Σκλήθρο Φλώρινας Sklithro florinas

Το Σκλήθρο βρίσκεται στη νοτιοδυτική πλευρά τον Νομού Φλώρινας μόλις 6 χμ. από τον Αετό και 50 χμ. από τη Φλώρινα. Είναι χτισμένο σε υψ 680 μ και ο πληθυσμός του ανέρχεται στους 500 κατοίκους το χειμώνα και 700 το καλοκαίρι. 

Η παλιά ονομασία του χωριού Ζέλενιτς, σήμαινε πράσινος τόπος και υποδήλωνε το καταπράσινο τοπίο της περιοχής, ενώ η νέα ονομασία που επικράτησε μετά το 1927 οφείλεται στο ομώνυμο δέντρο (Αlnus glutinοsa), που το συναντάμε δίπλα στα ρέματα της περιοχής.

Πρόκειται για ένα παλαιό οικισμό, πληροφορίες για τον οποίο βρίσκουμε σε οθωμανικό κατάστιχο του 15ου αιώνα. Στις αρχές του 20ου αιώνα ήταν ένας μικτός οικισμός χριστιανών και Τούρκων. Ο αριθμός των πρώτων υπολογίζεται τότε σε 1.200 άτομα και σε άλλα τόσα ο αριθμός των δεύτερων.

Το Σκλήθρο υπήρξε κάποτε κεφαλοχώρι της περιοχής. Στις αρχές του περασμένου αιώνα κατοικούσαν στο χωριό 4.500 κάτοικοι. Μπορούσε κάποιος να συναντήσει εμπόρους, βιοτέχνες, σιδεράδες, μαραγκούς καλαθοπλέκτες, σαμαρτζήδες, πεταλωτές, κρεοπωλεία, χάνια, Αστυνομία, Ταχυδρομείο. Κάθε Παρασκευή λειτουργούσε στο χωριό λαϊκή αγορά.

Η ανέχεια όμως οδήγησε πολλούς από τους κατοίκους του χωριού, στα τέλη του 19ου αιώνα, να εγκαταλείψουν μαζικά το χωριό για να βρουν την τύχη τους στα ξένα. Άλλοι έφυγαν για την Ρουμανία την Αίγυπτο, τη Βάρνα και κάποιοι άλλοι έφτασαν στην Αργεντινή και την Αμερική. Εκεί δούλεψαν σαν βιομηχανικοί εργάτες, στα ορυχεία αλλά και σε εστιατόρια. Πολλοί από αυτούς επέστρεφαν στο χωριό και έκαναν διάφορες επενδύσεις με τα χρήματα που είχαν κερδίσει, αγοράζοντας χωράφια, οικόπεδα και χτίζοντας υπέροχα νεοκλασικά σπίτια. Ύστερα ξανάφευγαν με την προοπτική να επιστρέψουν στον τόπο τους, οι περισσότεροι όμως έμειναν για πάντα στα ξένα.
Το 1891 έγιναν βίαια επεισόδια στο χωριό, μεταξύ των εξαρχικών και πατριαρχικών κατοίκων, για την χρήση των δύο εκκλησιών [Πηχεών, 310-311].

Την 30η Ιουνίου του 1903 τελεί θεία λειτουργία στο χωριό, ο νέος Μητροπολίτης Καστοριάς Γερμανός Καραβαγγέλης, την οποία παρακολουθούν και οι κάτοικοι του χωριού.

Την 12η Νοεμβρίου 1904 πραγματοποιήθηκε επιδρομή σε σπίτι στο χωριό από τα αντάρτικα σώματα των Μακεδονομάχων Κατεχάκη και Καούδη.

Το 1912 το Σκλήθρο ενσωματώθηκε στο ελληνικό κράτος. Στους πολέμους που ακλούθησαν συμμετείχαν ενεργά και πολλοί Σκληθριώτες, μάλιστα κατά τη Μικρασιατική εκστρατεία πήραν μέρος τουλάχιστον 20 άτομα πολλά εκ των οποίων σκοτώθηκαν. Το 1922 και με την ανταλλαγή των πληθυσμών , έφυγαν από το χωριό 1.000 περίπου Τούρκοι και εγκαταστάθηκαν στο χωριό περίπου 200 με 300 Έλληνες από την Μ. Ασία (Αρτάκη, Σαρίκειο) και την Ανατολική Θράκη (περιοχή της Κων/πολης). Αργότερα και με την λήξη του εμφυλίου πολέμου και ενώ ο τόπος είχε υποστεί μεγάλες καταστροφές και συμφορές και καθώς δεν υπήρχαν δουλειές, οι άνθρωποι ξανάρχισαν να μεταναστεύουν κυρίως προς τον Καναδά την Αυστραλία και πολλοί λιγότεροι προς την Ευρώπη. Υπολογίζεται πως μόνο στην περιοχή τον Τορόντο ζούνε περίπου 1500 άτομα καταγόμενα από το Σκλήθρο. Έχουν ιδρύσει μάλιστα και ένα πολύ δραστήριο σύλλογο με την επωνυμία "Αγία Παρασκευή", και προβαίνουν σε πολλές δραστηριότητες και δωρεές τόσο στον Καναδά όσο και στο χωριό. Στο χωρίο γεννήθηκε και η μητέρα του πρώην Προέδρου της Δημοκρατίας, Χρήστου Σαρτζετάκη, ο οποίος επισκέπτεται συχνά το χωριό, και έχει χριστεί μάλιστα το 2000 επίτιμος δημότης του Σκλήθρου.

Το 1970 μια εταιρεία θέλησε να δημιουργήσει, στη θέση που είναι χτισμένο το χωριό, μια τεχνητή λίμνη. Πολλοί κάτοικοί του χωριού τότε, φοβήθηκαν ότι θα έχαναν τις περιουσίες τους και δε θα είχαν με τι να ζήσουν, και έτσι έφυγαν πολλοί στο εξωτερικό αλλά και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Ευτυχώς οι εργασίες σταμάτησαν, η ζημιά για το χωριό όμως είχε γίνει.

Γιορτή πατάτας

Έτσι το Σκλήθρο μετρά σήμερα περίπου 600 κατοίκους οι οποίοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Είναι γνωστά σε όλη τη γύρω περιοχή τα αγνά κτηνοτροφικά προϊόντα, ονομαστή είναι όμως και η πατάτα Σκλήθρου (Αgriα), για την πλούσια γεύση της. Τον Αύγουστο πραγματοποιείται η γιορτή της πατάτας. Εκείνη τη μέρα οι γυναίκες του χωριού μαγειρεύουν διάφορα φαγητά με πατάτες και τα παρουσιάζουν, πάνω σ’ ένα τραπέζι, στους καλεσμένους. Στο τέλος της εκδήλωσης όλοι, κάτοικοι και καλεσμένοι, κάθονται στο τραπέζι και δοκιμάζουν τα φαγητά.

Στον εορτασμό της Ζωοδόχου Πηγής, μετά τη λειτουργία, ακολουθεί πανηγύρι στο χωριό με δημοτική ορχήστρα. Το Σκλήθρο είναι ένας γραφικός οικισμός, με πολλά ενδιαφέροντα. Πάνω από το χωριό βρίσκεται το δάσος Κουρί με δρύες και Δ. υψώνονται τα βουνά του Λέχοβου με την κορυφή Γκολίνα, ενώ Ν. προβάλλει το όρος Σινιάτσικο. Αξιόλογες είναι οι εκκλησίες του χωριού: του Αγ. Γεωργίου (1867), της Ζωοδόχου Πηγής και της Αγ. Παρασκευής. Β του Σκλήθρου, στην τοποθεσία Ίσβορος σχηματίζεται καταρράκτης. Στα ρέματα της περιοχής κολυμπούν ψάρια που ονομάζονται «μυλωνάδες», λίγοι κάτοικοι όμως ασχολούνται σήμερα με το ψάρεμα.

Ζελενίτσι  ή Σελενίτς Φλωρίνης, 1.540 χριστιανοί και 1.000 οθωμανοί (μουσουλμάνοι) κάτοικοι: «κωμόπολις οικουμένη υπό 400 οικογενειών ων το 1/3 εισίν Οθωμανικαί, ευάριθμοι δε οικογένειαι φανατικών σχισματικών Βουλγάρων. Η κωμόπολις αύτη κειμένη εις το μέσον σχεδόν της πεδιάδος, κέκτηται 2 εκκλησίας, 2 τεμένη, 3 χάνια, σχολείον αρρένων και άφθονα ύδατα, προς δε ένεκεν της ανωτέρω θέσεώς της αφθονεί τροφίμων ιδίως δε σίτου, κριθής και αραβοσίτου» [Σχινάς 1886].


Zelenich, λειτουργία τόσο πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας, όσο και εξαρχικού σχολείου [Χάρτης Κοντογιάννη].

Ζέλενιτς, μικτό χωριό (εξαρχικών και πατριαρχικών) προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και μικτό μετά. Υπήρχαν 15 πατριαρχικές οικογένειες [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Ζελενήτσι: «Εκ των δύο εκκλησιών η μία κατελήφθη υπό των Βουλγάρων τω 1894» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Ζελενήτσι Φλωρίνης, 400 ορθόδοξοι Έλληνες (πατριαρχικοί), 1.120 σχισματικοί βουλγαρίζοντες (εξαρχικοί ) και 500 μουσουλμάνοι [Χαλκιόπουλος 1910].



Ζελενήτσιον Σόροβιτς, 2. 232 άτομα (1.139 άρρενες και 1.003 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].


Ζελενίτσιον ή Ζέλενιτς Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Ρούδνικ και Άγιοι Θεόδωροι ή Τσερκέζ Κιόι [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].


Ζελενίτσιον Φλωρίνης, 2. 219 άτομα (1.038 άρρενες και 1.181 θήλεις) [Απογραφή 1920].


Μετονομασία του οικισμού από Ζέλενιτς σε Σκλήθρον [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].


Ζέλενιτς (Σκλήθρον) γραφείου Φλωρίνης, έγινε μικτός οικισμός γηγενών και προσφύγων. Μέχρι το 1926 εγκαταστάθηκαν 87 προσφυγικές οικογένειες (379 άτομα) [ΕΑΠ].


Ζέλενιτς, μικτός οικισμός μουσουλμάνων και χριστιανών, έφυγαν 170 οικογένειες μουσουλμάνων (1.100 άτομα) και ήρθαν 89 οικογένειες προσφύγων: 23 από τη Θράκη, 53 από τη Μικρά Ασία, 10 από τον Καύκασο και 3 από αλλού [Πελαγίδης].


Σκλήθρον (Ζελενίτσιον) Φλωρίνης, 1.347 άτομα (643 άρρενες και 704 θήλεις), εκ των οποίων 346 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (172 άρρενες και 174 θήλεις). Ομοδημότες ήταν 1.145, ετεροδημότες 179 και αλλοδαποί 23 [Απογραφή 1928].


Σκλήθρον Φλωρίνης, 1.342 άτομα (405 άρρενες και 400 θήλεις) [Απογραφή 1940].


Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός ήταν: 1951 (1.153), 1961 (1.084), 1971(853), 1981(623), 1991 (553), 2001 (609).

 

Οι εκκλησίες του χωριού

Στο χωριό υπάρχουν τρεις παλιές εκκλησίες, οι οποίες έχουν υποστεί μάλιστα πολλές άστοχες εξωτερικές και εσωτερικές επεμβάσεις .

Η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου είναι χτισμένη από το 1864 και βρίσκεται στο χώρο των νεκροταφείων. Η εκκλησία του Αϊ-Γιώργη Σκλήθρου δεν είναι χτισμένη στο κέντρο του χωριού, όπως συνηθίζεται, αλλά στην είσοδο του χωριού. Η παλιά εκκλησία του χωριού βρισκόταν εκεί που σήμερα είναι το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής και της Αγίας Παρασκευής, στην πλαγιά του χωριού πάνω απ' το Σκλήθρο. Γύρω στα μέσα του 19ο αιώνα, ξέσπασε μια φοβερή θεομηνία, οι χείμαρροι πάνω στο βουνό υπερχείλισαν και παρέσυραν την παλιά εκείνη εκκλησία του χωριού. Όταν λίγο αργότερα καταλάγιασε η πλημμύρα και τραβήχτηκαν τα νερά, κάποιοι Σκληθριώτες βρήκαν σε κεντρικό σημείο του χωριού την εικόνα του Αϊ-Γιώργη που είχε παρασυρθεί από την εκκλησία. Το μέρος που βρέθηκε η εικόνα ανήκε στην οικογένεια Σίκλη, η οποία θεώρησε την εύρεση της εικόνας σημαδιακό γεγονός και παραχώρησε το οικόπεδο για την ανέγερση του ναού προς τιμήν του Αγίου Γεωργίου.
Έτσι στα 1 867 χτίστηκε η εκκλησία με προσωπική εργασία των κατοίκων τού χωριού και με την επίβλεψη Ηπειρωτών μαστόρων, αρχιμάστορας των οποίων ήταν ο μαστορο-Κώστας.
Στα μέσα της πλαγιάς Προσήλιο βρίσκεται χτισμένο το εκκλησάκι της Ζωοδόχου Πηγής . Στη ίδια θέση παλαιότερα ήταν χτισμένο το εκκλησάκι της Αγίας Παρασκευής. Το χωριό πανηγυρίζει της Ζωοδόχο Πηγής και κάθε χρόνο διοργανώνονται εκδηλώσεις μετά την τέλεση της θείας λειτουργίας , στον ανοικτό χώρο μπροστά από το ξωκλήσι .