ΑΜΜΟΧΩΡΙ-ΤΟΠΟΣ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ

ΙΣΤΟΡΙΑ

Τα τοπωνύμια σε κάποιο λοφίσκο ανατολικά του χωριού (σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από το σημερινό χωριό και κοντά στις σιδηροδρομικές γραμμές) και τα πολλά αρχαιολογικά ευρήματα της Αλεξανδρινής εποχής με τα κέρματα του Κασσάνδρου και του Μεγάλου Αλεξάνδρου, μας δίνουν την εντύπωση ή μάλλον την βεβαιότητα ότι στο συγκεκριμένο λοφίσκο υπήρχε αρχαία πόλη του Κασσάνδρου. Συνεπώς, το συμπέρασμα που βγαίνει , είναι ότι η περιοχή του Αμμοχωρίου κατοικείτο από την Αλεξανδρινή εποχή ακόμα. Η εγκατάσταση των πρώτων κατοίκων στο σημερινό Αμμοχώρι, πιστεύεται από τους γεροντότερους ότι έχει γίνει από ανθρώπους της Αιγύπτου, τους οποίους έστειλε ο Μέγας Αλέξανδρος για να καλλιεργήσουν τη γη, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν με μικρές καλύβες στην ακροποταμιά, στο βόρειο τμήμα του σημερινού Αμμοχωρίου. Οι πρώτες οικογένειες εγκαταστάθηκαν στο νότιο τμήμα του σημερινού χωριού και ήταν η οικογένεια του Απιδόπουλου. Με την πάροδο του χρόνου ομάδες οικογενειών εγκαταστάθηκαν και δημιούργησαν το σημερινό Αμμοχώρι. Μιλούσαν το γλωσσικό ιδίωμα το οποίο διατηρείται και σήμερα, περιέχει λέξεις λατινικές, γαλλικές, τούρκικες. Στο θρήσκευμα όλοι οι κάτοικοι είναι Χριστιανοί Ορθόδοξοι. Απ’ ότι φαίνεται οι κάτοικοι εγκαταστάθηκαν στο σημερινό χωριό για να εκμεταλλευτούν τα άφθονα, καθαρά νερά του ποταμού, αλλά και να εκμεταλλευτούν την άφθονη άμμο και πέτρα που είχε το ποτάμι προκειμένου να χτίσουν τα σπίτια τους.

Επί Τουρκοκρατίας υπήρχαν δύο τσιφλίκια τα οποία εκμεταλλεύονταν οι αγάδες παίρνονταν σαν εργάτες τους γηγενείς να τα καλλιεργούν μόνο για το ψωμί τους. Αλλά και οι ιδιοκτησίες που κρατούσαν οι κάτοικοι, το περισσότερο γέννημα ήταν πάλι για λογαριασμό των Τούρκων διότι ήταν δυσβάσταχτο το χαράτσι που επέβαλε ο Τούρκος στην παραγωγή. Επειδή ο Τούρκος άφησε και σέβονταν την πίστη της Ορθοδοξίας, οι κάτοικοι για να αποφύγουν το χαράτσι έκαναν δωρεές στην εκκλησία, όπου δια μέσου της εκκλησίας μοιράζονταν το γέννημα αποφεύγοντας έτσι το χαράτσι.

Με τον ξεσηκωμό των υπόδουλων λαών ενάντια στους Τούρκους, δημιουργήθηκαν ομάδες αντάρτικες και χτύπαγαν τον Τούρκο με οποιοδήποτε μέσο και τρόπο μπορούσαν. Σε μια τέτοια ομάδα, στο χωριό Νεοχωράκι (παλιό Νεόκαζι), έδρασε κάποιος τον οποίο οι Τούρκοι πιάνοντάς τον του έκοψαν τα αυτιά, κάψαν δυο φορές το σπίτι του και για να αποφύγει η οικογένειά του τα αντίποινα των Τούρκων, ήρθε και εγκαταστάθηκε στο Αμμοχώρι. Έτσι πήραν και το όνομα Νεοκάζης.

Μετά την απελευθέρωση από τους Τούρκους, διάφοροι βαλκανικοί λαοί προσπάθησαν να επιβουλευτούν την περιοχή. Βούλγαροι, Σέρβοι, Αλβανοί και έτσι εκτός του κυρίως εχθρού (Τούρκου) δημιουργήθηκαν εστίες έντασης μεταξύ των βαλκανικών λαών. Με την επικράτηση των Ελλήνων έγινε η συμφωνία ανταλλαγής των πληθυσμών Τούρκων και Ελλήνων μικρασιατών, οι οποίοι εγκαταστάθηκαν το 1922 στο χωριό. Αυτοί οι πρόσφυγες ήταν αρκετοί, και μοιράστηκαν σε αυτούς τα τούρκικα τσιφλίκια ως κλήρος. Η συμβίωση με τους γηγενείς κατά τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασής τους , δεν ήταν ομαλή. Με την πάροδο του χρόνου όμως έχοντας να αντιμετωπίσουν τα ίδια προβλήματα, τις ίδιες κακουχίες, τους νέους πολέμους οι οποίοι ξέσπασαν κατά τη διάρκεια του 1940 και συγκεκριμένα με τους Γερμανούς, Βούλγαρους και Ιταλούς κατακτητές, έγιναν μια ψυχή προκειμένου να διαφυλάξουν τα εδάφη τους και τις οικογένειές τους. Έτσι επήλθε η συμφιλίωση των κατοίκων, η σύσφιξη των σχέσεων με τη δημιουργία κουμπαριών και συμπεθεριών, σχέσεις οι οποίες διατηρούνται και γίνονται άριστες με τον καιρό.



Κατά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το χωριό κατελήφθη από τους Βουλγάρους, οι οποίοι κατ’ αρχάς με ήπιο τρόπο λόγω του γλωσσικού ιδιώματος προσπάθησαν να εκβουλγαρίσουν τους κατοίκους και να γίνουν βουλγάρικα σχολεία. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την αγανάκτηση των κατοίκων και τον σχηματισμό των αντάρτικων ομάδων οι οποίες έδρασαν στα βουνά πολεμώντας τον κατακτητή και φέρνοντάς του σοβαρά πλήγματα.

Κατά τη διάρκεια της κατοχής έδρασε στην περιοχή του Αμμοχωρίου ο Καπετάν Αυγερινός (Πόντιος στην καταγωγή που ήρθε με τον ξεριζωμό και εγκαταστάθηκε στο Αμμοχώρι), ο οποίος επέφερε μεγάλα πλήγματα με τις αντάρτικες ομάδες που είχε, στους Γερμανούς και Βουλγάρους. Οι κατακτητές όμως στα φαινόμενα αυτά έδειξαν όλη τους την αγριότητα και αντέδρασαν με σκοτωμούς, λεηλασίες και κάψιμο των σπιτιών. Η απελευθέρωση βρήκε το χωριό ερείπιο, παντού κάλυκες και ναρκοπέδια. Οι αγωνιστές βρήκαν οικογένειες ξεριζωμένες, το ζωικό κεφάλαιο έλειπε παντελώς. Μια ζωή έπρεπε να ξαναρχίσει μέσα από τα ερείπια. Η οικονομική βοήθεια του σχεδίου Μάρσαλ εξανεμίσθηκε στους τότε προύχοντες του χωριού και η καταρράκωση των κατοίκων συνεχιζόταν και σαν να μην έφτανε αυτό άρχισε ο εμφύλιος. Το χωριό μοιρασμένο στα δύο, άλλοι με τον τακτικό στρατό και άλλο με τον δημοκρατικό, επιδόθηκαν σε έναν εξοντωτικό πόλεμο, που χώρισε τους χωριανούς, δημιούργησε έχθρες και μίσος που υπάρχει ακόμα και σήμερα σε μερικές οικογένειες.

Πηγή: Γυμνάσιο Αμμοχωρίου



Κάτοικοι του χωριού συμμετέχουν στην επανάσταση του Ίλιντεν

Στα τέλη Απριλίου 1905, κοντά στο χωριό υπήρξαν δύο νεκροί και τρεις τραυματίες κομιτατζήδες, σε συμπλοκή τσέτας με την ομάδα του καπετάν Ανδρέα. Οι Έλληνες είχαν ένα νεκρό και ένα τραυματία [ΣΚΡΙΠ, 27/4/1905].
Το χωριό Πεσόσνιστα ήταν στα τέλη του 15ου αιώνα τιμάριο των Хисир και Илиас Умур με 114 οικογένειες.

Την 1η Ιουλίου 1906 «άγνωστοι» πυροβόλησαν τον εξαρχικό παπά του χωριού και «έθραυσαν την δεξιάν αυτού χείρα». Στις 14 του ίδιου μήνα οι κομιτατζήδες σκότωσαν τον πατέρα του πατριαρχικού δάσκαλου Κώστα Μήτσε [Προξενείο Μοναστηρίου, 5/8/1906, έγγραφο 511].

Στις 18 Φεβρουαρίου 1907, διαβάζουμε στο ημερολόγιο του Τσόντου Βάρδα, πως ο οθωμανικός στρατός επιτέθηκε στους κομιτατζήδες του χωριού και σκότωσε τρεις-τέσσερις άντρες και δυο γυναίκες [Βάρδας Β, 496]. Στις 16 Μαρτίου ο έλληνας αρχηγός γράφει απειλητική επιστολή στον εξαρχικό παπά-Τράικο στην Πεσόσνιτσα «ίνα επανέλθη εις την ορθοδοξίαν» [Βάρδας Β, 551].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης: «έχει κατοίκους 784 χριστιανούς και 270 οθωμανούς, εκκλησίαν, τέμενος και χάνιον» [Σχινάς 1886].

Pesusnitza, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Πεσσόσνιτσα, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) μετά. Προσήλθαν στο πατριαρχείο 14 οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Πεσόσνιτσα: «Απεσκίρτησε τω 1906 κλεισθείσης της εκκλησίας υπό των Αρχών. Μετά το Σύνταγμα επεχείρησαν οι Βούλγαροι να την καταλάβουν, μεθ’ ο εσφραγίσθη υπό των Αρχών, αλλ’ ούτοι αφαιρέσαντες τας σφραγίδας την κατέλαβον και ήδη ευρίσκεται εις τας χείρας των» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, 775 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι από το 1905 [Χαλκιόπουλος 1910].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, 741 άτομα (394 άρρενες και 347 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τον οικισμό Λεσκοβίτση [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Πεσόσνιτσα Φλωρίνης, 796 άτομα (405 άρρενες και 391 θήλεις), 168 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Πεσόνιτσα σε Αμμοχώρι [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Πεσόσνιτσα (Αμμοχώρι) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 49 προσφυγικές οικογένειες (159 άτομα) [ΕΑΠ].

Πεσόσνιτσα, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν οκτώ οικογένειες μουσουλμάνων (60 άτομα) και ήρθαν 48 οικογένειες προσφύγων: δύο από τη Μικρά Ασία, 29 από τον Πόντο και 17 από τον Καύκασο [Πελαγίδης].

Αμμοχώριον (Πεσόσνιτσα) Φλωρίνης, 1.092 άτομα (528 άρρενες και 564 θήλεις), εκ των οποίων 156 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (79 άρρενες και 77 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.044, ετεροδημότες 45 και αλλοδαποί 3. Απογράφηκαν αλλού 19 δημότες [Απογραφή 1928].

Αμμοχώριον Φλωρίνης, 1.508 άτομα (710 άρρενες και 798 θήλεις) [Απογραφή 1940].