Τρίβουνο (Τίρσιε Τύρσια) Φλώρινας

Ένα από τα μεγαλύτερα χωριά, που δεν κατοικείται σήμερα, είναι το Τρίβουν. Ήταν σχετικά κοντά στη Φλώρινα και γι' αυτό η ζωή του συνδέεται με την πόλη.
Σήμερα στην Δυτική πλευρά της Φλώρινας, υπάρχουν πολλές οικογένειες που προέρχονται από αυτό το χωριό, αλλά και οι κάτοικοι των οικισμών Καλογερίτσας, Μοτέσνιτσας και Γουμένισσας Φλώρινας, ήταν οι περισσότεροι Τριβουνιώτες.
Σύμφωνα με την αφήγηση του κ. Μίσιου, το Τρίβουνο υπήρχε από τα Ρωμαϊκά χρόνια. Ο Ιούλιος Καίσαρας ερχόμενος από την Αλβανία, δεν πέρασε από τον κάμπο της Φλώρινας, αλλά πέρασε μέσω Κορεστίων από το Τρίβουνο(Τύρσια), στον κάμπο της Βεύης.
Το πρώτο χωριό πρέπει να χτίστηκε το 660-670 μ.Χ, και λεγόταν Στάρο- Τύρσια. Η πρώτη ονομασία ήταν Ταρσός. Τρεις φορές το χωριό αυτό καταστράφηκε. Πάντως το νεώτερο χωριά χτίστηκε σε ευρήματα παλιάς χριστιανικής εκκλησίας.
Οι σημερινοί κάτοικοι, πρέπει να προέρχονται από τη Θεσσαλία. Εγκαταστάθηκαν αρχικά 7άτομα, τσοπάνηδες, καραγκούνηδες στη καταγωγή. Αυτό πρέπει να έγινε πριν ακόμα και από την εποχή του Αλί Πασά. Αυτοί σιγά σιγά έφεραν της οικογένειες τους και έτσι άρχισε να δημιουργείτε το χωριό.
Για το ότι οι κάτοικοι ήταν από άλλες περιοχές, εξηγείται από το γεγονός ότι δεν είχαν σχέσεις με τα γύρω χώρια. Δεν έκαμναν γάμους, ούτε είχαν κοινωνικές σχέσεις στην αρχή, γιατί τους θεωρούσαν ξένους.
Αρχικά χτίσανε το χωριό σε άλλη τοποθεσία, στο Στάρο Τύρσια. Επειδή όμως δεν το βρήκαν κατάλληλο, μεταφέρθηκαν στη σημερινή τοποθεσία και άφησαν το παλιό χωριό για χωράφια. Το καινούργιο χωριό το έχτισαν στους πρόποδες του όρους Λούντσα.'Έτσι άρχισε να δημιουργείται το χωριό. H ιστορία του συνδέεται και με την ελληνική επανάσταση του 1821, γιατί πήγαν νότια και φέρανε όπλα. Δεν πρέπει όμως να τα χρησιμοποίησαν, γιατί το έμαθαν οι τούρκοι και ήλθαν και τα μάζευαν, χωρίς να τιμωρήσουν τους κάτοικους. Διοικητής των τούρκων στην περιοχή πρέπει να ήταν ο Ισρδής Αγάς.
.Σημαντικό πρόσωπο του χωριού, γύρω στο 1840, υπήρξε ένας κάτοικος, ο οποίος πήγε στο Άγιο όρος και έγινε μοναχός. Δεν γνωρίζουνε ούτε πως λεγόταν στο λαϊκό του όνομα, ούτε στο επίθετο. Αυτός ο άνθρωπος μόνασε στην μονή της Αγίας Λαύρας, έμαθε γράμματα και μορφώθηκε παρά πολύ. Μάλιστα μόνασε στο ρωσικό και στο σερβικό μοναστήρι.
Πρέπει να ήξερε και Ρωσικά.
Επέστρεψε στο Τρίβουνο και άρχισε να κτίζει το ναό του Αγίου Νικολάου. Χρήματα έφερε από το Όρος και συγκεκριμένα από τη μονή της Αγίας Λαύρας. O αρχιμάστορας ήταν από τη Μπελκαμένη (Δροσοπηγή) και ιστορείται ως Μπελκαμενιώτης. Υπάρχει πλάκα με χρονολογία 1864-15-7 και αρχιμάστορας Κων/νος Μπελκαμενιώτης. Συνέβαλε και ο κόσμος με προσωπική εργασία για το χτίσιμο της εκκλησίας.

Το δεξιό μέρος του εικονοστασίου έγινε με δαπάνες της οικογένεια Μάγγου-Παπαγιάννη, είναι το μέρος με την εικόνα των αρχαγγέλων Μιχαήλ-Γαβριήλ.
Η εκκλησία αυτή είναι πολύ ωραία, καλύτερη από του Πισοδερίου και όμοια με του Νυμφαίου. Το τέμπλο είναι σκαλιστό. Υπήρχαν και τοιχογραφίες οι οποίες καταστράφηκαν. Είναι σκεπασμένες με χρώμα και από κάτω φαίνεται ότι υπάρχουν αγιογραφίες. Υπάρχουν και εικόνες πολύ ωραίες, που όπως λένε οι κάτοικοι μιλάνε και χρονολογίες πάνω σ' αυτές πριν από το 1800.
Μια από τις εικόνες της εκκλησίας, παριστάνει το βόδια στο ζυγό μαζί με την αρκούδα και πίσω ο Όσιος Ναούμ να τα οδηγεί. Παριστάνει ένα από τα θαύματα του Οσίου, που δάμασε την αρκούδα και την έβαλε στο ζυγό. Αυτή η εικόνα δείχνει και την στενή σχέση που είχε το χωριό με τον Όσιο Ναούμ της Αχρίδας.
O πατήρ Γεράσιμος έμεινε και πέθανε στο χωριό, είναι Θαμμένες σήμερα μέσα στο ιερό, δίπλα στην προσκομιδή.
Πολύ ωραίο ήταν και το καμπαναριό. Ήταν ψηλό, ίσως 15 μέτρα. Χαρακτηριστικό στόλισμα του καμπαναριού ήταν δυο προσωπογραφίες σκαλιστές. Δεν ήταν ιστορικά πρόσωπα, απλώς ήταν δυο εντοιχισμένα πρόσωπα. Καταστράφηκαν την εποχή που ήταν νομάρχης ο Τσακτσίρας.
Τον θαυμασμό του για την εκκλησία, εξέφρασε και ο Μητροπολίτης Αυγουστίνος Καντιώτης. Τόσο πολύ εντυπωσιάσθηκε, που είπε:
-Αν υπάρχει τρόπος, να την κατεβάσω στη Φλώρινα.
O πατήρ Γεράσιμος ήταν και ο πρώτος δάσκαλος τον χωριού. Ήξερε ελληνικά και κυριλλικά γράμματα. Λειτουργούσε το σχολείο υπό μορφή κρυφού σχολειού. Ενώ γνώριζε κυριλλικά γράμματα δεν τα δίδασκε και όποιος ήθελε να τα μάθει τον έδιωχνε. Δίδασκε μόνο ελληνικά. Έβγαλε και έναν δάσκαλο ο οποίος έφυγε στη Βουλγαρία.
Είχε δικαίωνα να κάνει και παπάδες. Έτσι χειροτόνησε τον Στόγιο-Παπαλάσγο τον Παπαμάγγο Ιωάννη του Παπακωνσταντίνου.
O π. Γεράσιμος είχε μαθητή και τον μακεδονομάχο Γκέλε Βαγγέλη, οποίος φαίνεται ότι ήταν πολύ ζωηρός και γι' αυτό ο δάσκαλος είχε πε: "Aυτό το παιδί δεν θα γίνει άνθρωπος".
Εκτός από το κρυφό σχολειό του πατήρ Γεράσιμου και των διαδόχων του, κανονικό σχολείο χτίστηκε το 1912 με προσωπική εργασία. Τα χρήματα για το χτίσιμο δόθηκαν από την εκκλησία, περίπου 1200 λίρες. Ήταν πολύ ωραίο, σαν τη Μοδέστειο σχολή του Πισοδερίου, αλλά πιο ευρύχωρο. Το σχολείο αυτό γκρεμίσθηκε. Τα μαθήματα, μέχρι το 1912, γίνονταν πάντα στα ελληνικά όπως και η ψαλμωδία.
Σήμερα υπάρχει στην εκκλησία ένα βιβλίο, ευχολόγιο του 1800 με βυζαντινά γράμματα. Υπήρχαν και άλλα βιβλία, πιθανόν του πατήρ Γεράσιμου τα οποία χάθηκαν.
Υπήρχε και θεία λειτουργία, που αναφερόταν στον Όσιο Ναούμ. Και το βιβλίο αυτό χάθηκε. Οι κάτοικοι είχαν ξεχωριστό δεσμό με τη Μονή του Οσίου Ναούμ και πήγαιναν όταν πανηγύριζε στην Αχρίδα.
Δάσκαλοι οι οποίοι υπηρέτησαν προπολεμικά ήταν ο Σερταρίδης, κάποιος Ιορδάνης, ο Οικονομίδης ο οποίος πήγε στην Αλβανία το 1940 ως εφ. Αξιωματικός και ο Κωνσταντίνου από το Ανταρτικό. Ξανάνοιξε το σχολείο το 1951 από τον Λάζαρο Μέλλιο, επόμενος ο Σιδηρόπουλος Θεόδωρος, Κοκκινίδης Θεόδωρος.
Παρ όλο ότι το χωριό ήταν μεγάλο και ήταν κοντά στη Φλώρινα, δεν υπάρχουν μορφωμένοι άνθρωποι από το χωριό.
Η ιστορία του χωριού συνδέεται με τον μακεδονικό αγώνα. Επίσημα μακεδονομάχοι από το Τρίβουνo υπήρξαν ο Μάγγος-Παπαγιάννης, ο Παπαστογιάλος, ο Μισοσίου.
O Μάγγος-Παπαγιάννης κυνηγήθηκε από τους Βουλγαρίζοντες και για να γλιτώσει κατέφυγε στο Μελά, αφού έκρυψε πολλά χρυσά. Μετά από δυο εβδομάδες επέστρεψε στο χωριό πήρε τα λεφτά και κατέφυγε στη Φλώρινα, όπου άνοιξε εμπορικό.Τον Παπαστογιάλο και τον Μισοσίου τους σκότωσαν οι βουλγαρίζοντες έξω από το χωριό στις 16-12-1904. Στο χωριό ήταν εγκαταστημένος και ένας μακεδονομάχος ως αγροφύλακας Μοναστηριώτης στην καταγωγή, ο Μπαρούτας. Ξεχωριστή μορφή μακεδονομάχου, ήταν όπως είπαμε ο Γκέλες. Η δράση του και η ιστορία του ήταν παρόμοια με του καπετάν Κώτα. Αρχικά έδρασε ως πολεμιστής κατά των τούρκων. Ήταν πάντα αντίθετος με τους Βουλγαρίζοντες. Αργότερα, ο Μητροπολίτης Καστοριάς, Καραβαγγέλης συναντήθηκε μαζί τον και μπόρεσε να τον φέρει στο ελληνικό κομιτάτο. Γι' αυτή του την στάση τον κυνήγησαν οι Βουλγαρίζοντες και τον σκότωσαν έξω από την Καλογερίτσα προς τα Άλωνα. Το όνομα και η δράση του αναφέρονται από τον Καραβαγγέλη Καστοριάς στα απομνημονεύματα του (σελ. 36,37,38,39) του Βακολόπουλου (σελ. 435,437,438) και στην ιστορία του ελληνικού έθνους (σελ. 236).
Οι συγχωριανοί του όμως διηγούνται δυο ξεχωριστά περιστατικά. Μια φορά τον κύκλωσαν μαζί με τους οπαδούς του οι Τούρκοι σ’ ένα σπίτι προς τη γειτονία των Μάγγηδων, για να τους σκοτώσουν. Επειδή όμως δεν υπήρχε τρόπος να γλιτώσουν, μια γυναίκα των Μάγγηδων αμόλησε το κοπάδι με τα πρόβατα από το μαντρί, για να εμποδίσει του τούρκους. Τότε ο Γκέλες και οι σύντροφοί του μπόρεσαν να φύγουν, ο ίδιος τραυματίστηκε ελαφρά.
Μια άλλη φορά οι Τούρκοι τον είχαν επικηρύξει, επειδή δεν μπορούσαν να τον συλλάβουν. Τότε ο Γκέλες επινόησε το εξής τέχνασμα. Πήρε μια στολή τούρκου λοχαγού, περιποιήθηκε, ανέβηκε στο άλογο του και κατέβηκε στη Φλώρινα στον Αγά,(στο κτίριο όπου ήταν η παλιά νομαρχία δίπλα στα δικαστήρια). Πρέπει να επισημάνουμε ότι γνώριζε καλά την τουρκική γλώσσα.Πάει στην είσοδο, παρουσιάζεται στον σκοπό και του λέει ότι τον κάλεσε ο Αγάς. Άρχισαν να συνομιλούν και του συστήνεται ως λοχαγός <τάδε>, του ανέφερε μάλιστα και περιστατικά τον τουρκικού στρατού. Εν τω μεταξύ είχε σερβιριστεί και ο καφές. Αφού ήπιε τον καφέ, σε κάποια φάση της επίσκεψης ο Γκέλες του άφησε ένα σημείωμα για ταυτότητά του. Αφού έφυγε ο υπηρέτης πήρε τα φλιτζάνια και βλέπει το σημείωμα και το αναφέρει στον αγά. Από τότε ο Αγάς έδωσε εντολή στα αποσπάσματα του να μην κυνηγούν τον Γκέλε, λέγοντας ότι τέτοια παλικάριά πρέπει να ζήσουν.
Το κανονικό επίθετο του Γκέλε ήταν Πλιάσκος, συγγενείς του πρέπει να είναι η οικογένεια Παλιάρη που ζει στην Φλώρινα.
Παλιότερα και από τον π. Γεράσιμο, παπάς πρέπει να ήταν ο πατέρας τον Παπακωνσταντίνου. Αυτός είχε κάποιο χάρισμα να κάνει προβλέψεις. Αυτή την ικανότητα την αντλούσε από κάποιο ιερό βιβλίο.Στο χωριό πρωτοεμφανίστηκε φωτογράφος λίγο πριν από το 1920. Ήταν ο πατέρας του Γ. Σωτήριου, ο οποίος λεγόταν Ούτος Σωτήριος. Αυτός έκανε τον πλανόδιο φωτογράφο και όσες φωτογραφίες υπάρχουν στην περιοχή εκείνων των χρόνων, είναι του Σ. Ούτου.
Οι Τριβουνιώτες, όπως και πολλά άλλα χωριά της περιοχής, έχουν αγορασμένο το δάσος από τους Τούρκους.
Η αγορά πρέπει να έγινε το 1836 από τον Αγά της Φλώρινας. Η έκταση που αγοράσθηκε είναι 16.000 στρέμματα. Τα χρήματα για την αγορά τα δανείστηκαν από την εκκλησία και για να ξεπληρώσουν το χρέος ενοικίαζαν το δάσος για πολλά χρόνια.
Στην μικρασιατική εκστρατεία πήραν μέρος πάρα πολλοί Τριβουνιώτες. Ένας μαχητής μάλιστα από την οικογένεια του Μάγγου είχε το βαθμό του επιλοχία.
Οι γερμανοί ήρθαν στο χωριό και πήρανε πρόβατα και βόδια. Στον εμφύλιο το χωριό ήταν ανταρτοκρατούμενο. Επιστρατεύτηκαν οι άντρες από τους αντάρτες και πολλά παιδιά πήγαν στο παιδομάζωμα.
Οι κάτοικοι ασχολούνταν κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. H γεωργία ήταν περιορισμένη επειδή δεν υπήρχαν πολλά χωράφια. H κτηνοτροφία όμως ήταν μεγάλη, κάθε σπίτι είχε μεγάλα κοπάδια αιγοπροβάτων μέχρι και 700 ζώα. Τα ζώα αυτά μετακινούνταν και πήγαιναν κάτω από τον Άγρα μέχρι και την Χαλκιδική για να ξεχειμωνιάσουν.
Ξεχωριστό κτηνοτροφικό προϊών ήταν το μπάτσιο το οποίο άρχισε τώρα τελευταία να υπάρχει και στο εμπόριο. Είναι τυρί διαφορετικό από τη φέτα. Για να κάνουν αυτό το τυρί μαζεύονταν πολλά κοπάδια για να έχουν πολύ γάλα.
Πολλοί από τους κατοίκους ήταν οικοδόμοι, οι οποίοι δούλευαν ομαδικά σε πολλά μέρη της Ελλάδας αλλά έφταναν και μέχρι την Αλβανία.
Πολλοί από τούς κατοίκους ασχολούνταν και με την υλοτομία. Έκοβαν ξύλα με χειροκορδέλες. Πήγαιναν μέχρι το Άγιο Όρος.
Υπήρχαν ραφτάδες οι οποίοι έκαναν τα ρούχα στα σπίτια με μεροκάματο. Έκαμναν και κεντήματα οι ίδιοι οι ράφτες. Υπήρχε και φωτογράφος από το 1920.
Τα σπίτια ήταν μέχρι και τριώροφα και ο πρώτος όροφος ήταν συνήθως στάβλος. Υπήρχαν και αρχοντόσπιτα τα οποία έγιναν από χρήματα που έστελναν από την Αμερική. Στα σπίτια ζούσαν πολλά άτομα μέχρι και 35.


Ο Μακεδονομάχος Μάγγος Ιωάννης ή παπα-Μάγγος ή Παπαγιάννης με τη γυναίκα του τη θετή του κόρη και τα τρία παιδιά της.






ΑΦΗΓΗΣΕΙΣ : Μάγγος Η., Μίσιος Β. και Σωτηρίου Γ..Τίρσια Καστορίας: «έχει 900 χριστιανούς, εκκλησίαν, σχολείον Βουλγάρων» [Σχινάς 1886].

Trsje, λειτουργία πατριαρχικού σχολείου και εκκλησίας [Χάρτης Κοντογιάννη]. Τύρσια, το 1902 είχε 140 πατριαρχικές και 20 εξαρχικές οικογένειες [Πετσίβας].

Τύρσια, εξαρχικό χωριό προ του οθωμανικού Συντάγματος του 1908 και εξαρχικό μετά [Προξενείο Μοναστηρίου 1908].

Τύρσια: «Εξαρχικό από το 1900» [Εκκλησιαστική Αλήθεια 1909].

Τύρσια Φλωρίνης, 754 ορθόδοξοι Έλληνες τρομοκρατούμενοι από το 1904 [Χαλκιόπουλος 1910].

Τύρσια Φλωρίνης, 902 άτομα (430 άρρενες και 472 θήλεις) [Απαρίθμηση 1913].

Τύρσια Φλωρίνης, αποτέλεσε ομώνυμη κοινότητα [ΦΕΚ 259 / 21.12. 1918].

Τύρσια Φλωρίνης, 577 άτομα (230 άρρενες και 347 θήλεις) [Απογραφή 1920].

Μετονομασία του οικισμού από Τύρσια σε Τρίβουνον [ΦΕΚ 179 / 30. 8. 1927].

Τρίβουνον (Τύρσια) Φλωρίνης, 611 άτομα (271 άρρενες και 340 θήλεις). Δεν υπήρχε κανένας πρόσφυγας του '22, Ομοδημότες ήταν 606 και ετεροδημότες 5. Απογράφηκαν αλλού 63 δημότες [Απογραφή 1928].

Τρίβουνον Φλωρίνης, 629 άτομα (312 άρρενες και 317 θήλεις) [Απογραφή 1940].

Στις μεταπολεμικές απογραφές ο πραγματικός πληθυσμός της κοινότητας ήταν: 1951(99) 1961 (98), 1971 (66), 1981 (117), 1991 (2), 2001 (5).

Εργασία του 5ου Δημοτικού Σχολείου Φλώρινας, Χωριά- Οικισμοί του Ν. Φλώρινας που δεν κατοικούνται, Φλώρινα Μάιος 2000.