Άγιος Παντελεήμονας Φλώρινας

Ο Άγιος Παντελεήμονας είναι ένα από τα ομορφότερα χωριά της Μακεδονίας και βρίσκεται στα όρια του νομού Φλώρινας και Πέλλας 6 χιλιόμετρα βορειοανατολικά του Αμυνταίου. Η παλαιότερη ονομασία του χωριού ήταν Πάτελε ενώ δεν υπάρχουν στοιχεία για την πρώτη κατοίκηση του. Ο οικισμός του Αγίου Παντελεήμονα κτισμένος σε προνομιακή θέση , ανάμεσα στις λίμνες Βεγορίτιδα και Πετρών, συνέδεσε σε όλη του την ιστορική πορεία την παραγωγική του δραστηριότητα με το λιμναίο οικοσύστημα. Η βασική αυτή επιλογή για αξιοποίηση των δυνατοτήτων του ιδιαίτερου αυτού μικροπεριβάλλοντος πιστοποιείται ήδη από τα αρχαιολογικά ευρήματα της ανασκαφής στη Μεταμόρφωση του Σωτήρα, μερικά χιλιόμετρα Βορειοδυτικά του σημερινού χωριού, στη Βόρεια όχθη της λίμνης των Πετρών. Σύμφωνα με τις παλαιότερες έρευνες και τα πρώτα συμπεράσματα των αρχαιολόγων που ερευνούν την περιοχή τα τρία τελευταία χρόνια, πρόκειται για έναν οικισμό που χρονολογείται στη Νεολιθική Εποχή.

Βασική παραγωγική δραστηριότητα για τους κατοίκους του Αγίου Παντελεήμονα εκτός από εκείνες που σχετίζονται με τη λίμνη, αποτελεί η αμπελοκαλλιέργεια. Τα αμπέλια του χωριού τροφοδοτούν τα οινοποιεία της περιοχής, που παράγουν το περίφημο κρασί Ο.Π.Α.Π. Αμυνταίου.
Η λίμνη και η εύφορη γη έκαναν την περιοχή του Αγίου Παντελεήμονα τόπο ελκυστικό για μόνιμες εγκαταστάσεις, από τη Νεολιθική Εποχή. Τυχαία επιφανειακά ευρήματα που φθάνουν στα χέρια της αρχαιολογικής υπηρεσίας υποδεικνύουν την ύπαρξη και άλλων αρχαιολογικών θέσεων, όπως ο επίπεδος οικισμός στο Ρώσιτσι, από όπου έχουν περισυλλεγεί χονδροειδή όστρακα αποθηκευτικών αγγείων της Πρώιμης Εποχής του Χαλκού ή στη Μέτσκινα Ντούπκα , ένα βραχώδη απότομο λόφο 0,5 χλμ βορειοανατολικά του χωριού , όπου είναι ορατό ένα μικρό τμήμα περιβόλου της Πρώιμης Εποχής του Σιδήρου.
Kοντά στη λίμνη των Πετρών σώζονται λείψανα οχυρού, το οποίο εντασσόταν στο πλαίσιο των αμυντικών έργων των αρχαίων Μακεδόνων Βασιλέων. Το Κάλε αποτελείται από τείχος με διατείχισμα που περιβάλλει θεμέλια κτισμάτων. Το κάστρο προφανώς επισκευάστηκε επί αυτοκράτορα Ιουστινιανού και συνέχισε να παίζει σημαντικό ρόλο και στα Βυζαντινά χρόνια. Την περίοδο αυτή κτίστηκε και η τρίκλιτη βασιλική με κτιστές πεσσοτοιχείες, της οποίας τα ερείπια είναι και σήμερα ορατά. Σύμφωνα με γραπτές πηγές στο οχυρό αυτό δολοφονήθηκε ο γιος του τσάρου Σαμουήλ και διάδοχος του Βουλγαρικού θρόνου Ράντομιρ από τον εξάδελφό του Βλαντισλάβ, κατά τη διάρκεια κυνηγιού στην περιοχή της λίμνης των Πετρών.