Aπό τον Σίμο Τικφέση
(Διευθυντή Δημοτικού Σχολείου)
Εν Αμμοχωρίω τη 14η Δεκεμβρίου 1952
Εις τον εξόχως λαμπρύνοντα την Ελληνικής Ιστορίαν Μακεδονικόν Αγώνα - κατά τον οποίον, οι μεν Τουρκικαί, πολιτικαί, δικαστικαί και στρατιωτικαί αρχαί εφήρμοζαν το “Διαίρει και Βασίλευε”, οι δε Βουλγαρικαί, έδειξαν τα καταχθόνια σχέδιά των δια τα οποία κηλιδώνεται η Ιστορία της, αν παραδεχθούμε ότι υφίσταται τοιαύτη, σε μια χώρα στερουμένης γενναιολογίας - τα πλέον μικρά ή και μεμονωμένα σπίτια της Μακεδονικής γης, έπαιξαν τον ρόλον των ανάλογα των περιστάσεων.
Ούτω και το Αμμοχώριον, κείμενον εις την καρδίαν της ευφοροτάτης πεδιάδος Φλωρίνης, έχει την δική του Ιστορία.
Η Ιστορία όμως αύτη, ένεκα 1) της θέσεως του χωρίου εν τη πεδιάδι, 2) της υπάρξεως κατοίκων Τούρκων μονίμως εγκαταστημένων και αποτελούντων το έκτον του πληθυσμού του χωρίου και 3) της κολιγιακής ζωής των περισσοτέρων χριστιανών κατοίκων, δεν τυγχάνει πλουσία εις ενέργειαν.
Οι κάτοικοι, έζων, καλλιεργούντες τα τμήματα των αγάδων ή γαιοκτημόνων χριστιανών μη διαμενόντων εις το χωρίον αλλά εν Φλωρίνη, βίον ήσυχον, χριστιανικότατον, έχοντες την εκκλησίαν και το σχολείον των, με μόνην την ελπίδα και την πίστιν εις τον ύψιχτον δια την απελευθέρωσίν των εκ του Τουρκικού ζυγού.
Μόνον μετά την συνθήκη του Αγίου Στεφάνου και εξ αιτίας της αναγνωρίσεως της Βουλγαρικής εξαρχίας, δια των εκάστοτε Βουλγαρικών Κυβερνήσεων και δια της χρηματοδοτήσεως ενίων ήρχισεν ν’ αναταράσσεται ο ήσυχος βίος των κατοίκων. Ελάχιστοι κατ’ αρχάς έγιναν σχισματικοί αποσχισθέντες εκ της Ορθοδόξου Εκκλησίας μας.
Αργότερον όταν εις Φλώριναν εγκατεστάθη εξαρχικός αρχιερατικός επίτροπος, όστις αφειδώς εσκόρπιζεν τον πλούτον δια προπαγανδιστικούς σκοπούς, εστάλη εις εξαρχίαν Κωνσταντινουπόλεως εις εντελώς αγράμματος χωρικός ονόματι Τράϊκος Βάντσες και εχειροτονήθη εφημέριος και επανελθών εις το χωρίον ήρχισεν και εκ των σπλάχνων η αναταραχή.
Πάλιν όμως η προπαγάνδα της Βουλγαρίας, δια των εκκλησιών, σχολείων, βιβλίων, επιχορηγήσεων, εξαγοράς συνειδήσεων κ.λ.π. δεν ηδυνήθη να διαταράξει τον ήσυχον βίον των κατοίκων του χωριού.
Αργότερον όμως συνεκρότησεν ένοπλα τρομοκρατικά σώματα Κομιτατζήτδων, άτινα εδιοικούντο κατ’ ευθείαν υπό του Βουλγαρικού Κομιτάτου, όπερ συνεργάζετο μετά των εκάστοτε Βουλγαρικών Κυβερνήσεων και εχρηματοδοτείτο παρά της Πανσλαυϊκής Εταιρίας της Μόσχας.
Ο δημιουργηθείς φυλετικός ανταγωνισμός δια της μεταβολής της εθνολογικής μορφής της περιοχής μας, εδημιούργησεν αυθορμήτως προς άμυναν, Ελληνικά αντάρτικα σώματα εκ γηγενών με εντοπίους αρχηγούς.
Η τιοιάυτη κατάστασις μεγάλως επέδρασεν εις τους κατοίκους του χωρίου και των πέριξ χωρίων.
Επειδή όμως ως προείπον η θέσις του χωρίου και η σύνθεσις των κατοίκων ήτο τοιαύτη, ώστε δυσκόλως ανελάμβανον φανεράν ενεργόν δράσιν. Αλλά και τα Ελληνικά σώματα φανερά δεν επεσκέπτοντο το χωρίον. Κρυφίως και κατά πολύ αραιά διαστήματα επεσκέπτετο μικρόν σώμα υπό τον ΠΕΤΡΟΝ ΧΑΤΖΗΤΑΣΗΝ όστις είχεν κτηματικήν περιουσίαν εις το χωρίον και εγνώριζεν πρόσωπα και πράγματα δι’ αυτό και ετόλμα και κατήρχετο.
Κατά τα άλλα δια συνδέσμων άλλων χωρίων και του ημετέρου εγένετο η σύνδεσις μετά των Ελληνικών σωμάτων με έδραν το χωρίον Σκοπιά.
Εν αντιθέσειμ οι κομιτατζήδες, επειδή είχον ορμητήρια την Βεύην και άλλα χωριά βοριότερον του Αμμοχωρίου και ουχί τα ορεινά χωρία, ως έπραττον τα Ελληνικά σώματα, πολλάκις εισήρχοντο εις το χωρίον, αλλά πάντοτε εν ώρα νυκτός ή ενήδρευον εις τους αγρούς πέριξ του χωρίου με αρχηγούς (Βοϊβόδας) τους:
Τζόλε Γκέργεφ εκ Βεύης.
Πέτρος Στοϊνίτσε και Τανάσκε Σταύρος εκ Σκοπιάς.
Ναούμ Λιόντης εκ Νεοχωρακίου.
Κώνστας Πετρέφτσεφ εκ Περάσματος.
Δημήτριος Γκέρδεφ του Κωνσταντίνου εξ Αμμοχωρίου.
Κατά τας εισόδους αυτάς ή ενέδρας εύρον οικτρόν θάνατον οι κάτωθι αρχηγοί της Ελληνικής Παρατάξεως, οίτινες αναφανδόν είχον τάξει εαυτούς υπέρ των συμφερόντων της Ελλάδος και δεν επτοούντο εκ των απειλών των κομιτατζήδων ουδέ των Τουρκικών αρχών.
Οι ούτω φονευθέντες ήσαν τα ηγετικά στελέχη του χωρίου με μεγάλην επιρροήν και εργάσθηκαν υπέρ της Ελληνικής ιδέας ως σύνδεσμοι των ανταρτικών Ελληνικών ομάδων και εκινούντο να συγκροτήσουν ένοπλον τμήμα εκ των κατοίκων του χωρίου.
1. ΚΛΙΓΚΑΤΣΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ του ΝΑΟΥΜ εξ Αμμοχωρίου.
Ούτως διεκρίνετο δια το θάρρος και την αφοβίαν μετά των λοιπών μελών της πολυμελούς οικογενείας του. Οι Κομιτατζήδες δεν ηδύναντο να τον συλλάβωσι διότι εκρύπτετο και είχεν οργανώσει τοιούτον δίκτυον ώστε πάντοτε αντιλαμβάνετο την εισβολήν.
Το 1905 κατά μήνα Ιούλιον, ενώ μετέβαινεν περί την μεσημβρίαν εις τους αγρούς του προς μεταφοράν γεύματος εις τους θερίζοντες οικείους του, εφονεύθη παρά του κρυπτομένου εις τους αραβοσίτους Βοϊβόδα Γκέρδεφ Δημητρίου εξ Αμμοχωρίου.
2. ΝΑΟΥΜ ΜΙΑΛΤΣΗΣ εκ Σιταριάς.
Ούτος διέμενες εις Αμμοχώριον και εκαλλιέργει την κτηματική περιουσίαν του Τέγου Σαπουντζή.
Κατά μήνα Νοέμβριον του 1905, ενώ μετέφερεν κόπρον εις τους αγρούς δολίως εφονεύθη κρυπτομένων κομιτατζήδων εντός χάντακος υπό τον Γκέρδεφ Δημήτριον και άλλων.
3. ΧΡΙΣΤΟΣ ΤΣΙΩΝΑΣ εξ Αμμοχωρίου.
Και ούτως διεκρίνετο δια την αφοβίαν και την τόλμην του. Συνεργάζετο στενότατα μετά των Ελληνικών ομάδων και πολλάκις με κίνδυνον της ζωής του μετέβαινεν προς συνάντησίν των. Υπεβλέπετο παρά των Τουρκικών αρχών και των Κομιτατζήδων.
Κατά μήνα Δεκέμβριον του 1905 τας μεσονυκτίους ώρας ενώ δια του λίχνου μετέβη δια μυστικής θύρας εκ της οικίας του εις τον στάβλον δια να επισκευθή τα ζώα του και ρίξει νομήν, εκ του βορεινού παραθύρου επυροβολήθη παρά του Στοϊνίτσε Πέτρου και Τανάσκε Σταύρου εκ Σκοπιάς και εφονεύθη και
4. ΝΑΟΥΜ ΓΚΕΡΔΕ εξ Αμμοχωρίου.
Ούτος ήταν ο δυναμικότερος εκ πάντων των ηγουμένων υπέρ της Ελληνικής Παρατάξεως. Διεκρίνετο δια την αυτοθυσία και το θάρρος. Πολλάκις διεπληκτίζετο μετά των αντιθέτων κατοίκων δι’ εθνικά ζητήματα.
Υπηρέτησεν επί δεκαετίαν ως επίτροπος της εκκλησίας και ηγωνίζετο στεναρώς δια την επικράτησιν της Ορθοδόξου Ελληνικής τοιαύτης.
Οι κομιτατζήδες βλέποντες τις το πρόσωπον τούτου έναν ισχυρόν αντίπαλον, προσεπάθησαν να τον έχουσι με το μέρον των και δια σημειώματος τον εδιόρισαν αρχηγόν του χωρίου. Ούτος δι’ ύβρεων έκοψεν το σημείωμα και εξακολούθησε την Εθνική του δράσιν. Μένεα πνέοντες οι κομιτατζήδες, εισήλθον εν ώρα νυκτός τον Μάρτιον του 1906 εις το χωρίον, τον συνέλαβον, τον εξήγαγον εκ της οικίας του και τον μετέφεραν εις το προαύλιον του πρώτου εκ των φονευθέντων Δημητρίου Κλιγκάτση και αφού τον εβασάνισαν με τον πλέον βάρβαρον τρόπον τον κατέσφαξαν εις την εξώθυραν.
Την ιδίαν εσπέραν επυρπόλησαν την οικία Κλιγκάτση Δημητρίου.
Οι εισελθόντες Βοϊβόδαι, Τζώλε Γκέργεφ, Στοϊνίτσε Πέτρ. και Τανάστσε Στ. την ιδίαν νύκτα μετέβησαν εις την οικίαν του Έλληνος ιερέως Παπαϊωαννικείου Ανδρέου με τον σκοπόν να σφάξωσι και αυτόν διότι δεν εξετέλεσεν γραπτήν εντολήν των. Τη μεσολαβήσει όμως της γριάς μητρός του ιερέως, ήτις έπεσεν εις τους πόδας του Γκέργεφ δεν εσφάγη παρά του απεκόπησαν αι κόγχαι των ώτων του.
Ως καταφαίνεται, εις διάστημα ενός έτους σχεδόν εξετελέσθησαν τέσσερις εκ των ηγητόρων του Ελληνισμού και οι κάτοικοι πανικόβλητοι δεν εγνώριζον πού την κεφαλήν κλίναι.
Ολίγον κατ’ ολίγον και φαινομενικώς ήρχισαν να εντάσσονται εις την σχισματικήν εκκλησίαν παρά την θέλησίν των, δια να μην υποστώσι και εκείνοι την ιδίαν τύχην.
Αλλά τελείαν εξάρθρωσιν υπέστησαν οι κάτοικοι κατά το 1906 εκ του εξής γεγονότος.
Την 1ην Φεβρουαρίου του έτους τούτου το βαθύ εσπέρας, ο εξ Αμμοχωρίου Βοϊβόδας, Γκέρδεφ Δημήτριος, βιαίως εισήλθεν εις την οικίαν του Λαζάρου Κολέφσκη με άγνωστους σκοπούς.
Την επομένην μετηνάστευεν εις Αμερικήν ο εξ Αμμοχωρίου Γεώργιος Βάρλες, της Ελληνικής Παρατάξεως, όστις επιέσθη παρά του ως άνω Βοϊβόδα εις την καταβολήν χρυσών νομισμάτων.
Εκδικούμενος ούτως τούτον ειδοποίησεν το φυλάκιον του Τουρκικού Στρατού Σιδηροδρομικού Σταθμού Αρμενοχωρίου περί της παρουσίας του εις την οικίαν Λαζάρου Κολέφσκη.
Πάραυτα ειδοποιηθέντα και άλλα φυλάκια Τουρκικών στρατευμάτων έσπευσαν και περικύκλωσαν την ως άνω οικίαν 50 περίπου στρατιώται.
Του εζήτησαν να παραδοθεί και εις απάντησιν ούτος επυροβόλησεν εναντίον των στρατιωτών.
Επηκολούθησεν μάχη διαρκέσασσα 5 ώρες. Εν τω μεταξύ κατέφθασεν δύναμις 3.000 τακτικού Τουρκικού στρατού μεθ’ ενός ορειβατικού πυροβόλου, όπερ και έρριψεν 12 βολάς κατά της οικίας, ήτις κατέστη ετοιμόρροπος. Ο αμυνόμενος εν απογνώσει ευρισκόμενος εμάχετο εκ των παραθύρων.
Εις μίαν στιγμήν στρατιώται τινές κατώρθωσαν να θέσωσι πυρ εις την οικίαν και τότε ο Βοϊβόδας εξήλθεν και ετράπη εις φυγήν, πεσών εντός της αυλής διάτρητος εκ των σφαιρών των στρατιωτών.
Κατά την διάρκεια της μάχης επεχείρησαν να εξέλθωσι εκ της οικίας η θυγάτηρ του ιδιοκτήτη Μαρία Κολέφσκη ετών 14 ήτις εφονεύθη και η Μαλλίνα Γκέρδε ετών 14 ετραυματίσθη ελαφρώς.
Μετά το γεγονός τούτο αι Τουρκικαί αρχαί συνέλαβον τους οικείους του Λαζάρου Κολέφσκη και όλους τους ενήλικας άνδρας του χωρίου και τους οδήγησαν εις Μοναστήριον, ένθα και παρέμεινον υπόδικοι επί έτους σχεδόν και τη μεσολαβήσει της Ιεράς Μητροπόλεως Φλωρίνης απηλλάγησαν.
Το λοιπόν χρονικόν διάστημα του Μακεδονικού αγώνος διέρρευσεν ηρεμότερον διότι οι Βοϊβόδαι αφοβούντο την κατάδοσιν και δεν ενόχλουν τόσον τους κατοίκους.
Δια των πρακτόρων όμως και σημειωμάτων δεν έπαυον να φορολογούσι τους κατοίκους και ιδιαιτέρως εκείνους οίτινες μετέβαινον ή επανήρχοντο εκ του Εξωτερικού και όσοι συνήπτον αγοροπωλησίας ακινήτων.
Πάντοτε επέβαλον εις τους μεταναστεύοντες ή επανερχομένους 5 χρυσά νομίσματα φόρον και 10% επί των τιμών των αγοροπωλησιών, βουλγαρόφωνων και Ελληνικών συνοικισμών και ουδέποτε επί των Τουρκικών τοιούτων.
Η δε στάσις και διεξαγωγή των συνοικούντων Τούρκων καθώς και των επισήμων Τουρκικών αρχών έναντι της Ελληνοχριστανικής διαμάχης μετά των κομιτατζήδων δια την φυλετικήν επικράτησιν, υπήρξε ομοία με το στερεότυπον “Διαίρει και Βασίλευε” των εκάστοτε κατακτητών.
Η έντασις της διαμάχης αυτής έφθασεν εις το Ζενίθ μέχρι το 1908, ότε ανεκηρύχθη το Τουρκικόν Σύνταγμα Συμφιλιώσεως.
Δεν παρήλθεν όμως έτος από τούτο και μετά τον φόνο του Βοϊβόδα Τζώλε Γκέρκεφ ήρχισεν ιδιαιτέρως εις το λεκανοπέδιον Φλωρίνης να επαναλαμβάνονται τα ίδια γεγονότα δια της δράσεως πάλι των κομιτατζήδων, έως την 8ην Νοεμβρίου 1912, οπότε νικηφόρος ο απελευθερωτικός Ελληνικός Στρατός κατέλαβεν την Φλώριναν και εχάρισεν εις τους κατοίκους την πολυπόθητον ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΝ.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου