ΤΟΥ ΛΑΖΑΡΟΥ - ΛΑΖΑΡΚΕΣ
Η καρδιά των κοριτσιών χοροπηδάει. Έρχεται ο Άγιος Λάζαρος. Οι χαρές που προσφέρει, πολλές. Γέλιο, τραγούδι, χορό. Μα και λεφτά, αυγά, φαγώσιμα.
Από νωρίς λοιπόν μαζεύονται τα κορίτσια. Κάνουν κι εξάσκηση. Να πούνε όμορφα τα τραγούδια. Να παρουσιάσουν τους χορούς αέρινους, σαν πεταλουδίτσες. Να χαρούν κι αυτές, να ευχαριστήσουν και τους χωριανούς, για να προσφέρουν περισσότερα. Και τα λένε. Πoια θα μαζεύει τ' αυγά, πoια τ' αλεύρι, το φασόλι, τα λεφτά.
Τιτίβισμα οι φωνούλες τους. Είναι μικρές. Όχι μεγαλύτερες από 14 χρονών. Ξέρουν την κούραση. Μα τι τις νοιάζει; Αυτές θέλουν να γίνουν Λαζαρίνες, ή, Λαζάρκες. Να σκορπίσουν κέφι, τραγούδι, συμπόνια.
Στον τόπο μας, ο Άγιος Λάζαρος, είναι πλούσιος. Δεν προσφέρει χαρές μόνον την ημέρα της μνήμης του. Αρχίζει νωρίτερα. Το προηγούμενο Σάββατο, το παραμονιάτικο της Ε' Κυριακής των Νηστειών. Και το λέμε γυφτολάζαρου, ή μικρολάζαρου, ή φτωχολάζαρου ή τη λάζαρα.
(=Τ' αϊ Λάζαρου = τη Λάζαρο του Λαζάρου = τη Λάζαρο).
Τώρα, στη Φλώρινα και τα χωριά της, έρχονται λαζάρκες οι γύφτες.
Είναι ντυμένες με παρδαλά φορέματα, με λουλούδια στο κεφάλι και χορεύουν και τραγουδούν. Σ’ όλα τα σπίτια πάνε. Για το καθένα θα ’χουν κάτι να πουν.
Και μαζεύουν λεφτά, ψωμί, τυρί, κτλ. Φυσικά λένε και την τύχη, σ ’όποιον θελήσει. Να βγαίνει το καρβέλι. Και σκορπούν κέφι. Και τις ακολουθούν τα μικρά για να δουν και απολαύσουν τις φωνητικές και χορευτικές ικανότητές τους. Για αυτό λέγεται γυφτολάζαρου, ή, μικρολάζαρου, ή, φτωχολάζαρου το Σάββατο τούτο.
Οι γύφτοι κουβαλούν και αρκούδες και μαϊμούνια που με τα παιγνιδίσματά τους σκορπούν κέφι και συρφετό από πιτσιρικάδες ξωπίσω τους. Χορεύουν, πηδούν, παλεύουν οι αρκουδιάρηδες μαζί τους. Και μαζεύονται περίσσια και προσφερόμενα απ’ τους συντοπίτες.
Πολλοί για θεραπεία της μέσης, βάζουν να τους πατήσει ή αρκούδα, κατόπιν εiδικής συμφωνίας με τ' αφεντικό της.
Οι αρκούδες γυρίζουν όλη τη βδομάδα.
Το Σάββατο όμως του Αγίου Λαζάρου, είναι των κοριτσιών του χωριού. Μόνον αυτά παρουσιάζονται λαζαρίνες. Γυρίζουν σ' όλα τα σπίτια, απ' το πρωί, παρέες παρέες από 4 ή 6 κορίτσια ντυμένες με τα γιορτινά τους, και λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι. Τραγουδούν, χορεύουν και μαζεύουν αλεύρι και φασόλια, Μα κι άλλοι αν τους δώσουν τα παίρνουν. Σήμερα δίνουν και λεφτά.
Σαν φτάσουν σε σπίτι για καλόπιασμα τραγουδούν:
Να βγει, γυναίκα ή κορίτσι
να μας δώσει λίγο αλεύρι.
Και μετά, καθώς όλοι οι χωριανοί γνωρίζονται μεταξύ τους, λένε για κάθε σπίτι ανάλογο τραγούδι :
Για ανύπαντρο. Εύχονται να παντρευτεί όταν όλα θα ’ναι γιομάτα και βολικά.
Σ’ αυτήν την αυλή, έχει νέο δυνατό.
Θέλουν να τον παντρέψουν.
Με καινούριο άσπρο σιτάρι,
και καινούριο καλό, κόκκινο κρασί.
Για κοριτσάκι. Το εκθειάζουν και τού εύχονται να παντρευτεί με κάποιον σαν αυτήν.
Μικρό κορίτσι,
όμορφο κορίτσι.
Χρυσό σκουφί φορούσε,
Χρυσό αγόρι να πάρει.
Για παπά, σαν τον βρούνε σπίτι του. Επικαλούνται τις ευλογίες του, για πλούσια σοδειά.
Περιόδευσε, ο Δεσπότης,
στον κάμπο και στ’ αμπέλια.
Να ευλογήσει τα χωράφια.
Να βγει άσπρο σιτάρι
και καλό κόκκινο κρασί.
Στο δρόμο πάλι, καθώς οι λαζαρίνες βαδίζουν, τις πειράζουνε. Είναι γνωστοί όλοι και θέλουν να γελάσουν. Αυτές όμως δε χαρίζονται κι' απαντούν:
Παύσε, σκάσε, ζωηρό παιδί.
Βλέπε μας και σκάνε.
Λένε κι άλλα. Για νύφη, ξενιτεμένο, γέρο κτλ.
Γυρίζουν όλη μέρα. Όλα τα σπίτια πρέπει να επισκεφτούν Να μαζέψουν και πολλά. Κι οι νοικοκυρές τις δέχονται καλοσυνάτα και γελαστές, με γιομάτο το ταγάρι. Αφού ακούσουν το τραγούδι και χαρούν το χορό, τους προσφέρουν. Πολλές φορές, παρέκει, χορεύουν και οι σπιτικοί. Οι λαζάρκες μετέδωσαν κάτι απ’ το κέφι τους.
Μόλις ακουστεί ή καμπάνα του Εσπερινού, οι λαζαρίνες, σταματούν.
Με τη σοδειά τους όλη, πηγαίνουν στο πιο φτωχό σπίτι του χωριού. Εδώ μαγειρεύουν αυτά που συγκέντρωσαν. Με πολύ κέφι και μπρίο κάθε μια, κάνει και μια δουλειά υπεύθυνα. Ύστερα, σαν όλοι είναι έτοιμοι, τα τρώνε μαζί.
Λαζαρίνες και ή φτωχή οικογένεια. Και το γλέντι συνεχίζεται ως αργά. Όταν φύγουν είναι ψόφιες. Η φτωχοοικογένεια όμως χαίρεται ιδιαίτερα για την τιμή πού της κάνουν να την διαλέξουν να τις περιποιηθεί, και γιατί χόρτασε η ίδια. Ότι περισσεύει απ’ τη σοδειά, μένουν στη φτωχοοικογένεια. Οι Λαζάρκες για αυτήν τα μάζεψαν.
Σήμερα οι λαζαρίνες πουλάνε τη σοδειά τους, για να αγοράσουν τίποτα κουφέτα, ή γλυκά. Την άλλη μέρα είναι ή Κυριακή των Βαΐων. Την λέμε Κυριακή του Λαζάρου.
Οι λαζάρκες δε χόρτασαν, δε κουράστηκαν, δεν τέλειωσαν. Πάλι παρέες παρέες, σαν χτες, γυρίζουν σ’ όλα τα σπίτια. Τραγουδούν και χορεύουν. Το χτες ξεχάστηκε. Τώρα έχουμε άλλα. Μαζεύουν αυγά, λεφτά και γεωργικά προϊόντα. Τα σημερινά είναι δικά τους. Το βράδυ, σαν τελειώσουν, πάνε σε Κάποιο απ' τα σπίτια τους, και τα μοιράζονται.
Ο διήμερος κόπος τους αμείβεται μ’ αυτά και το πολύ κέφι και κούραση.
Μα έχουν να λένε πολλά για αυτό. Και γριές ακόμα, θαρρείς πως τιτιβίζουν όταν τα διηγούνται.
Λαζάρου Αν. Μέλλιου, Λαογραφικά Φλώρινας, Γιορτές Ι, Φλώρινα 1976
Η καρδιά των κοριτσιών χοροπηδάει. Έρχεται ο Άγιος Λάζαρος. Οι χαρές που προσφέρει, πολλές. Γέλιο, τραγούδι, χορό. Μα και λεφτά, αυγά, φαγώσιμα.
Από νωρίς λοιπόν μαζεύονται τα κορίτσια. Κάνουν κι εξάσκηση. Να πούνε όμορφα τα τραγούδια. Να παρουσιάσουν τους χορούς αέρινους, σαν πεταλουδίτσες. Να χαρούν κι αυτές, να ευχαριστήσουν και τους χωριανούς, για να προσφέρουν περισσότερα. Και τα λένε. Πoια θα μαζεύει τ' αυγά, πoια τ' αλεύρι, το φασόλι, τα λεφτά.
Τιτίβισμα οι φωνούλες τους. Είναι μικρές. Όχι μεγαλύτερες από 14 χρονών. Ξέρουν την κούραση. Μα τι τις νοιάζει; Αυτές θέλουν να γίνουν Λαζαρίνες, ή, Λαζάρκες. Να σκορπίσουν κέφι, τραγούδι, συμπόνια.
Στον τόπο μας, ο Άγιος Λάζαρος, είναι πλούσιος. Δεν προσφέρει χαρές μόνον την ημέρα της μνήμης του. Αρχίζει νωρίτερα. Το προηγούμενο Σάββατο, το παραμονιάτικο της Ε' Κυριακής των Νηστειών. Και το λέμε γυφτολάζαρου, ή μικρολάζαρου, ή φτωχολάζαρου ή τη λάζαρα.
(=Τ' αϊ Λάζαρου = τη Λάζαρο του Λαζάρου = τη Λάζαρο).
Τώρα, στη Φλώρινα και τα χωριά της, έρχονται λαζάρκες οι γύφτες.
Είναι ντυμένες με παρδαλά φορέματα, με λουλούδια στο κεφάλι και χορεύουν και τραγουδούν. Σ’ όλα τα σπίτια πάνε. Για το καθένα θα ’χουν κάτι να πουν.
Και μαζεύουν λεφτά, ψωμί, τυρί, κτλ. Φυσικά λένε και την τύχη, σ ’όποιον θελήσει. Να βγαίνει το καρβέλι. Και σκορπούν κέφι. Και τις ακολουθούν τα μικρά για να δουν και απολαύσουν τις φωνητικές και χορευτικές ικανότητές τους. Για αυτό λέγεται γυφτολάζαρου, ή, μικρολάζαρου, ή, φτωχολάζαρου το Σάββατο τούτο.
Οι γύφτοι κουβαλούν και αρκούδες και μαϊμούνια που με τα παιγνιδίσματά τους σκορπούν κέφι και συρφετό από πιτσιρικάδες ξωπίσω τους. Χορεύουν, πηδούν, παλεύουν οι αρκουδιάρηδες μαζί τους. Και μαζεύονται περίσσια και προσφερόμενα απ’ τους συντοπίτες.
Πολλοί για θεραπεία της μέσης, βάζουν να τους πατήσει ή αρκούδα, κατόπιν εiδικής συμφωνίας με τ' αφεντικό της.
Οι αρκούδες γυρίζουν όλη τη βδομάδα.
Το Σάββατο όμως του Αγίου Λαζάρου, είναι των κοριτσιών του χωριού. Μόνον αυτά παρουσιάζονται λαζαρίνες. Γυρίζουν σ' όλα τα σπίτια, απ' το πρωί, παρέες παρέες από 4 ή 6 κορίτσια ντυμένες με τα γιορτινά τους, και λουλουδένιο στεφάνι στο κεφάλι. Τραγουδούν, χορεύουν και μαζεύουν αλεύρι και φασόλια, Μα κι άλλοι αν τους δώσουν τα παίρνουν. Σήμερα δίνουν και λεφτά.
Σαν φτάσουν σε σπίτι για καλόπιασμα τραγουδούν:
Να βγει, γυναίκα ή κορίτσι
να μας δώσει λίγο αλεύρι.
Και μετά, καθώς όλοι οι χωριανοί γνωρίζονται μεταξύ τους, λένε για κάθε σπίτι ανάλογο τραγούδι :
Για ανύπαντρο. Εύχονται να παντρευτεί όταν όλα θα ’ναι γιομάτα και βολικά.
Σ’ αυτήν την αυλή, έχει νέο δυνατό.
Θέλουν να τον παντρέψουν.
Με καινούριο άσπρο σιτάρι,
και καινούριο καλό, κόκκινο κρασί.
Για κοριτσάκι. Το εκθειάζουν και τού εύχονται να παντρευτεί με κάποιον σαν αυτήν.
Μικρό κορίτσι,
όμορφο κορίτσι.
Χρυσό σκουφί φορούσε,
Χρυσό αγόρι να πάρει.
Για παπά, σαν τον βρούνε σπίτι του. Επικαλούνται τις ευλογίες του, για πλούσια σοδειά.
Περιόδευσε, ο Δεσπότης,
στον κάμπο και στ’ αμπέλια.
Να ευλογήσει τα χωράφια.
Να βγει άσπρο σιτάρι
και καλό κόκκινο κρασί.
Στο δρόμο πάλι, καθώς οι λαζαρίνες βαδίζουν, τις πειράζουνε. Είναι γνωστοί όλοι και θέλουν να γελάσουν. Αυτές όμως δε χαρίζονται κι' απαντούν:
Παύσε, σκάσε, ζωηρό παιδί.
Βλέπε μας και σκάνε.
Λένε κι άλλα. Για νύφη, ξενιτεμένο, γέρο κτλ.
Γυρίζουν όλη μέρα. Όλα τα σπίτια πρέπει να επισκεφτούν Να μαζέψουν και πολλά. Κι οι νοικοκυρές τις δέχονται καλοσυνάτα και γελαστές, με γιομάτο το ταγάρι. Αφού ακούσουν το τραγούδι και χαρούν το χορό, τους προσφέρουν. Πολλές φορές, παρέκει, χορεύουν και οι σπιτικοί. Οι λαζάρκες μετέδωσαν κάτι απ’ το κέφι τους.
Μόλις ακουστεί ή καμπάνα του Εσπερινού, οι λαζαρίνες, σταματούν.
Με τη σοδειά τους όλη, πηγαίνουν στο πιο φτωχό σπίτι του χωριού. Εδώ μαγειρεύουν αυτά που συγκέντρωσαν. Με πολύ κέφι και μπρίο κάθε μια, κάνει και μια δουλειά υπεύθυνα. Ύστερα, σαν όλοι είναι έτοιμοι, τα τρώνε μαζί.
Λαζαρίνες και ή φτωχή οικογένεια. Και το γλέντι συνεχίζεται ως αργά. Όταν φύγουν είναι ψόφιες. Η φτωχοοικογένεια όμως χαίρεται ιδιαίτερα για την τιμή πού της κάνουν να την διαλέξουν να τις περιποιηθεί, και γιατί χόρτασε η ίδια. Ότι περισσεύει απ’ τη σοδειά, μένουν στη φτωχοοικογένεια. Οι Λαζάρκες για αυτήν τα μάζεψαν.
Σήμερα οι λαζαρίνες πουλάνε τη σοδειά τους, για να αγοράσουν τίποτα κουφέτα, ή γλυκά. Την άλλη μέρα είναι ή Κυριακή των Βαΐων. Την λέμε Κυριακή του Λαζάρου.
Οι λαζάρκες δε χόρτασαν, δε κουράστηκαν, δεν τέλειωσαν. Πάλι παρέες παρέες, σαν χτες, γυρίζουν σ’ όλα τα σπίτια. Τραγουδούν και χορεύουν. Το χτες ξεχάστηκε. Τώρα έχουμε άλλα. Μαζεύουν αυγά, λεφτά και γεωργικά προϊόντα. Τα σημερινά είναι δικά τους. Το βράδυ, σαν τελειώσουν, πάνε σε Κάποιο απ' τα σπίτια τους, και τα μοιράζονται.
Ο διήμερος κόπος τους αμείβεται μ’ αυτά και το πολύ κέφι και κούραση.
Μα έχουν να λένε πολλά για αυτό. Και γριές ακόμα, θαρρείς πως τιτιβίζουν όταν τα διηγούνται.
Λαζάρου Αν. Μέλλιου, Λαογραφικά Φλώρινας, Γιορτές Ι, Φλώρινα 1976
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου