκληρή περίοδος, και η μόνη λύση για να απαλλαγούν από την βαρβαρότητα των Οθωμανών ήταν ο εξισλαμισμός. Πολλοί Φλωρινιώτες εξισλαμίστηκαν και άλλαξε η ζωή τους. Οι περισσότεροι όμως έμειναν πιστοί στον χριστιανισμό και υπέστησαν τα πάνδεινα. Οι εξισλαμισμένοι, κατά διαταγή του Σουλτάνου, ήταν υποχρεωμένοι να παντρεύονται με Τούρκους έποικους. Στην Φλώρινα οι πρώτοι Τούρκοι ήταν από το Ικόνιο, οι γνωστοί Κονιάρηδες και Καραμανλήδες, από την Καππαδοκία.  Οι εξισλαμισμένοι χριστιανοί Φλωρινιώτες συμπεθέριασαν με τους ανατολίτες, πήραν σπίτια και χωράφια  και δημιουργήθηκε μια νέα τάξη μουσουλμάνων, πολύ φανατικών, που ήθελαν να εξισλαμίσουν όλη την περιοχή και ιδιαίτερα την πόλη της Φλώρινας. Οι χριστιανικοί ναοί έγιναν τζαμιά και για πάρα πολλά χρόνια δεν υπήρχε χριστιανικός ναός μέσα στην πόλη.

Από τις επιστολές του Σέρβου ηγεμόνα Στέφανου Δουσάν, της περιόδου 1335 – 1345, γνωρίζουμε ότι στην αγορά της Φλώρινας υπήρχε ναός του αγίου Νικολάου. Όταν όμως οι Οθωμανοί κατέλαβαν την Φλώρινα ο ναός του αγίου Νικολάου της αγοράς μετατράπηκε σε τζαμί από τον ίδιο τον Γιακούμπ Μπέη. Το τζαμί στην οδό Παπακωνσταντίνου Νερέτης, πίσω από την Τράπεζα της Ελλάδος, τμήμα του οποίου σώζεται και σήμερα είναι το τζαμί του Γιακούμπ Μπέη, που στα χρόνια της τουρκοκρατία ονομαζόταν Γιακούμπ Μπέη Τζαμί, αλλά και τζαμί της αγοράς. Το πρώτο κτίσμα, του ναού του αγίου Νικολάου που έγινε τζαμί, κατεδαφίστηκε το 1750 περίπου και χτίστηκε νέο τζαμί, τμήμα του οποίου υπάρχει και σήμερα.

Ο Γιακούμπ Μπέης πέθανε σε μεγάλη ηλικία και τον έθαψαν στο χωριό Τροπαιούχος. Ο τάφος του ήταν τόπος προσκυνήματος για τους μουσουλμάνους της Φλώρινας, καθώς αυτός κατέλαβε την περιοχή μας και τους χάρισε περιουσίες που είχαν αρπάξει από τους χριστιανούς. Η διαθήκη του φυλαγόταν στην Φλώρινα. Η διαθήκη άνοιξε αρκετά χρόνια μετά τον θάνατό του, συγκεκριμένα στις  30 Ιουλίου 1470. Άφησε χρήματα, μαγαζιά και νερόμυλους για να χρηματοδοτούνται, το τζαμί του και ο ξενώνας για φτωχούς μουσουλμάνους, που βρισκόταν στην οδό Κρέσνας, δίπλα στο τζαμί, όπου σήμερα η οικοδομή του Θάνου Κάπτση (Σούπερ Μάρκετ Γρηγοριάδης). Ο Γιακούμπ Μπέης ήταν Γαζής, δηλαδή πολεμιστής του Ισλάμ, έναν τίτλο που είχαν οι Σουλτάνοι και οι ισχυροί Μπέηδες.

Η ιστορία της τουρκοκρατίας στην Φλώρινα άρχισε με έναν νεαρό Μπέη, τον Γιακούμπ Μπέη, που κατέλαβε την Φλώρινα, και τελείωσε με έναν νεαρό Έλληνα αξιωματικό, τον υπίλαρχο Ιωάννη Άρτη, που απελευθέρωσε την Φλώρινα στις 7 Νοεμβρίου 1912, μετά από περίπου 528 χρόνια δουλείας. 

Δημήτρης Μεκάσης