Βροντερό (Γκράζντανο) Πρεσπών Φλώρινας

Σε υψ. 1050 μ. είναι χτισμένο το Βροντερό. Μετά τον Εμφύλιο, κατά το διάστημα 1953-56, κατοικήθηκε από βλάχους, πoυ προέρχονταν από την Ήπειρο. Απέχει 62 χλμ. από τη Φλώρινα και 70 χλμ. από την Καστοριά και κατοικείται από 130 άτομα το χειμώνα και 200 το καλοκαίρι, με κύρια ασχολία τους την κτηνοτροφία (αιγοπρόβατα).

Τα ερειπωμένα χωριά Αγκαθωτό και Πυξός βρίσκονται σε απόσταση 2 χλμ. από τον οικισμό. Το χωριό περιβάλλεται από διάφορες κορυφές βουνών και υψώματα, όπως: Τσουτσούλι, Κρυονέρι, Άγ. Αθανάσιος, Άγ. Θωμάς, Μπλατσιώτης κ.ά. Η βελανιδιά επικρατεί στη γύρω περιοχή, όπου βρίσκουν καταφύγιο αγριογούρουνα, ζαρκάδια, αρκούδες, λύκοι αλεπούδες, λαγοί, πέρδικες κ.ά.

Υπάρχουν πάρα πολλές ανεξερεύνητες σπηλιές με σταλακτίτες και σταλαγμίτες, που παλιότερα οι κάτοικοι τα νόμιζαν για χρυσό. Στο δρόμο προς τον ερειπωμένο οικισμό του Αγκαθωτού υπάρχει ο Νοσοκομείο των Ανταρτών, σπηλιά η οποία διευρύνθηκε και αξιοποιήθηκε ως χώρος περίθαλψης τραυματιών του ΔΣΕ κατά την τελευταία φάση του εμφυλίου πολέμου, που διαδραματίστηκε στην περιοχή των Πρεσπών.

Στο Βροντερό φύεται το ενδημικό είδος της χλωρίδας της Πρέσπας, η Centaυrea prespana. Υπάρχει μεγάλη ποικιλία στη χλωρίδα (τσάι, αγριορίγανη, πολλά βότανα) και στην πανίδα. Επίσης, εντοπίζονται στην περιοχή κοιτάσματα βωξίτη.

Σημαντικά μνημεία αποτελούν οι εκκλησίες των Αγ. Νικολάου στην πλατεία του χωριού, Αγ. Παρασκευής (στα ερείπια του Πυξού), Αγ. Γεωργίου (στα ερείπια του Αγκαθωτού) και το ξωκλήσι του Αγ. Γεωργίου (στα σύνορα Αγκαθωτού - Αλβανίας).

Χαρακτηριστικά αρχιτεκτονικά γνωρίσματα του περασμένου αιώνα φανερώνουν κάποια σπίτια του οικισμού, ενώ μοναδικά είναι τα παραδοσιακά μαντριά του Βροντερού. Ο Βλάχικος Πολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Βροντεριωτών, που έχει έδρα την Καστοριά, διοργανώνει πανηγύρι με κρέατα σούβλας παραγωγής στην πλατεία του χωριού στον εορτασμό της Αγ. Παρασκευής (26/7).

Το νοσοκομείο των ανταρτών

Σε απόσταση λίγο μεγαλύτερη των τριών χλμ από το συνοριακό χωριό Βροντερό της Φλώρινας, προς τον ερειπωμένο παραλίμνιο οικισμό του Αγκαθωτού και στην αριστερή όχθη της χαράδρας που βρίσκεται παράλληλα με το δρόμο, σε μια κλειστή πτύχωση των βράχων βρίσκεται μεγάλο σπήλαιο, το οποίο στη διάρκεια του Εμφυλίου Πολέμου λειτούργησε ως νοσοκομείο για την περίθαλψη τραυματιών του ΔΣΕ.

Τον Σεπτέμβριο του 1948, όταν το "θέατρο" του πολέμου μεταφέρθηκε στο Βίτσι, η ηγεσία του ΔΣΕ αναζήτησε ασφαλές μέρος για να εγκαταστήσει το νοσοκομείο και επέλεξε το συγκεκριμένο σημείο, το οποίο ήταν αθέατο για τα αεροπλάνα και απροσπέλαστο για τις δυνάμεις του αντίπαλου, λόγω της γεωγραφικής του θέσης (σ.σ.η σπηλιά - νοσοκομείο καλύπτεται από πέτρινο όγκο μεγαλύτερο των 100 μέτρων).

Οι τραυματίες από τα τμήματα που δρούσαν στις διάφορες περιοχές των Κορεστίων μεταφέρονταν στο χωριό Μικρολίμνη, από εκεί με βάρκα στο Αγκαθωτό και στη συνέχεια με τα ζώα, στο νοσοκομείο. Όταν, μάλιστα, οι συνθήκες το επέβαλαν (βομβαρδισμοί κλπ), οι τραυματίες μεταφέρονταν σε μικρές σπηλιές στην περιοχή του Αγκαθωτού, σε κοντινή απόσταση από τη λίμνη Μικρή Πρέσπα, για λόγους ασφαλείας και προστασίας της ζωής τους.
Στους τρεις σπηλαιοθαλάμους του νοσοκομείου (συνολικής επιφάνειας 450-500 τ.μ. και βάθος περίπου 30 μέτρων) υπήρχαν περίπου 250 κρεβάτια, κατασκευασμένα από σανίδια και κορμούς δέντρων και τοποθετημένα σε τρία επίπεδα.

Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70, ο χώρος ήταν φυλασσόμενος ως στρατιωτική ζώνη και διατηρούνταν σχεδόν ανέπαφος. Ωστόσο, μετέπειτα, υπέστη καταστροφές, με τη χρησιμοθηρία των υλικών και την καύση τους από λαθρομετανάστες, που έβρισκαν καταφύγιο εκεί. Σήμερα, σώζονται μερικά μόνο αντικείμενα, υπολείμματα της εσωτερικής οργάνωσης του νοσοκομείου.

Γκραζδάνι Κορυτσάς, 275 ορθόδοξοι Έλληνες υπό τη βουλγαρική τρομοκρατία από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Γκράσδενι Πρεσπών, 437 άτομα (244 άρρενες και 193 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Γκράσδενι Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Γκράσδενι Φλωρίνης, 360 άτομα (177 άρρενες και 203 θήλεις) [Απογραφή 1920].
Μετονομασία του οικισμού από Γκράσδενι σε Βροντερό [ΦΕΚ 346 / 4. 10. 1926].

Βροντερόν (Γκράσδεν) Φλωρίνης, 418 άτομα (203 άρρενες και 215 θήλεις), εκ των οποίων τρεις ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (οι δύο θήλεις). Ομοδημότες ήταν 414 και 4 ετεροδημότες [Απογραφή 1928].

Βροντερόν Φλωρίνης, 507 άτομα (241 άρρενες και 266 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν: 1951 (έρημο), 1961 (371), 1971 (310), 1981 (172), 1991 (150), 2001 (183).