ΠΥΞΟΣ Ράχοβα ή Ράχοβο ή Ορέχοβο ή Όροβο

Το χωριό βρισκόταν στην Ανατολική πλευρά του δρόμου που πει για το Βροντερό 8 χμ. περίπου ΝΔ από την Κούλα της Πρέσπας. Τ' όνομα το πήρε από το Θάμνο πυξός, ο οποίος είναι φυτό αειθαλές με σκληρό ξύλο πυξάρι.
Οι κάτοικοι του χωριού προέρχονται από την περιοχή της Λάρισας και εγκαταστάθηκαν μετά την εγκατάσταση του Σαμουήλ στην Πρέσπα.
Το 1930 το χωριό είχε περίπου 350 κατοίκους. Τα 70 σπίτια ήταν μονώροφα, διώροφα, τριώροφα και χτίστηκαν από χρήματα που έστελναν οι κάτοικοι που μετανάστευαν στην Αμερική από το 1900. Όσοι κάτοικοι μετανάστευσαν στην Αμερική μετά το 1930, δεν ξαναγύρισαν.
Πριν από την απελευθέρωση, το 1912 στο χωριό δεν υπήρχαν καθόλου Τούρκοι. Στη διάρκεια του Α' παγκοσμίου πολέμου οι Γάλλοι από το χωριό πέρασαν στην Κορυτσά. Τότε οι Γάλλοι αγγάρεψαν τούς κατοίκους και έγινε ο δρόμος από την Κούλα προς την Κορυτσά. Στη μικρασιατική εκστρατεία επιστρατεύτηκαν 15 άτομα και σκοτώθηκαν 3 άτομα.
Το 1940 επιστρατεύθηκαν οι άντρες ,ενώ οι υπόλοιποι κάτοικοι βοηθούσαν τους Έλληνες στρατιώτες μεταφέροντας πυρομαχικά στο μέτωπο. Για λίγο διάστημα μεταφέρθηκαν τα
γυναικόπαιδα στο Λαιμό και όταν έπεσε το ΙΒΑΝ αρχές του 1941 επανήλθαν στο χωριό . Από το χωριό καταγόταν και ένας Αξιωματικός, που λεγόταν Πετρίδης Σωτήριος, αυτός έφυγε στη Μέση Ανατολή. Έφτασε μέχρι το βαθμό τον Συνταγματάρχη.
Μετά τη γερμανική κατοχή. Το χωριό λειτουργούσε κανονικά, υπήρχαν διάφορες υπηρεσίες όπως τελωνείο, χωροφυλακή, διμοιρία των ΤΕΑ, σχολείο.
Το σχολείο ήταν τριθέσιο, υπήρχε και νηπιαγωγείο.
Το δημ. Σχολείο είχε 110 μαθητές. Δάσκαλοι οι οποίοι υπηρέτησαν ήταν Ο Σάββας Βασιλειάδης, Παπαθανασίόυ Αθανάσιος και Λαμπρινίδης. Νηπιαγωγός ήταν η Ιουλία Θεοκτία.
H κεντρική εκκλησία του χωριού ήταν χτισμένη το 1910, λέγεται Άγιος Νικόλαος και είναι το μόνο κτίριο που διατηρείται μέχρι σήμερα. Χτίστηκε από ένα Μοναστηριώτη μηχανικό. Παπάδες οποίοι υπηρέτησαν στο χωριό ήταν ,ο παπα-Προκόπης από Το Βροντερό μέχρι το 1940 και μετά ο Παπα-Παντελής ο οποίος καταγόταν και αυτός από το Βροντερό.
Οι κάτοικοι ασχολούνταν με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Κάθε σπίτι είχε περίπου 20 στεμμ. Σιτιρα και καλαμπόκια. Ασχολούνταν και με την υλοτομία, μάλιστα έκαναν και ξυλοκάρβουνα, το οποίο έρχονταν να το πάρουν φορτηγά αυτοκίνητα.
Οι κάτοικοι του Πυξού, όπως και των άλλων χωριών της Πρέσπας που ήταν δυτικά της Πρέσπας, είχαν και κτήματα μέσα στο Αλβανικό έδαφος. Τα κτήματα αυτά τα καλλιεργούσαν από το 1914. Οι κτηματίες μπαινόβγαιναν καθημερινά, με ειδικές ταυτότητες, από ανατολή ως δύση ηλίου. Όταν παγιώθηκε το καθεστώς Χότζα (δηλ. το κομμουνιστικό), δεν επιτρεπόταν είσοδος στην Αλβανία.
Εδώ πρέπει να διευκρινίσουμε ότι στην περιοχή της Πρέσπας ανήκαν και 14 χωριά τα οποία σήμερα βρίσκονται στην Αλβανία. (Ακόμα η Αλβανία και η Γιουγκοσλαβία , δεν είχαν πάρει μέρος ούτε της Μικρής ούτε της Μεγάλης Πρέσπας. Με συμφωνία που έκανε ο πρωθυπουργός Βενιζέλος το 1924,δόθηκε μέρος της Μικρής Πρέσπας στην Αλβανία και τη Γιουγκοσλαβία).
Μεγάλες αλλαγές στους οικισμούς της Μακεδονίας έφερε το προσφυγικό ρεύμα που ξεκίνησε με τη συνθήκη του Βουκουρεστίου το 1913, συνεχίστηκε με τη συνθήκη του Νεϊγύ το 1919 και ολοκληρώθηκε με την υποχρεωτική ανταλλαγή των πληθυσμών της Μακεδονίας που κυρώθηκε με τη Συνθήκη της Λωζάνης το 1923. Την ίδια εποχή παραχωρήθηκαν από την Ελλάδα, τα παρακάτω 14 χωριά της περιοχής Φλώρινας – Καστοριάς με αμιγή μουσουλμανικό πληθυσμό στην Αλβανία για διόρθωση των συνόρων των δυο χωρών: Άνω Γκορίτσα, Βερνίκι, Γκλομποτσάνη, Ζαγραδέτσι, Ζαρόσκα, Καπέστιτσα, Κάτω Γκορίτσα, Λέσκα, Πούστετς, Ρακίτσα, Σούλεν, Σούετς, Τέρστενικ και Τσέριε’!!!
Με λίγα λόγια δηλαδή, επειδή δεν κατοικούσαν σε αυτά τα χωριά καθόλου χριστιανικοί πληθυσμοί, τα …χαρίσαμε στην Αλβανία!!!
Το χωριό άρχισε να φθίνει μετά το 1946, στη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου. Το Μάιο τον 1947 όταν ο ελληνικός στρατός συμπτύχθηκε , όλη η Πρεσπά ήταν ανταρτοκρατούμενη. Το αρχηγείο των ανταρτών βρισκόταν πολύ κοντά στον Πυξό, στην Πύλη. Στον Πυξό ήταν το Νοσοκομείο και οι φούρνοι τους. Σαν Νοσοκομείο χρησιμοποιήθηκε το Δημ. Σχολείο και λίγα σπίτια γύρω του.
Τους κατοίκους του Πυξού, όσοι παρέμειναν τους επιστράτευσαν οι αντάρτες. Τις κοπέλες και τις γυναίκες τις χρησιμοποίησαν σαν συνοδούς των παιδιών, που μάζεψαν για το παιδομάζωμα. Οι άντρες όσοι έζησαν, μετά την υποχώρηση πέρασαν στην Αλβανία. Όλοι αυτοί βρέθηκαν στα ανατολικά κράτη. Ελάχιστοι από αυτούς επέστρεψαν μετά το 1958. Το χωριό μετά το 1949 εγκαταλείφτηκε τελείως από τους κατοίκους του. Τα περισσότερα σπίτια καταστράφηκαν το 1950 από τυχαία πυρκαγιά. Ότι απόμεινε πέτρες, ξύλα τα πήραν οι έποικοι της Πρέσπας (δηλ. οι κάτοικοι της Ηπείρου που εγκαταστάθηκαν μόνιμα στο Βροντερό, Άγιο Γερμανό, Καλλιθέα, Πύλη) και τα χρησιμοποίησαν για να κάνουν τα σπίτια τους.

Επίσκεψη Γάλλων στρατηγών στις 10 Μαΐου του1918

Πρέπει να επισημάνουμε ότι ο Πυξός ήταν ένα όμορφο παραδοσιακό χωριό της Πρέσπας, από το οποίο δε σώζεται απολύτως. Τίποτα εκτός από την εκκλησία. Λίγοι κάτοικοι υπάρχουν σήμερα στο Λαιμό της Πρέσπας, στη Καστοριά και τη Φλώρινα.

Rahova (Orehovo), λειτουργία πατριαρχικής εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη].

Ράχωβα ή Όροβον Πρεσπών, 363 άτομα (205 άρρενες και 158 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Ράχωβα ή Όροβον Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα μαζί με τους οικισμούς Δρομπιτσίστα και Τσέργι[ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Ράχωβα ή Ορέχοβον Φλωρίνης, 373 άτομα (187 άρρενες και 186 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Ράχωβα ή Όροβον σε Πυξός [ΦΕΚ 156 / 8. 8. 1928].

Πυξός (Ράχωβα ή Όροβον) Φλωρίνης, 431 άτομα (219 άρρενες και 212 θήλεις), εκ των οποίων 6 ήταν πρόσφυγες πού ήρθαν μετά το 1922 (άρρενες). Ομοδημότες ήταν 417, ετεροδημότες 12 και αλλοδαποί δύο. Απογράφηκαν αλλού 11 δημότες [Απογραφή 1928].

Πύξος Φλωρίνης, 489 άτομα (242 άρρενες και 247 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Στην απογραφή του 1951 το χωριό ήταν έρημο.

Εργασία του 5ου Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας, Χωριά- Οικισμοί του Ν. Φλώρινας που δεν κατοικούνται, Φλώρινα Μάιος 2000.