Νυμφαίο Νέβεσκα Φλώρινας

Υψόμετρο 1.350μ.

Η παλιότερη ονομασία που είχαν δώσει οι πρώτοι κάτοικοι του χωριού ήταν Νιβεάστα, όνομα βλάχικης προέλευσης, με τρεις ερμηνείες: «Νύφη» λόγω της ομορφιάς του χωριού και της τοποθεσίας, «αθέατη» (ni vista) πιθανώς διότι βρισκόταν σε σημείο όπου δεν γινόταν εύκολα ορατό και «χιονάτη» ή «όπου μένει το χιόνι» (nives sta). Όταν τα τέλη του 18ου αιώνα οι Νιβεστιάνοι (Νυμφαιώτες) απώθησαν τους Γκέγκηδες επιδρομείς το όνομα σταδιακά παρεφθάρη σε Νέβεσκα, το οποίο στα αρβανίτικα σημαίνει «σαν εμάς δεν έχει» (σι νέβε σκα), αναπαράγοντας την ιαχή των υπερασπιστών, αλλά και «δεν υπάρχει νύφη» (νέβε σκα). Μετονομάσθηκε σε Νυμφαίο το 1928. Ιδρύθηκε το 1386 από Βλάχους Οδίτες μετά την εισβολή των Οθωμανών. Παρέμεινε αυτόνομη και αυτοδιοικούμενη κοινότητα που υπαγόταν απευθείας στη Βαλιντέ
Σουλτάνα. Υπήρξε κέντρο αργυροχρυσοχοΐας της Μακεδονίας επί τρεις αιώνες (1650-1930). Οι Νιβεστιάνοι πουλούσαν τα ασημικά τους σε όλη την Ευρώπη και τη Ρωσία, ταξίδευαν και έφτιαχναν μαγαζιά στο εξωτερικό. Αργότερα πολλοί θα ασχοληθούν με το εμπόριο του καπνού και του βαμβακιού και κυριολεκτικά θα θησαυρίσουν. Αυτοί οι εύποροι Νυμφαιώτες δημιούργησαν εκτός από τεράστια περιουσία και ένα υψηλό πρότυπο ζωής, τόσο για τους ίδιους όσο και για τον τόπο τους, το χωριό τους και την πατρίδα τους. Ήταν δηλαδή εκτός από εύποροι και ευπατρίδες. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν ο Μίχας Τσίρλης, τα μέλη της οικογένειας Σωσσίδη, ο Ζαν Νίκου και ο Κωνσταντίνος Μίσσιου (παππούς των αδελφών Μπουτάρη), όλοι τους γενναιόδωροι και πατριώτες όσο λίγοι σε αυτό τον τόπο. Οι Νιβεστιάνοι δεν παρέδωσαν ποτέ τα άρματα και ήταν παρόντες σε όλους τους κρίσιμους αγώνες του έθνους. Σήμερα το Νυμφαίο παραμένει κοινότητα που έχει ανακηρυχθεί σε διατηρητέο παραδοσιακό οικισμό και ιστορικό τόπο και ανήκει στο Εθνικό Δίκτυο Παράδοσης Πολιτισμού και Κοινοτικού Βίου «των Ελλήνων οι Κοινότητες». Είναι χτισμένο σε 1.346 μ. υψ. στις Α πλαγιές του όρους Βίτσι, σε παρθένο φυσικό περιβάλλον και απέχει 160 χμ. από τη Θεσ/νίκη και 57 από τη Φλώρινα. O πληθυσμός του αποτελείται από 240 κατοίκους οι οποίοι αντλούν το εισόδημά τους κυρίως από τον τουρισμό.

Με τα χρόνια ακολούθησε την πορεία πολλών ακόμα χωριών της χώρας, άδειαζε, δηλαδή, σταδιακά μέχρι που γύρω στις αρχές του 1980 είχε σχεδόν ερημώσει.
Στις αρχές της δεκαετίες του '80 μερικοί Νεβεσκιώτες αποφάσισαν να κάνουν μια προσπάθεια αναδημιουργίας του χωριού. Από τους πρωτεργάτες της αναγέννησης αυτής ξεχωρίζουν ο Γιάννης Μπουτάρης και ο Νίκος Μέρτζος, δημοσιογράφος και συγγραφέας.Σύμμαχοι σε αυτήν την προσπάθεια στάθηκαν πολλοί επώνυμοι Νεβεσκιώτες, όπως ο πρέσβης Τζων Σωσσίδης, εύποροι επιχειρηματίες, όπως ο Πρόδρομος Εμφιετζόγλου, υπουργοί, πολιτικοί και πολλοί ακόμη άνθρωποι από διάφορες περιοχές της Ελλάδας και ιδιαίτερα από την Κοζάνη. H Κοινότητα αποτελεί πιλότο τουριστικής-οικολογικής ανάπτυξης των μικρών ορεινών οικισμών στη ζώνη ορεινών όγκων (Πρέσπες-Ναύπακτος). Σε τοπίο αλπικής ομορφιάς με λειμώνες που περιτριγυρίζεται από πυκνά δάση, στη θέση Λάκκος, βρίσκεται n πετρόχτιστη πηγή «Κρύα Βρύση». 8 παραδοσιακές βρύσες, σκεπαστές, επίσης πετρόχτιστες, κοσμούν το χωριό. O επισκέπτης μπορεί να περπατήσει στα σημαδεμένα μονοπάτια στο δάσος και να ακολουθήσει δεκάδες διαδρομές με τα πόδια, με ορεινό ποδήλατο ή με άλογο, καθώς στο χωριό λειτουργεί Πρότυπος Ιππικός Όμιλος με 18 καθαρόαιμα αγγλικά άλογα ιππασίας. Από την κορυφή Τσιούκα n θέα είναι ανεμπόδιστη για την περιοχή του Αμυνταίου, της Πτολεμαΐδας, της Φλώρινας, του Μοναστηρίου (Σκόπια) μέχρι τον Γράμμο, το Βέρμιο, το Καϊμακτσαλάν και τον Όλυμπο. H κορυφή Καραούλι προσφέρει το ίδιο θέαμα, ενώ υπάρχουν δεκάδες άλλες κορυφές. H θέση Λινούρια στην είσοδο του οικισμού προσφέρεται για αιωροπτερισμό. Στην περιοχή υπάρχουν 23.000 στρέμματα κοινοτικού δάσους με οξιές και λίγες δρύες χαμηλότερα. Στο δάσος του Νυμφαίου βρίσκεται το Καταφύγιο της Αρκούδας, μια περιφραγμένα έκταση όπου ζουν με τις καλύτερες δυνατές συνθήκες για τη φυσική τους διαβίωση δέκα πρώην αιχμάλωτες αρκούδες. Εδώ εδρεύει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Προστασίας της καφέ αρκούδας «Αρκτούρος». O «Αρκτούρος» έχει επίσης εγκαταστάσεις στο Δήμο Αετού, όπου λειτουργεί Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης και καταφύγιο για λύκους.
Σημαντική είναι n τρίκλιτη ξυλόστεγη βασιλική του Αγ. Νικολάου που προϋπήρχε από το 14ο αι. και αναστηλώθηκε το 1867, με πελεκητή πέτρα. Πυρπολήθηκε το 1947 και αναστηλώθηκε ξανά τη δεκαετία του '50 από την Ένωση Συντακτών Αθηνών. Τη διετία 2000-2002 αναστηλώθηκε εκ βάθρων από το Μεγάλο Ευεργέτη Νικ.Ι. Σωσσίδη και εγκαινιάσθηκε από τον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Χριστόδουλο, με μνημειώδες προσκύνημα. Στο Νυμφαίο σώζονται δεκάδες μνημειώδη κτίσματα και αρχοντικά, με σημαντικότερα τπ Νίκειο Σχολή που λειτουργεί ως Συνεδριακό Κέντρο.Tην επιβλητική Νίκειο Σχολή, την δώρισε στο Νυμφαίο το 1928 ο μεγάλος καπνέμπορος Ζαν Νίκου, και εντυπωσιάζει με τα εκλεπτυσμένα αρχιτεκτονικά στοιχεία, τα νεοβυζαντινά διακοσμητικά και το εντυπωσιακό πέτρινο καμπαναριό.
Το «Σπίτι των Χρυσικών», τριώροφο αρχοντικό, λειτουργεί ως Μουσείο Αργυροχρυσοχοΐας, Λαογραφίας και Ιστορίας, όπου εκτίθενται συλλογές ασημικών και εργαλείων ασημικής, σπάνια έπιπλα και περισσότερα από 60 ζωγραφικά πορτραίτα των επιφανέστερων Αρμάνων (Βλάχων) εθνικών ευεργετών, αρματολών και εθνικών α¬γωνιστών, πρωθυπουργών, πατριαρχών και διδασκάλωντου Γένους.
Το χωριό πανηγυρίζει το Δεκαπενταύγουστο (10-16/8) με διάφορες εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν λιτανεία και Θεία Λειτουργία, καθώς και λαϊκό γλέντι με τοπικούς χορούς στο κέντρο του οικισμού. O Σύνδεσμος απανταχού Νυμφαιωτών «O Άγ. Νικόλαος» εκδίδει βιβλία και μια τριμηνιαία εφημερίδα με τίτλο «Φωνή του Νυμφαίου», ενώ διοργανώνει εκδρομές και διάφορες εκδηλώσεις. Επίσης, ο Αστικός Συνεταιρισμός Γυναικών Νυμφαίου «Η Νύμφη» παράγει και πωλεί παραδοσιακά σπιτικά προϊόντα (γλυκά, ζυμαρικά, εργόχειρα, ξυλόγλυπτα, αναμνηστικά) και επιμελείται εκδόσεις.

Νέβεσκα Φλωρίνης: «κωμόπολις κειμένη επί ανωμάλου οροπεδίου και κυκλουμένη εκ των τριών πλευρών υπό πυκνοτάτων δασών. Υπάγεται διοικητικώς εις Φλώριναν και εκκλησιαστικώς εις Καστορίαν, έχει δε κατοίκους 2.000 χριστιανούς Ελληνοβλάχους, τους πλείστους ευπόρους, εκκλησίαν 4 σχολεία αρρένων, ων το 1 ρωμουνικόν. Προς δε και παρθεναγωγείον κτισθέν και διατηρούμενον υπό του Μιχαήλ Τσίρλε ή Μισυρλή, χάνιον και κρήνας, δι’ ου κινείται υδρόμυλος κείμενος εν τω χωρίω. Αι οικίαι της κωμοπόλεως ταύτης εξ όλων των χωρίων του διαμερίσματος (Καζά) Φλωρίνης, εις ο υπάγεται, εισίν ου μόνον λιθόκτιστοι, αλλ’ ευμεγέθεις, καλαί και καθαραί. Άπαντα τα τρόφιμα, ως και σίτον προμηθεύονται από της πεδιάδος, τον δε χειμώνα ένεκεν του ορεινού αυτής, καλύπτεται υπό χιόνος, του ύψους της οποίας ένεκεν, διακόπτεται η προς Φλώριναν και Ζελινίτσι συγκοινωνία» [Σχινάς 1886].

Neveska, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και βλάχικου σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Νέβεσκα, το 1902 είχε 360 πατριαρχικές και 100 οικογένειες ρουμανιζόντων Βλάχων [Πετσίβας].

Νεβέσκα Καστορίας, αριθμός βλάχικων οικογενειών: 360 πατριαρχικών και 40 ρουμανιζόντων [Στατιστική Πατριαρχείου 1906].

Νέβεσκα, πατριαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και πατριαρχικό μετά. Υπήρχαν και μερικοί ρουμανίζοντες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Νέβεσκα Σόροβιτς, 1.857 άτομα (917 άρρενες και 940 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Νέβεσκα Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Νέβεσκα Φλωρίνης, 1.176 άτομα (405 άρρενες και 771 θήλεις), 303 οικογένειες [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Νεβέσκα σε Νυμφαίον [ΦΕΚ 55 / 15. 2. 1926].

Νυμφαίον (Νέβεσκα) Φλωρίνης, 1.241 άτομα (466 άρρενες και 775 θήλεις), εκ των οποίων 9 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (7 άρρενες και 2 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.190, ετεροδημότες 48 και αλλοδαποί 3. Απογράφηκαν αλλού 330 δημότες [Απογραφή 1928].

Νυμφαίον Φλωρίνης, 929 άτομα (384 άρρενες και 545 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν --> 1951: 360, 1961: 275, 1971: 130, 1981: 158, 1991: 244, 2001: 413.